مسیرهای خروج از ان پی تی

در این شرایط پرفراز و نشیب روز ۱۸ شهریور ۱۴۰۴ نمایندگان ایران و آژانس در قاهره با امضای قرارداد موسوم به «توافق قاهره»، چارچوبی تازه برای ادامه همکاری فنی و نظارتی بر برنامه هسته‌ای تهران تصویب کردند. هدف این توافق، بازتعریف همکاری ایران با آژانس در شرایط ویژه پس از حملات و البته جلوگیری از فعال شدن مکانیسم ماشه بود. با این حال، هنگامی‌که کشورهای انگلیس، فرانسه و آلمان یا همان تروییکای اروپا اقدام به فعال‌سازی مکانیسم بازگشت خودکار تحریم‌ها یا همان مکانیسم ماشه کردند، تهران در مقابل اعلام کرد که توافق قاهره بی‌اثر شده و همکاری با آژانس را معلق می‌داند. در واکنش به این تحولات، برخی اعضای مجلس شورای اسلامی طرح‌هایی را دنبال می‌کنند که بر اساس آن خروج ایران از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) مورد بررسی قرار گیرد. این پیش‌نویس‌ها در واکنش به آن‌چه تهران «نقض حقوق و فشار سیاسی» می‌داند، مطرح شده‌اند. این شرایط پیچیده، نه فقط بر آینده برنامه هسته‌ای ایران، بلکه بر چارچوب نظارت بین‌المللی بر آن تأثیری عمیق خواهد گذاشت. در حالی که ایران همچنان تاکید بر ادامه روند صلح‌آمیز دارد و اروپا هم در تلاش برای احیای دیپلماسی است، باید دید روابط آینده چه خواهد شد. در ادامه به آخرین حاشیه‌های این موضوع خواهیم پرداخت.

اقدامات هسته‌ای مجلس

شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در هفته گذشته، قطعنامه‌ای را به تصویب رساند که طبق آن، از جمهوری اسلامی ایران خواسته شده بدون تاخیر درباره وضعیت ذخایر اورانیوم غنی‌شده و سایت‌های هسته‌ای که در خردادماه امسال توسط رژیم صهیونیستی و آمریکا بمباران شدند، به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارشی ارائه دهد. در همین مورد و با توجه به اختلاف‌های هسته‌ای ایران و اروپایی‌ها که آژانش انرژی هسته‌ای را در کنترل خو دارند، ابراهیم عزیزی، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورا در مورد آخرین اقدامات پیشگیرانه در برابر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایرانا گفت: «منافع جمهوری اسلامی ایران راهبردی است و تصمیماتی که کشور اتخاذ می‌کند، مقطعی نبوده بلکه بر اساس سیاست‌های تعیین شده در موضوعاتی نظیر هسته‌ای به‌صورت راهبردی اتخاذ می‌شود. کشورهای اروپایی اقدامی جز صادرکردن قطعنامه ندارند. بلکه فقط تحت قیومیت آمریکا رفتار می‌کنند که متاسفانه این رفتارها فاقد استقلال سیاسی است و تازگی ندارد. همه فعالیت‌های هسته‌ای ایران همیشه صلح‌آمیز و تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و مطابق با معاهده NPT انجام شده است. به‌رغم اینکه ایران همیشه با آژانس همکاری داشته است، ولی از سوی رژیم اسرائیل و آمریکا مورد حمله قرار گرفت. اما طرف‌های غربی باید بدانند جمهوری اسلامی ایران با قطعنامه‌های جهت‌دار آنها از حقوق قانونی و مسلم خود عقب‌نشینی نخواهد کرد و با قدرت بیشتری به مسیرش ادامه خواهد داد». او درباره اینکه موضع بهارستان درباره موضوع خروج احتمالی ایران از NPT چیست، اضافه کرد: «مجلس طرح‌هایی را در این زمینه آماده کرده است که متناسب با شرایط، این طرح‌ها برای تصویب و قانونی شدن، فرآیند قانونی خود را طی خواهند کرد».

آژانس، ‌دنبال تعامل

آژانس در ادامه رفتارهای دوگانه خود همچنان به‌دنبال ادبیات آشتی‌جویانه است. رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در اظهاراتی بدون اشاره به همکاری همیشگی ایران با دیده‌بان هسته‌ای سازمان ملل اظهارکرد: «ما خواهان آن هستیم که به‌طور کامل با ایران تعامل مجدد داشته باشیم تا بتوانیم فعالیت‌های بازرسی از سایت‌ها و تأسیسات هسته‌ای آن را از سر بگیریم». اظهارات او در مانیل پس از آن مطرح می‌شود که روز پنجشنبه با ابتکار تروئیکای اروپایی و آمریکا، قطعنامه‌ای از سوی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی منتشر شد که در آن بدون کوچکترین اشاره به حمله متجاوزانه آمریکا به تاسیسات هسته‌ای ایران در تابستان گذشته آمده است، ایران باید «بدون تأخیر» وضعیت ذخایر اورانیوم غنی‌شده و سایت‌های اتمی بمباران‌شده خود را به آژانس اطلاع دهد. در همین مورد عباس عراقچی، وزیر امورخارجه ایران اعلام کرد که در این شرایط توافق قاهره پایان‌یافته تلقی می‌شود؛ توافقی که در ۹ سپتامبر امسال درباره نحوه دسترسی بازرسان به تأسیسات هسته‌ای ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی امضا شده بود. همچنین میخائیل اولیانوف، نماینده دائم روسیه نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین با انتقاد از صدور این قطعنامه، خاطرنشان کرد که وضعیت پیرامون‌ برنامه هسته‌ای ایران به بن‌بست کامل رسیده و مسئولیت آن برعهده سه کشور اروپایی، یعنی انگلیس، آلمان و فرانسه و به‌علاوه آمریکاست. او در گفت‌وگو با خبرگزاری ریانووستی تأکید کرد که پیامدهای تصویب قطعنامه ضدایرانی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به‌زودی آشکار خواهد شد.

گسترش تاسیسات هسته‌ای

ایران نه‌تنها فعالیت‌های هسته‌ای خود را متوقف نخواهد کرد بلکه به‌دنبال گسترش این فعالیت‌ها است. در این مورد الکسی لیخاچف، رئیس شرکت دولتی روس‌اتم که قرار است همکاری‌ها با تهران را افزایش دهد، بیان داشت: «ما اکنون در حال آماده‌سازی یک یادداشت تفاهم درباره نیروگاه‌های کوچک هستیم. واحد اول نیروگاه هسته‌ای بوشهر که با مشارکت روسیه تکمیل شده، به‌طور پایدار در حال فعالیت است. همچنین دومین و سومین واحد این نیروگاه در حال ساخت هستند و توافق‌نامه‌ای درباره ساخت واحدهای جدید هسته‌ای با ظرفیت بالا در ایران امضا شده است».