گام به گام تا تثبیت توافق پکن

 این دور از گفت‌وگوها به ریاست مجید تخت‌روانچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه کشورمان تشکیل شد و تمرکز آن بر تقویت اعتماد متقابل عملیاتی‌سازی تعهدات پیشین و طراحی سازوکارهایی برای همکاری پایدار منطقه‌ای بود.

+ بازگشت به دیپلماسی

چند سال پیش و پس از اعدام شیخ نمر باقرالنمر در عربستان حمله گروهی به سفارتخانه و کنسولگری این کشور در تهران و شهر مشهد، یکی از تندترین بحران‌های دیپلماتیک بین دو کشور را رقم زد. اقدامی غیرعقلانی که روابط دیرینه ایران و عربستان که روابطی آمیخته به رقابت‌ها و همکاری‌های مختلف بود را به نقطه قطع کامل رساند. پس از این تنش‌ها، شورای عالی امنیت ملی پرونده احیای روابط را به علی شمخانی سپرد و مذاکرات امنیتی در پنج دور برگزار شد. این روند اگرچه به نتایج اولیه‌ای رسید اما نهایتا پکن بود که با بهره‌گیری از جایگاه اقتصادی و روابط راهبردی با دو کشور ابتکار میانجیگری را به دست گرفت و در اسفند ۱۴۰۱ توافق رسمی احیای روابط اعلام شد؛ توافقی که به سرعت فضای منطقه را تحت تأثیر قرار داد و فرایند بازگشایی سفارت‌ها و تماس‌های سیاسی را احیا کرد.

+ چرا پکن میانجی شد؟

دلایل میانجی‌گری چین در نزاع تهران و ریاض، ترکیبی از منافع انرژی امنیت سرمایه‌گذاری و نیاز به ثبات در محور غرب آسیاست. چین بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران و عربستان است و هرگونه تنش میان این دو تولیدکننده بزرگ می‌تواند جریان انرژی به مقصد شرق آسیا را با اختلال مواجه کند. از سوی دیگر پکن در سال‌های اخیر میلیاردها دلار در حوزه‌های مختلف اقتصادی و زیربنایی منطقه از جمله در عراق، ایران و کشورهای عرب حوزه خلیج فارس سرمایه‌گذاری کرده و ثبات این بازارها برایش اولویت دارد. چین همچنین تلاش دارد در نظم جدید منطقه‌ای، جایگاه تازه‌ای برای حل‌وفصل بحران‌ها به دست آورد. جایگاهی که پیش‌تر عمدتا در اختیار بازیگران غربی بود. تبدیل شدن به میانجی مورد پذیرش ایران و عربستان برای پکن فرصتی کم‌نظیر جهت تثبیت نفوذ سیاسی و اقتصادی در خاورمیانه است.

+ تثبیت گفت‌وگو

نشست سه‌جانبه تهران در ادامه نشست‌های قبلی در ریاض و پکن برگزار شد. مجید تخت‌روانچی در آغاز این نشست تأکید کرد: «هدف ما تثبیت مسیر گفت‌وگو تقویت اعتماد متقابل و تبدیل توافق پکن به الگویی برای همکاری منطقه‌ای پایدار است.» به گزارش «موج» یک روز پیش از نشست اصلی کارشناسان و دیپلمات‌های سه کشور جلسه مقدماتی تشکیل داده بودند. جلسه‌ای که در آن چارچوب مذاکرات امروز، از جمله سازوکارهای همکاری اقتصادی، تسهیل روابط کنسولی و بررسی پیشرفت‌های اجرایی توافق پکن مشخص شد. توافق پکن، پس از سال‌ها قطع روابط سیاسی میان دو کشور، بستری برای ازسرگیری همکاری‌های اقتصادی، امنیتی و سیاسی فراهم آورد. دومین نشست کمیته سه‌جانبه سال گذشته در ریاض برگزار شد که در آن طرف‌ها بر «اجرای کامل» بندهای توافق و ادامه نقش حمایتی پکن تأکید کردند. در نشست اخیر تهران نیز، ایران و عربستان بار دیگر نقش «مثبت و سازنده» چین را ستودند و پکن اعلام کرد که همکاری سه‌جانبه با هدف «ارتقای صلح، ثبات و توسعه منطقه‌ای» ادامه خواهد یافت.

+ منافع مشترک

تحلیلگران بر این باورند که یک همکاری امنیتی اقتصادی مشترک در غرب آسیا یک نکته کلیدی است. ایران و عربستان به‌ عنوان دو قدرت منطقه در صورت استمرار این روند می‌توانند بخش قابل توجهی از را مدیریت کنند.

چین نیز توانسته اعتماد نسبی دو طرف را جلب کند. هرچند اختلاف‌های بنیادین تهران و ریاض در برخی پرونده‌ها همچنان وجود دارد. نشست سه‌جانبه تهران را باید گامی دیگر در مسیر تثبیت روابط ایران و عربستان دانست. مسیری که کند است اما تداوم دارد. توافق پکن اکنون تنها یک توافقنامه سیاسی نیست؛ بلکه ظاهرا به به یک چارچوب همکاری منطقه‌ای تبدیل می‌شود که چین ادامه آن را برای ثبات در منطقه می‌خواهد.