چرا درگاه‌های پرداخت رمزارزها مسدود نشد؟

آرمان‌ملی: درحالی با دستور شــاپــرک باید درگاه‌های پرداخت کسب‌وکارهایی چون فروش رمــز ارز از هفته دوم اسفند ۹۹ مسدود می‌شد که مشاهــدات نشان می‌دهد صرافی‌های دیجیتال بدون هیچ مشکلــی همچنان درحال خرید و فروش رمز ارزها هستند. همزمان با داغ شدن بازار خرید و فروش بیت کوین و سایر رمزارزها در ایران،‌ در هفته‌های پایانی سال 99، انتقادات به نبود قانون در این خصوص بالا گرفت و بسیاری از تحلیل‌گران این حوزه تأکید کردند که اگر دولت موضع خود را در این خصوص فورا مشخص نکند باید منتظر فاجعه‌ای در بازار بیت کوین مشابه آنچه طی ماه‌های اخیر در بازار سرمایه رخ داد، باشیم. ناصر حکیمی، ‌معاون سابق فناوری‌های نوین بانک مرکزی ضمن تأکید بر مبهم بودن بازار رمزارزها در ایران به تسنیم گفت: «همانطور که دولت سال قبل برای ماینینگ قوانین وضع کرد و این بازار را به‌عنوان یک صنعت به رسمیت شناخت باید برای خرید و فروش بیت کوین نیز قوانینی داشته باشد.» با این حال اما هنوز دولت و بانک مرکزی موضع خود را در این خصوص روشن نکرده‌اند و قانونی هم در زمینه مبادلات رمز ارزها وضع نشده است نه در دولت و نه در مجلس! البته افزایش محسوس مبادلات بیت کوین در ایران در ماه‌های اخیر موجب شد تا در نهایت واکنشی هرچند کوتاه از بانک مرکزی در محافل خبری مطرح شود؛ در هفته‌های پایانی سال 99 و همزمان با افزایش محسوس قیمت بیت کوین در دنیا و بعد از آنکه تعداد زیادی از مردم راهی بازار رمرزارزها مخصوصا بیت کوین شدند،‌ بالاخره موضع بانک مرکزی درباره خرید و فروش بیت کوین در ایران اعلام شد هرچند خیلی کوتاه! رئیس کل بانک مرکزی با تأکید براینکه خرید و فروش بیت کوین آزاد نمی‌شود، اعلام کرد: «در این خصوص مصوبه هیات وزیران را گرفته‌ایم که اخیرا اصلاحاتی هم روی آن انجام شد و مقرر شده افرادی که به طور قانونی و رسمی‌رمز ارز تولید کنند امکان این را داشته باشند که برای واردات از آن استفاده کنند. به زودی برای بیت کوین صرافی‌هایی مشخص می‌کنیم که فقط برای مبادلات تجاری بتوان از آن استفاده کرد.» او تاکید کرد: «خرید و فروش بیت کوین آزاد نمی‌شود فقط آنهایی که به طور رسمی ‌استخراج کرده‌اند و تنها برای واردات کالا می‌توانند از رمزارز استفاده کنند.» چندی بعد هم معاون همتی در بانک مرکزی با حضور در گفت‌وگوی ویژه خبری با تأکید بر ممنوع بودن معاملات رمز ارز در کشور خطاب مردم گفت: «مردم بدانند خطرهای این رمز ارزها بسیار زیاد است و پرونده‌های بسیاری در زمینه کلاهبرداری، سرقت از کیف پول و مسدود شدن کیف پول رمز ارزها تشکیل شده است.» طبق اعلام معاون اداره نظام‌های پرداخت بانک مرکزی، براساس قانون شورای عالی مبارزه با پولشویی و مصوبه هیات دولت در سال 98 مبادله رمز ارزها در کشور ممنوع است. همزمان با اعلام موضع بانک مرکزی در خصوص بیت کوین و خرید و فروش رمزارزها در