آیا ملخ‌ها به محیط‌زیست آسیب می‌زنند؟
چند سالي است که شاهد هجوم گسترده ملخ‌هاي صحرايي به جنوب کشور هستيم که خسارات زيادي را به مزارع و باغ‌ها وارد مي‌کنند اما سوال اينجاست که آيا اين حشرات براي محيط‌زيست و اکوسيستم‌هاي طبيعي آن نيز به همين اندازه مضر هستند؟ملخ ها موجوداتي هستند که به طور عادي، بدون هيچ مزاحمتي در گوشه و کنار مزارع، باغات، دره ها و کوه ها زندگي مي‌کند، اما سوال اينجاست که چرا گاهي شاهد هجوم ميليوني اين حشرات به مزارع هستيم که خسارات زيادي را به محصولات کشاورزي وارد مي کنند؟ و سوال ديگر اين است که آيا به همان اندازه که براي مزارع خطرناکند براي محيط زيست و اکوسيستم هاي طبيعي هم خطرناک و مضر هستند؟
سابقه ملخ‌ها روي کره زمين
اگر بخواهيم به سابقه ملخ‌ها روي کره زمين نگاه مي‌بينيم قبل از دايناسورها وجود داشتند، فسيل هاي کشف شده نشان مي دهد که قدمت اين حشرات به 300 ميليون سال قبل بر مي‌گردد، ملخ‌ها از طريق تخم‌ريزي در فصل تابستان يا بهار گسترش مي يابند و ملخ ماده در هر دوره صدها تخم را در يک غلاف در خاک جاي مي‌دهد، ملخ ماده در طول زندگي خود که 3 تا 5 ماه است، بين 2 تا 5 بار تخم ريزي مي کند در نتيجه هر ملخ به صورت بالقوه قادر به توليد بيش از هزار حشره ديگر است، در واقع نوزادان پس از بيرون آمدن از تخم، بسيار پرخور و حريصند و آنچه را سر راه خود بيابند، مي‌خورند.
دليل مهاجرت ملخ‌ها
زماني که غذاي مورد نياز ملخ‌ها در منطقه اي که زندگي مي‌کنند تمام مي‌شود آنها براي به دست آوردن غذا مهاجرت مي‌کنند که گاهي به صورت توده‌هاي بزرگ و سياه در آسمان مشاهده مي شوند و ناگهان با سرعت و سرو صداي زيادي که مانند صداي برگ‌هاي خشک است در باغ‌ها و مزارع فرود مي‌آيند و هر چه سر راه‌شان باشد را مي‌خورند و از بين مي‌برند، قدرت تخريب اين حشره آنقدر بالاست که در صورت عدم‌مقابله با آن به نابودي ميليون هکتار زمين کشاورزي و قحطي منجر مي شود. بر اساس تحقيقات بين‌المللي ملخ صحرايي مي‌تواند حداقل روي زندگي يک‌نهم جمعيت کره زمين اثر منفي بر جاي بگذارد.يکي از مصيبت بارترين حمله ملخ ها به سال 1954 و کشور کنيا بر مي‌گردد، در اين سال چند گروه ملخ اين کشور را هدف قرار دادند که بزرگترين آنها با حضور بيش از 10 ميليارد حشره، فضايي به مساحت 200 کيلومتر مربع را پوشش داده بودند.گفته مي شود هر 1100 ملخ بزرگسال در روز غذاي يک انسان را مي خورند در نتيجه لشکر ميليوني آنها طي چند ماه مي تواند خسارت زيادي را به کشور مورد هجوم، تحميل کند.در ايران در سال 1397 شاهد هجوم گسترده اي از هزاران هزار ملخ به مناطق جنوبي بوديم که بيش از 18 هزار هکتار از مزارع را تحت تاثير قرار داده بودند، به گفته متخصصان امر اين حمله با اين حجم بزرگ بعد از حدود نيم قرن اتفاق افتاد، در واقع اسنادي وجود دارد که تخريب 250 هزار هکتار از زمين هاي کشاورزي به علت هجوم ملخ ها را در سال 1340 نشان مي دهد.چندي پيش رئيس سازمان حفظ نباتات کشور اعلام کرد که بايد آماده ورود دسته‌هاي 100 ميليوني ملخ صحرايي از کويت و عربستان به ايران باشيم که به احتمال زياد از اوايل بهمن ماه خواهد بود، بنابراين باغات شيراز و کرمان در خطرند که در صورت عدم مبارزه به موقع و مناسب انفجار جمعيتي ملخ صحرايي مهاجم در کشور اتفاق خواهد افتاد و استان‌هاي زيادي را درگير مي‌کند و تا باغات شهر شيراز پيش مي‌رود و وارد باغات پسته و خرماي کرمان مي‌شود.کيخسرو چنگلوايي با اشاره به اينکه کانون اصلي اين ملخ هاي صحرايي در شاخ آفريقا و شبه جزيره عربستان است گفت: اين حشره همه چيزخوار بوده و به دليل پروازي بودن مبارزه با آن سخت است.به گفته وي ملخ هاي صحرايي مي‌تواند روزانه 45 ميليارد تومان فقط به گندم خسارت وارد کنند.روش هاي مختلفي براي مقابله با اين حشرات وجود دارد که سم پاشي يکي از آنها است اما سوال اينجاست که آيا اين روش تاثير منفي بر روي ديگر زيستمندان آن منطقه ندارد؟ يا اينکه همانطور که دشمن محصولات کشاورزي است به محيط زيست هم آسيب وارد مي کنند؟
