کام تلخ چاقی بر تن و روان

یکی آنقدر انواع گوشت و شکلات و موادقندی و چربی را میل می‌کند که وزنش بالا می‌رود، اما دیگری که یخچال خالی‌اش با حقوق بخورونمیر، سهمی از گوشت و مرغ ندارد، حالا دیگر ماهی پیشکش! مجبور است به همان سیب زمینی و ماکارونی و نان سنگین سفیدی اکتفا کند تا به اصطلاح فقط شکمش سیر شود، این دو گروه اما به یک میزان از اضافه وزن آسیب خواهند دید. از قدیم می‌گفتند، چاقی دلیل همه مرض‌هاست. تازه قدیم‌ها مردم به دلیل سبک زندگی پرتحرکی که داشتند، فعال‌تر بودند. اما امروز با توجه به تغییر سبک زندگی و استفاده بیشتر از تکنولوژی گرفته تا انجام اغلب فعالیت‌ها و مشاغل به صورت نشسته، برخی افراد که مستعد اضافه وزن هستند، با مشکلاتی روبه‌رو خواهند شد. به طوری که امروز هم کارشناسان تغذیه و هم وزارت بهداشت، از افزایش چاقی در ایرانی‌ها هشدار می‌دهند.

در همین زمینه، مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت با بیان اینکه پدیده چاقی در کشور رو به افزایش است، گفت: با توجه به اینکه میزان چاقی در کشور بر مبنای «داده‌های سامانه‌های سطح یک» و «میزان چاقی و اضافه‌وزن در بزرگسالان برمبنای یک جمعیت نمایانگر» به ترتیب حدود ۵۰ و ۶۵ درصد است، به دنبال تدوین «نقشه چاقی کشور» برای ۱۰ سال آینده هستیم. با توجه به این آمار می‌توان گفت که شاید نیازمند برنامه‌ای جامع‌تر در مقابله با روند افزایشی چاقی هستیم.

چاقی چندعاملی است

متاسفانه برخی خانواده‌ها از همان کودکی فرزندانشان را مجبور به خوردن بیش از حد غذا می‌کنند و همین امر زمینه‌ساز بسیاری بیماری‌ها در بزرگسالی برای آنها می‌شود. در همین راستا

خدیجه رحمانی، استاد تغذیه دانشگاه شهید بهشتی، درباره دلایل افزایش چاقی به «آرمان ملی» گفت: فاکتورهای زیادی بر چاقی موثر است. یکی از آنها تغدیه است. فاکتورهای محیطی مانند شرایط و سبک زندگی، تحرک و فعالیت، اینها بر بروز چاقی موثر است. امروزه با توجه به پیشرفت تکنولوژی و ابزاری که در دست افراد به ویژه کودکان است، نوع بازی‌های کودکان هم تغییر کرده است. بیشتر با ابزار بازی می‌کنند. در دهه‌های قبل بچه‌ها با هم بازی می‌کردند، تحرک و فعالیت داشتند و حتی همین تحرک و فعالیت، بخشی از شرایط رشد جسمی، ذهنی، اجتماعی، رفتاری آنها را هم تامین می‌کرد. خیلی آموزه‌ها در این بازی‌های کودکانه‌ای که بچه‌ها با هم داشتند، وجود داشت. ولی متاسفانه این مساله امروز وجود ندارد. بچه‌ها بیشتر با ابزار بازی می‌کنند. تنها هستند. تعداد بچه‌ها در منازل هم قبلا بیشتر بود و بچه‌ها هم با هم بازی می‌کردند و هم با همکلاسی‌ها. حتی در خیابان و بچه‌های همسایه هم بازی می‌کردند. این شرایط کاملا تغییر کرده است. خب اینها روی مصرف کالری بچه‌ها اثر دارد.

