اختلاف مراکز آماری و عددهایی برای عوام!

رشد اقتصادی با نفت که از نظر بانک مرکزی ۳.۶ درصد است، در مرکز آمار ۰.۷ درصد گزارش شده و اختلاف ۲.۹ درصدی دارد. رشد بدون نفت هم در بانک مرکزی ۲.۵ درصد و در مرکز آمار نزدیک به صفر اعلام شده که حتی ممکن است منفی ولی نزدیک به صفر باشد، ولی در مجموع بار دیگر اختلاف آماری بین دو نهاد را مورد تاکید قرار می‌دهد. البته این اولین باری نیست که آمارهای متناقض در اقتصاد آن هم در حوزه پیشرفت اقتصادی مطرح می‌شود. رشد اقتصادی ایران در سال گذشته از سوی بانک جهانی هم پیش‌بینی شده بود، اما برخی از کارشناسان اقتصادی در تصریح این رشد؛‌ توقف رشد منفی را نشانه‌ای از رشد مثبت دانسته و معتقد بودند زمانی‌که اقتصاد ایران از رشد منفی به سمت صفر با مثبت حرکت کند؛ می‌توان به رشد مثبت امیدوار بود. جمشید عدالتیان‌شهریاری، عضو اتاق بازرگانی ایران در تحیلی وضعیت رشد اقتصادی ایران در سال گذشته به «آرمان‌ملی» گفت: «دو فرضیه درباره این آمارها مطرح است، چراکه ما منبع دیگری در حوزه آماری نداریم. اول اینکه امکان دارد ما دوباره رشد منفی را تجربه کرده باشیم و این رشد منفی در بخش نفت و گاز بوده باشد که امسال این رشد متوقف شده است. از طرفی گفته می‌شود که صنعت با هشت درصد رشد همراه بوده که شاید این موضوع به رشد اقتصادی کمک کرده باشد.» او ادامه داد: «از سویی به‌نظرم به دلیل شیوع کرونا بخش خدمات باید با رشد منفی روبه‌رو شده باشد، چراکه بخش‌های زیادی از خدمات تعطیل بوده‌اند. در حوزه کشاورزی هم که وضعیت به دلیل خشکسالی و کم آبی مناسب نبوده و با این تفاسیر تنها جایی که می‌توانسته رشد کند همین بخش صنعت بوده است. بنابراین رشدی که در بخش GDP (تولید ناخالص داخلی) مطرح می‌شود می‌تواند متاثر از رشد صنعتی باید.» عدالتیان‌شهریاری افزود: «مورد بعدی اینکه وقتی چند سال گذشته را بررسی می‌کنیم می‌بینیم که به طور متوسط حدود پنج تا 5.5 درصد رشد منفی داشته‌ایم و این رشدی که از آن نام می‌برند توانسته بخشی از رشد منفی سال‌های قبل را جبران کند و در واقع می‌توان گفت که در حال خروج از رکود و حرکت به سمت مثبت است.»

رشد صنعت اقتصاد را سرپا نگه داشت

عضو اتاق بازرگانی ایران با اشاره به آمارهای جهانی در مورد رشد اقتصادی ایران اضافه کرد: «مراکز جهانی براساس سال میلادی آمارهای خود را اعلام می‌کنند و برهمین اساس و چیزی که در اوایل سال 2020 میلادی یا فروردین سال 1400 اعلام شده این بود که رشد اقتصادی ایران در سال 1399، 1.7 درصد خواهد بود البته بعید است که خیزش عجیبی در زمستان گذشته صورت گرفته باشد.» او در پاسخ به این سوال که این رشدی که در صنعت رخ داده چقدر در اقتصاد موثر است، ادامه داد:‌ «گرانی را از این بحث جدا کنیم؛ هدف تحریم‌ها این بود که صنعت به‌ویژه صنعت پیشران کشور یعنی پتروشیمی، فولاد، خودرو و ... را زمین بزنند تا هیچگونه تولیداتی صورت نگیرد ولی وقتی کالایی را مصرفی را می‌کنیم متوجه می‌شویم که همه نوع کالایی در کشور وجود دارد.» عدالتیان‌شهریاری گفت: «کاری که دولت انجام داد این بود تا جایی که ممکن است کشور با قطحی مواجه نشود چون هدف تحریم‌ها هم از فلج کردن صنعت و تولید همین بوده است. هرچند که قیمت کالاها به شدت افزایش داشته است.» او تصریح کرد: «هزینه این اتفاق برای کشور تورم، بیکاری و گرانی بوده که امروز با آن در اقتصاد مواجه هستیم و تامین این هزینه‌ها برای مردم سخت‌ شده است.»

تناقض آماری و اثر آن در اقتصاد

عضو اتاق بازرگانی ایران درباره اینکه همیشه شاهد اختلاف آماری بین بانک مرکزی و مرکز آمار ایران بوده‌ایم؛ توضیح داد: «مرکز آمار ایران معمولا بر اساس نمونه‌گیری کار می‌کند و در نمونه‌گیری هم تا نیم درصد خطا وجود دارد ولی در تمام دنیا بانک مرکزی ماخذ اصلی استحصال آمار است.» او در پاسخ به این پرسش که آیا این وضعیت در اقتصاد تاثیر منفــی نمی‌گذارد، گفت: «معمولا این اتفاق تاثیر خاصی در برنامه‌ریزی‌های اقتصادی و خود اقتصاد ندارد.» قابل ذکر است که این جریان و موازی کاری بارها مورد نقد کارشناسان قرار داشته است و بیش از آنکه نقد به انتشار آمار و تعدد آن باشد، به حل این اختلاف آماری که عمدتا به نحوه محاسبه بر می‌گردد، است که موجب سرگردانی کاربران آمارهای اقتصادی می‌شود و در شرایطی که کمترین درصد در تورم یا رشد اقتصادی می‌تواند بر برنامه‌ریزی فعلان اقتصادی، سرمایه‌گذاران و کارشناسان موثر باشد، همواره شاهد آن هستند که آمار یا جهت متفاوتی دارد و یکی به سمت مثبت و دیگری به سمت منفی می‌رود و اگر هم جهت باشند هم اختلاف قابل توجهی دارند هرچند این اختلاف آماری در رشد اقتصادی یا تورم موضوعی جدیدی نیست و سال‌ها اتفاق افتاده است. در مورد رشد اقتصادی ۹ ماه پارسال نیز این گونه بود و حتی در مثبت و منفی بودن اختلاف وجود داشت؛ مرکز آمار رشد مثبت ۰.۸ با نفت و مثبت ۰.۲ بدون نفت برای پاییز اعلام ولی برای ۹ ماه رشد منفی ۰.۱ با نفت و یک درصد بدون نفت را گزارش کرد ولی آنچه در آن زمان رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرد نشان داد که رشد اقتصادی مثبت ۲.۲ درصد در ۹ ماه ثبت شده است.