بیم و امیدِ برجام

از نشست وین پیام‌های نویدبخشی به گوش می‌رسد. هر دو طرف یک اراده‌ای برای حل مشکل و هر کدام هم برای خودشان دلایلی دارند. صحبت‌های اخیر رئیس جمهور آمریکا هم که درباره برجام بیان شد و به اشتباه کشورش مبنی بر خروج از برجام اشاره کرد پیام خوبی برای ایران بود که بتواند خودش را بیشتر در مسأله نشست وین درگیر کند و ادامه پیدا کردن جلسات وین هم خودش پیامی دارد که حکایت می‌کند از اینکه هر دو طرف و مخصوصا اتحادیه اروپا از ادامه این مذاکرات راضی هستند و اظهارنظر آقای عراقچی معاون وزیر خارجه هم حکایت از رضایت می‌کرد و وقتی اعلام کرد مشغول تنظیم سندی هستیم که به نشست وین ارائه دهیم، معلوم می‌شود که در پنهان یک دیپلماسی حساسی بین ایران و آمریکا و اتحادیه اروپا در جریان است که جزئیات آن به بیرون درز پیدا نکرده است. از طرف دیگر، حجم انتظارات ایران و آنچه اعلام شد که آمریکا باید از همه تحریم‌ها بگذرد و راستی‌آزمایی کنیم، سنگین به نظر می‌رسید. بنابراین با این حجم از انتظارات روزهای اول نشست تا حدودی با ناکامی مواجه شده بود ولی بعد از اینکه سید عباس عراقچی دو سفر به تهران داشت و با مقامات ارشد ملاقات کرد، به نظر می‌رسد سطح انتظارات کاهش یافته و بدین ترتیب وارد مذاکره و سند مشترک امضا شده است. از صحبت‌های آقای عراقچی اینطور برآمده که ایران پیشنهاد کرده که آمریکا تحریم‌هایی که مستقیما به برجام مربوط است را لغو کند، مثل فروش نفت یا باز کردن شبکه‌های بانکی به طرف ایران و ایران هم از غنی‌سازی 60 و 30 درصد انصراف دهد و غنی‌سازی خود را به 5 درصد برساند. از طرف دیگر، مذاکرات و حل اختلافات ما با آمریکا دو مرحله‌ای شده. یعنی یک مرحله ایران و آمریکا و اتحادیه اروپا بر سر حل مسأله برجام صحبت می‌کنند و مرحله بعدی بر سر مشکلات منطقه خلیج‌فارس است. با توجه به اینکه کشورهای خلیج‌فارس هم اخیرا بیانیه‌ای در مورد مذاکرات وین دادند، به نظر می‌رسد که در مرحله دوم آمریکا ایران را راضی کند که در جهت مسائل دیگر نرمش نشان دهد و یک نوع آشتی کنان مخصوصا با عربستان‌سعودی که در خبرهای تائید نشده‌ای در این رابطه به چشم می‌خورد. موضوع سومی که خیلی اهمیت دارد این است که در برابر این نرمشی که ایران دارد از خودش نشان می‌دهد و اظهارنظرهای آقای عراقچی جناح راست تندرو دست به هیچ واکنشی نزده و این نشان می‌دهد که با دقت مسائل تحت نظارت است و آقای‌عراقچی با پیام‌هایی از طرف مقامات وارد این مذاکرات شده است. بنابراین تصور می‌کنم دو طرف دیگر ادامه این وضعیت برایشان مقدور نیست مخصوصا برای ما به دلیل مشکلات ناشی از کرونا و مسائل اقتصادی ادامه این وضع برایمان مشکل است. از طرف دیگر امیدواری از طرف چین و روسیه تا الان به دست نیامده و به این نتیجه رسیدیم تا از گیر تحریم‌های آمریکا رها نشویم راهی از جهت رسیدن به حل مشکلات اقتصادی وجود ندارد...

بنابراین با قرار دادن مجموعه اینها به نظر می‌رسد که ایران نرمش جدیدی در جهت حل اختلاف از خود نشان داده و از طرفی بایدن طی روزهای آینده باید گزارش صد روزه ریاست‌جمهوری خود را به کنگره و مردم آمریکا ارائه دهد، لذا می‌خواهد این پیروزی را هم به چشم آمریکایی‌ها بکشد. با توجه به اینکه مسأله افغانستان حل نشده و آمریکایی‌ها ناچارند نیروهای خود را از افغانستان بیرون ببرند. درحقیقت مجموعه این دلایل نشان می‌دهد که دوطرف هم اراده‌ای برای حل این مشکل دارند و هم قدم‌هایی برداشته‌اند برای اینکه بتوانند به برجام برگردند. این درحالی است که در داخل آمریکا مقامات ارشد و حتی خود بایدن، اسرائیل را به‌خاطر دست زدن به اقدام خرابکارانه‌اش در نطنز مذمت کردند. اولمر، نخست‌وزیر سابق اسرائیل هم این اقدام نتانیاهو را تقبیح کرده و به این نتیجه رسیده‌اند که اگر این شیوه‌های خشونت‌آمیز اسرائیل بخواهد ادامه پیدا کند، ایران هم دست به اقدام سخت خواهد زد و اوضاع پیچیده‌تر خواهد شد و این سیاست آمریکا هم به نتیجه نخواهد رسید. یکی از پیام‌هایی که وزیر دفاع آمریکا برای نتانیاهو آورد، همین مسأله بود که خرابکاری‌ها و کارهای تروریستی علیه سایت‌های هسته‌ای ایران را ادامه ندهد. از طرفی، چین و روسیه هم به‌خاطر اینکه از فشار تحریم‌ها و تنبیهات آمریکا رها شوند، علاقه‌مند هستند که مسأله آمریکا با ایران حل شود تا شاید یک مقداری حل مشکلات این دو کشور با آمریکا هم کمک کند. آمریکا با چین و روسیه تا حدودی مشکل دارد و اینها می‌توانند در ایران بازارهای جدیدی بدست آورند. ولی همه اینها بستگی به این دارد که ایران تکلیف خود را با اف‌ای‌تی‌اف روشن کند. چون اگر قرار است نفت بفروشیم و شبکه بانکی باز شود باید حتما اف‌ای‌تی‌اف را به تصویب برسانیم که در غیر اینصورت معاملات به سختی انجام خواهد شد.