نکات فنی درباره لغو پروتکل الحاقی

برجام قبل از هر چيز يک سند سياسي است، يعني اين اراده سياسي دولت‌ها بوده که اين سند را توليد کرده‌اند. قالب حقوقي نيز پيرو و تابع اين اراده سياسي شده است. اکنون نيز اگر اراده سياسي براي رفع مشکلات وجود داشته باشد، مانع حقوقي در اين مسير وجود ندارد،‌ زيرا هر زمان 1+4به علاوه ايران موافقت کنند، آمريکا مي‌تواند به برجام بازگردد و هيچ مشکلي نيز وجود ندارد. با اين حال خروج آمريکا از برجام هزينه‌هايي براي کشور به همراه خواهد آورد، زيرا تحريم‌ها مجددا فعال شد. ايران به طور منطقي اين بحث را مطرح مي‌کند که بايد آمريکا تحريم‌ها را بردارد و سپس به برجام بازگرديم. از طرفي آمريکا مي‌‎گويد ابتدا ايران به مواضع برجامي خود بازگردد و پس از آن در پرونده هسته‌اي گام‌هاي ديگري برداشته شود. در مساله هسته‌اي سيگنال‌ها يا خبرهايي که آمريکا درخصوص آمادگي خود براي ورود به برجام مخابره مي‌کند، گام‌هاي نسبتا مثبتي است. با اين وجود بخشي از آن اقدامات مانند پس‌گرفته شدن نامه ترامپ به سازمان ملل و شوراي امنيت درباره فعال شدن مکانيسم ماشه نمادين است. عملا آن مکانيسم قابل اجرا نبود اما همين موضوع حسن نيت و اراده سياسي براي مساعد کردن فضا براي مذاکره را نشان مي‌دهد. اين اقدامات مثبت بوده و نشان مي‌دهد آمريکا در مسير عادي‌سازي شرايط است. به لحاظ حقوقي نيز توافق 1+4 به علاوه ايران، مي‌تواند آمريکا را به برجام بازگرداند اما آمريکا فعلا شرايطي دارد و حداقل با ميانجيگري اروپا پيام‌هاي اروپا به آمريکا منتقل مي‌شود. به نظر مي‌رسد، در روزهاي آينده شاهد تحولاتي در مسير مذاکرات خواهيم بود. لغو اجراي پروتکل الحاقي کار را براي بازگشت به برجام دشوار خواهد کرد اما ايران نيز براي استفاده از اهرم‌هاي فشار خود در حال انجام بازي به صورت نسبتا ديپلماتيک است؛ اقدامي که مجلس درباره تعيين تاريخ براي عدم اجراي پروتکل الحاقي از 5 اسفند انجام داد، براي اينکه آمريکايي‌ها بدانند مواضع ايران جدي است و بايد آنها اقدامات سازنده‌اي انجام دهند تا ايران به مواضع برجامي بازگردد، لازم بود. اين موضوع به خودي خود مشکل عمده‌اي ايجاد نخواهد کرد. ايران مي‌تواند اين اقدامات را به تعويق بيندازد و به آمريکا پيام بدهد که ما صرفا براي مساعد کردن زمينه‌هاي ديپلماتيک، اجراي اين قانون را به تعويق مي‌اندازيم. از سوي ديگر اگر آمريکا در روزهاي آينده گام مثبتي در لغو تحريم‌ها بردارد و به عنوان مثال بخشي از اموال بلوکه‌شده ايران را بازگردانده و حساب‌هاي ايران را باز کند. آمريکا مي‌تواند در اين چند روز باقي‌مانده اقداماتي از اين دست را انجام دهد. اگر از کانال‌هاي ديپلماتيک به ايران اعلام شود که آمريکا به‌زودي گام‌هاي مثبتي را برخواهد داشت، ايران از لحاظ فني راهي براي ادامه اجراي پروتکل الحاقي پيدا خواهد کرد. علاوه بر اين خروج حقوقي با عمليات اجرايي فاصله زيادي دارد. ممکن است ايران اعلام کند که اجراي پروتکل الحاقي را از 5 اسفند متوقف خواهد کرد اما اقداماتي مانند اخراج بازرس‌هاي آژانس و ساير اعمالي که در آينده اجراي پروتکل را با مشکل مواجه مي‌کند، انجام ندهد.