ایران،‌ مرکز ملی فضای مجازی هم اعلام کرد که سایت‌های خریدوفروش بیت‌کوین مجوز ندارند. بنابراین و با توجه به موضع‌گیری‌هایی که تاکنون توسط مراجع رسمی ‌اعلام شده است، مبادله رمز ارزها تنها برای استخراج رسمی‌رمز ارز در جهت واردات بلامانع بوده، اما معامله این نوع ارز بین افراد ممنوع است. با این حال اما بیش از 20 صرافی رمزارز با تعداد کاربران و مبادلات روزانه قابل توجه در کشور وجود دارد که همگی از درگاه‌های پرداخت بانکی و شبکه‌های ملی پرداخت نظیر شتاب و شاپرک برای تبدیل ریال استفاده می‌کنند درحالیکه بانک مرکزی تاکنون به هیچکدام از این صرافی‌ها مجوز نداده است. فرایند خرید و فروش با درگاه‌های پرداخت توسط صرافی‌های دیجیتال درحالی به‌راحتی انجام می‌شود که طبق سیاست اعلامی ‌بانک مرکزی در مستند رمز ارزها، خرید و فروش رمزارزها در صرافی‌های غیرمجاز ممنوع است و مشخص نیست که این صرافی‌ها چگونه از بستر پرداخت الکترونیک کشور بهره‌مند می‌شوند! نکته جالب البته اینجاست که خرید و فروش بیت کوین و سایر رمزارزها درحالی همچنان از طریق صرافی‌های دیجیتال انجام می‌شود که 12 اسفند 99 شرکت خدمات پرداخت شاپرک با صدور بخشنامه‌ای به شرکت‌های پرداخت‌یار دستور داد که نسبت به قطع خدمات پرداخت الکترونیک به پذیرندگان پشتیبانی‌شده که کالا و خدماتی مغایر با قوانین جمهوری اسلامی ‌ایران و بانک مرکزی ارائه می‌کنند، اقدام کنند. این شرکت از وب‌سایت‌های ارائه‌دهنده خدمات خریدوفروش ارزهای دیجیتال به‌عنوان یکی از همین کسب‌وکارها یاد کرده است. این وضعیت درحالی است که شاپرک از پرداخت‌یارها خواسته است که بالافاصله پس از دریافت این نامه، ارائه خدمت به کسب و کارهایی چون فروش رمزارز، فیلترشکن و سایت‌های شرط‌بندی و قمار را متوقف کنند. در غیر این صورت، شاپرک راسا این خدمات را قطع کرده و با شرکت پرداخت‌یار هم برخورد می‌کند. ‌از مهمترین انتقادات به روال موجود برای خرید و فروش رمزارزها نگرانی از خروج ارز از کشور است؛ حجم زیادی از بیت‌کوین‌های موجود در بازار داخلی، از طریق صرافی‌های خارجی خریداری شده‌اند؛ تحلیل‌گران این بازار معتقدند که ادامه وضعیت موجود رمز ارزها در ایران به معنای مجوز خروج سرمایه و ارز زیادی از کشور است، همانطور که تا الان نیز برای خرید ماینر و تولید بیت کوین، ارز زیادی از کشور خارج شده است. همانطور که در بالا هم اشاره شد، محل اصلی تأمین ارز دیجیتال، صرافی‌های خارجی هستند که در واقع در این روش با مقدار زیادی خروج ارز از کشور مواجه‌ایم؛ هرچقدر تقاضای ارزهای دیجیتال در ایران بالاتر برود خروج ارز از کشور بیشتر خواهد شد. اگرچه معاملات صرافی‌های داخلی توسط نهادهای نظارتی قابل رصد است، اما با انتقال ارزها به صرافی‌های بین‌المللی این مزیت کمرنگ می‌شود. ضمن اینکه، گسترش پذیرش و معاملات ارزهای دیجیتال در کشور باعث تقویت اقتصاد زیرزمینی و پولشویی شده است.