تله‌ای به‌نام «توافق موقت»

از آنجا که آمریکایی‌هــا مرتــکب بدعهدی شـــدند و ترامــپ بدون هیچ سختی از برجام خارج شد، ایران اصرار دارد که آمریکایی‌ها بایــد به ایران اطمینان دهند و این اطمینان در واقع به سرمایه‌گذاران و طرف‌هــای تجاری ایــران است. دولت آمریکا ادعا می‌کند کــه مــا نمی‌توانیم تضمینی بدهیم و این ادعا به لحاظ قانونی درست است. یعنی طبق قانون اساسی آمریکا هیچ رئیس‌جمهوری نمی‌تواند برای دوره بعدی ریاست جمهوری تعیین تکلیف کند. هر رئیس‌جمهوری مسئول عملکرد دولت خود است و نمی‌تواند قول و قراری بدهد، به لحاظ حقوق بین‌الملل، حاکمیت ملی تفکیک‌ناپذیر است و تعهدات یک کشور برای همه دولت‌ها ساری و جاری است. اما واقعیت این است که در عرصه عمل این اتفاق نمی‌افتد. دولت‌ها نه تنها تصمیمات دولت‌های قبلی را زیر پا می‌گذارند، بلکه در بسیاری از مواقع دولت‌ها تصمیمات قبلی دولت خود را نیز نقض می‌کنند و شیوه‌های دیگری را برمی‌گزیند؛ از این جهت رئیس‌جمهور آمریکا نمی‌تواند چنین تضمین‌هایی را بدهد. حتی تأیید در کنگــره آمریکا نیـــز تضمین‌دهنده نیست یعنی در چارچوب پیمان اگر تأیید سنا نیز داشته باشد، خود کنگره می‌تواند آن را نقض کند. در دولت ترامپ نیز شاهد بودیم که دولت آمریکا از چند نمونه از پیمان‌هایی که این کشور به آن پیوسته بود و توسط سنا تایید شده بود، خارج شد. اما این مشکل آمریکایی‌هاست. به هر حال آمریکا باید برای مسأله بی‌اعتمادی که در ایران وجود دارد و همه نیز می‌پذیرند که رفتار دولت آمریکا موجب این بی‌اعتمادی شد، راهکاری پیدا کنند. برای ایران مهم نیست که ترکیب تیم مذاکره‌کنندگان آمریکایی از چه کسانی باشد چون خروجی تیم مذاکره‌کننده مهم است نه ترکیب اشخاص آن؛ بود و نبود ریچارد نفیو به خودی خود برای ما مهم نیست مگر اینکه در رویکرد آمریکا تغییری ایجاد شود که فعلاً اصل خبر تأیید نشده است. در صورتی که اصل خبر تأیید شود باید منتظر بمانیم و ببینیم که در رویکرد آمریکا تغییر ایجاد می‌شود یا خیر. از آنجا که تصمیمات در سطوح بالا گرفته می‌شود و شورای امنیت ملی آمریکا و شخص رئیس‌جمهور در خصوص مذاکرات نظر می‌دهند، به نظر من ترکیب تیم مذاکره‌کننده تأثیری در رویکرد ندارد و کارمندی در میانه وزارت خارجه آمریکا قدرت چندانی ندارد که بتواند جهت‌گیری‌ها را تغییر دهد. به نتیجه رسیدن مذاکرات برای رأی‌دهندگان آمریکایی موضوع مهمی نیست اما به نتیجه نرسیدن آن شاید مهم باشد؛ آن هم از این جهت که اگر توافقی حاصل نشود و ایران فعالیت هسته‌ای خود را توسعه بدهد، به عنوان نقطه ضعف دولت بایدن است. هیچ رئیس‌جمهوری دوست ندارد که کشورهای خاورمیانه‌ای به سلاح هسته‌ای دست یابد. از این جهت تلاش صورت می‌گیرد تا توافقی حاصل شود، اگر توافقی هم حاصل نمی‌شود، دولت بایدن تلاش خواهد کرد تا حداقل شرایط از وضع کنونی بحرانی‌تر نشود. برای رأی‌دهندگان معمولی آمریکا، این مباحث سطوح میانی جامعه، حائز اهمیت نیست بلکه برای آنان، بیکاری، بیمه، مالیات و مهاجرت موضوعات با اهمیت است. ایران اعلام کرده است که به هیچ عنوان با قرارداد موقت موافقت نمی‌کند این خبر نیز پایه و اساس ندارد. به هر حال این اخبار علیه دولت آقای رئیسی که اخیراً سفری به روسیه داشته‌اند، بوده است. تا آنجا که در جریان هستیم بحثی برای توافق موقت وجود ندارد. برجام یک سری جداول زمانی دارد، برخی از آن‌ها پشت‌سر گذاشته شده و برخی نیز باقی مانده است. تحریم تسلیحاتی ایران منقضی شد و ایران امروز تحریم تسلیحاتی نیست. طی سه سال آینده نیز تحریم‌های موشکی منقضی خواهد شد. ده سال بعد از اجرای برجام نیز نوبت برداشته شدن محدودیت‌ها برای کار روی سانتریفیوژهای جدید نیز منقضی خواهد شد. یک محدودیت ۲۵ ساله نیز برای نحوه بهره‌برداری از معادن اورانیوم در نظر گرفته شده است. برخی از محدودیت‌ها هم ابدی است؛ به عنوان مثال دسترسی ایران به سلاح اتمی تعهدی دائمی است که ایران متعهد شده به آن سمت حرکت نکند.