مهاجرت ملخ ها سابقه دارد
محمد مدادي مدير کل دفتر موزه ملي تاريخ طبيعي و ذخاير ژنتيکي سازمان حفاظت محيط‌زيست در اين باره به ايرنا گفت: مهاجرت ملخ ها شايد سابقه چند هزار ساله دارد و يک فرايند طبيعي در چرخه زندگي اين حشرات است.وي افزود: به دليل شرايط آب و هوايي شمال آفريقا و عربستان که معمولا در اين فصل از سال بارندگي در آن مناطق زياد است و بعد از آن هم پوشش گياهي علفي غني رشد مي کند و جمعيت بزرگ ملخ در آنجا تشکيل مي شود چون غذاي کافي در دسترس است اما به دليل حاره اي و گرمسيري بودن منطقه، از حدود بهمن ماه اکوسيستم منطقه به سرعت خشک مي شود و اين ملخ ها براي به دست آوردن غذا مهاجرت مي کنند که در اين شرايط به سمت شمال و شمال شرق حرکت مي کنند که وارد بخش هايي از ايران در استان هاي جنوبي نيز مي شوند.مدادي اظهار داشت: اين روند به لحاظ اکوسيستمي و آب و هوايي يک فرايند طبيعي تلقي مي شود اما اينکه اينها چرا وارد مزارع مي شوند و اکوسيستم هاي طبيعي را رها مي کنند هم مي تواند دلايلي داشته باشد از جمله اينکه مناطق جنوبي کشور به لحاظ اکوسيستمي خيلي مناطق غني نيست، آب و هواي خشکي دارد و شايد مراتع پر علف نداشته باشد از طرف ديگر هم اکوسيستم هاي طبيعي و زيستگاه ها به دلايل مختلف از جمله چراي بي رويه دام تخريب شدند بنابراين اين جمعيت ملخ ها در اکوسيستم هاي طبيعي غذاي مورد نيازشان را پيدا نمي کنند از طرفي هم دسترسي به مزارع آسان تر است از اين رو به مناطق کشاورزي حمله مي کنند.وي ادامه داد: در حالت عادي ملخ ها را براي اکوسيستم هاي طبيعي خيلي خطر بالقوه اي نمي دانيم اما طبيعتا در مناطقي که کشاورزي انجام مي شود خساراتي وارد مي کنند البته طبق روال همه ساله به محض اينکه به کشور يمن مي رسند فائو رصد مي کند و هشدارهاي لازم را مي دهد و متعاقب آن در استان هايي که در معرض هجوم ملخ ها هستند مانند بوشهر، هرمزگان و تا حدودي کرمان ستادهاي مديريت بحران تشکل مي شوند و دستگاه هاي اجرايي وارد عمل مي شوند.
ملخ ها براي محيط زيست بي ضررند
مدير کل دفتر موزه ملي تاريخ طبيعي و ذخاير ژنتيکي سازمان حفاظت محيط‌زيست در پاسخ به اينکه با اين حساب ملخ ها براي محيط زيست ضرري چنداني ندارند، گفت: وقتي يک گونه مهاجم تلقي مي شود مي تواند پوشش گياهي آن منطقه را تحت تاثير قرار دهد اما چون اين سال هاي سال اتفاق افتاده و به يک فرايند عادي تبديل شده و با توجه به اينکه در مناطق جنوبي و مرکزي کشور هم خيلي پوشش گياهي متراکمي وجود ندارد، از اين رو ملخ ها هم مانند بقيه خطرات بالقوه اي که وجود دارد، ديده مي شوند يعني براي محيط زيست تهديدي جدي به شمار نمي آيند.مدادي درباره اينکه يکي از راه هاي مبارزه با ملخ ها سمپاشي است و اين روش چه تاثيري در محيط زيست دارد، اظهار داشت: توصيه ما اين است که روش هاي ديگر مبارزه مانند روش هاي بيولوژيک با حذف فيزيکي در اولويت قرار گيرند اما با اين حال چون مسووليت اين کار با دستگاه هاي ديگر است و موضوع هم موضوع آسيب به محصولات کشاورزي است از اين رو تصميم گيري با آنهاست اما همواره توصيه محيط زيست اين بوده که روش هاي کم ضررتر را ترجيح دهند. مدير کل دفتر موزه ملي تاريخ طبيعي و ذخاير ژنتيکي سازمان حفاظت محيط‌زيست درباره اينکه چرا معمولا ملخ ها از نقاط جنوبي کشور فراتر نمي روند، گفت: چون ارتفاع پروازي ملخ ها بيشتر از هزار متر نيست از اين رو از ارتفاعات بيشتر از هزار متر نمي توانند عبور کنند مگر اينکه در يک مدت زمان طولاني از لابلاي دره ها مثلا به بخش هايي از اصفهان برسند که آنهم زمان مي برد و جمعيت بسيار کمي از آنها موفق به انجام اين کار مي شوند.وي با بيان اينکه تاکنون گزارشي مبني بر خسارت بر منابع طبيعي از جانب ملخ ها در اين چند سال نداشتيم، افزود: مسوول اصلي مبارزه با ملخ ها وزارت جهاد کشاورزي است اما در زمان برگزاري جلسات نماينده محيط زيست استان هم در حضور دارد و تا جايي که بتواند بر فرايند کار نظارت مي کند اما مسووليت اجرايي و مديريت با وزارت جهاد کشاورزي است.
ارسال نظر