سبک زندگی کم تحرک

این استاد تغذیه با اشاره به تحرک کمتر در بزرگسالان و کودکان افزود: همان طور که تحرک بچه‌ها یا در بزرگسالان هم کمتر می‌شود، مصرف بدن از نظر میزان کالری دریافتی، کمتر می‌شود، درحالی که دریافتشان تفاوتی نمی‌کند. اگر بخواهیم یک برابری بین میزان دریافت و میزان مصرف انرژی در بدن را بررسی کنیم، این قضیه هم در کودکان وجود دارد و هم در بزرگسالان. در بزرگسالان هم نوعا زندگی‌ها به اندازه سابق تحرک ندارد. فرض کنید از درِ منزل با آسانسور به پارکینگ می‌آیند و سوار خودروی خود می‌شوند و به محل کار می‌روند. آنجا هم اغلب نشستند و تحرک خاصی ندارند. این است که بیش‌ترین عاملی که در این زمینه هم برای کودکان و هم برای بزرگسالان، نوع و سبک زندگی آنهاست، که در بحث چاقی اثردارد. به همین دلیل می‌توان گفت که بحث چاقی مولتی فاکتور یا چندعاملی است.

زندگی آپارتمانی

رحمانی در ادامه افزود: شرایط زندگی آپارتمانی هم ایجاب نمی‌کند که بچه‌ها و همچنین بزرگسالان آن تحرک قدیم را داشته باشند. در خانه هم اگر بخواهند کمی حرکت کنند، فوری بزرگتر‌ها می‌گویند سروصدا نکنید، که صدا می‌رود پایین. اینها شرایط را سخت کرده است.

او درباره نوع تغذیه امروزی نیز بیان کرد: یک بخش دیگر هم بحث نوع تغذیه است. امروزه تغذیه‌ها هم از مصرف مواد طبیعی بیشتر به سمت مصرف مواد صنعتی رفته است. ما  در مرحله‌گذار از تغذیه سالم به سمت تغذیه ناسالم هستیم. اینکه تغذیه موادصنعتی قطعا ارزش غذایی مواد طبیعی را ندارد. افزودنی‌هایی که در مواد صنعتی غذایی به کار برده می‌شود، اینها هم بر شرایط جسمی افراد اثرگذار است. حتی مصرف زیاد این مواد روی بیش فعالی بچه‌ها هم موثر است. تغذیه سالم، مواد غذایی طبیعی را می‌پذیرد که از نظر مواد غذایی مغذی غنی باشند. ریزمغذی‌ها را بیشتر داشته باشند.

افزایش مصرف فست فودها

او با اشاره به افزایش مصرف فست فودها گفت: غذاهای فست فودی و غذاهای آماده، در زمره غذاهای پرکالری هستند. میزان چربی و نمک بالایی دارند. شیرینی‌ها و شکلات‌ها و نوشیدنی‌ها هم قند بالایی دارند. همین قند و چربی از عواملی است که باعث افزایش کالری دریافتی می‌شود. کالری که بدن نمی‌سوزاند و مورد مصرف قرار نمی‌گیرد. درنتیجه سبب تجمع چربی در بدن می‌شود. شما حتی اگر مواد غذایی طبیعی را هم بیشتر مصرف کنید، باز آن مواد مازاد دریافتی تبدیل به چربی می‌شود. چون حتی اگر شما گوشت هم زیاد مصرف کنید، به‌رغم اینکه گوشت یک پروتئین است، به عنوان منبع عمده پروتئینی بدن است، آن هم اگر مورد نیاز بدن نباشد، تبدیل به چربی می‌شود. به همین علت است که نوع تغذیه تغییر کرده است. از غذاهای طبیعی به سمت غذاهای آماده و در دسترس آسان رفته است. اینها هم از نظر ریزمغذی‌ها بسیار تهی هستند و از نظرکالری بسیار پرکالری هستند و حتی نمک بیشتری دارند که خود آن باز زمینه بیماری پرفشاری را ایجاد می‌کند.

او با اشاره به ترویج نوع زندگی سالم بیان کرد: به همین علت این بحث نوع تغذیه و سبک زندگی مجموعا باعث افزایش چاقی هم در بزرگسالان و هم در کودکان می‌شود. به همین خاطر باید آن روش‌های تغذیه به سبک سالم را در جامعه ترویج کنیم. حتی مدارس، اکثر مدارس امروزه خانه‌های آپارتمانی هستند که تبدیل به مدرسه شده‌اند. جای فعالیت بدنی برای بچه‌ها وجود ندارد. به همین علت مجموعه این عوامل بیش‌ترین عامل اثرگذار در چاقی در جامعه است.

سوءتغذیه؛ کمبود و افزایش دریافت کالری

این استاد دانشگاه شهید بهشتی در ادامه افزود: بحث اقتصاد یا میزان درآمد و میزان هزینه‌ای که فرد برای تغذیه هزینه می‌کند، از مزرعه تا سر سفره غذا، به عنوان فاکتورهای اولیه موثر بر سوء تغذیه است. که این سوء تغذیه می‌تواند در جامعه هم از نظر کمبود دریافت کالری باشد و هم افزایش دریافت کالری باشد. هردوی اینها می‌تواند در این زمینه موثر باشد. از وقتی هم که غذا وارد بدن می‌شود، تا زمانی که مورد مصرف سلول‌ها قرار می‌گیرد، آنجا هم ممکن است اختلالاتی در بدن وجود داشته باشد، به‌خصوص در کودکان، بیماری‌های عفونی، عواملی هستند که می‌تواند روی سوء تغذیه افراد اثرگذار باشد. اثر متقابل تغذیه بر بیماری و بیماری بر تغذیه، که به عنوان فاکتورهای ثانویه مطرح می‌شود. عوامل اولیه مجموعه فاکتورهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی حتی سیاسی است. قطعا کسانی که درآمدکافی ندارند و فقط در حد سیرکردن شکم غذا مصرف می‌کنند، قطعا بیشتر کربوهیدرات مصرف می‌کنند. 90درصد دریافت کالری‌شان از کربوهیدرات هاست. یا حتی بعضا از چربی‌های غیرمفید است. به‌خاطر همین آنها در معرض کمبود دریافت مواد مغذی‌ قراردارند و این در قشر مرفه هم از نظر افزایش دریافت در معرض سوء تغذیه قرار می‌گیرند.

چاقی عامل12درصد مرگ و میر

از گذشته گاهی مشاهده می‌کردیم در اطرافمان که افراد با چاقی بیش از حد، به دلیل ابتلا به انواع بیماری‌های در نتیجه این وزن زیاد، عمر کمتری نسبت به دیگران دارند. حالا وزارت بهداشت آمار تازه‌ای از سهم میزان مرگ‌های منتسب به چاقی داده است.

در همین راستا، دکتر احمد اسماعیل‌زاده، مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، با بیان اینکه چاقی از معضلات اساسی کشور محسوب می‌شود، به ایسنا گفت: بررسی وضعیت سیمای مرگ‌ومیر ایرانیان بیانگر این است که بیماری‌های غیرواگیر از علل اصلی مرگ‌ومیر در کشور به حساب می‌آیند. در مجموع ۴۱۰‌هزار تا ۴۲۰هزار نفر ایرانی در هر سال جان خود را از دست می‌دهند که سهم میزان مرگ‌های منتسب به چاقی از میزان مرگ‌ومیرهای سالیانه حدود ۶۵هزار نفر است.

وی درباره میزان مرگ‌های منتسب به چاقی توضیح داد: با توجه به میزان مرگ‌ومیر سالیانه ایرانیان و سهم مرگ‌های منتسب به چاقی از این مولفه می‌توان گفت حدود ۱۰ تا ۱۲ درصد مرگ‌ومیر سالانه کشور به دلیل چاقی است.

مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت با بیان اینکه پدیده چاقی در کشور رو به افزایش است، خاطرنشان کرد: اگرچه سیاست‌هایی برای کنترل افزایش چاقی در کشور انجام می‌شود اما پدیده چاقی همچنان رو به افزایش است. براساس داده‌های سامانه‌های سطح یک، میزان اضافه‌وزن و چاقی حدود ۵۰ درصد گزارش شده و همچنین آمار کشوری میزان چاقی و اضافه‌وزن در بزرگسالان که برمبنای یک «جمعیت نمایانگر» انجام شده، حدود ۶۵ درصد است.