چرا رئیسی به سازمان ملل نمی رود؟

هفتاد و ششمین مجمع عمومی سازمان ملل در حالی برگزار می‌شود که شرایط جهان خصوصا با وقایع افغانستان، لبنان، پیوستن ایران به پیمان شانگهای و حضور آقای‌سیدابراهیم رئیسی به عنوان رئیس‌جمهور در راس قوه مجریه ایران، ویژگی‌های خاص خود را دارد. مجمع عمومی سازمان ملل در واقع رکن اصلی جهانی و مشورتی سازمان ملل است که همه اعضاء در آن نماینده‌ داشته و کلا حق یک رای دارند. سالی یکبار هم تشکیل می‌شود مگر اینکه در یک شرایط حساس و خاصی باشد که درخواست جلسه فوق‌العاده می‌شود. بعد از انقلاب، اولین باری که نماینده‌ای از ایران در مجمع عمومی سازمان ملل شرکت کرد، در مجمع سال 1359 بود که آقای محمدعلی رجائی به نمایندگی از دولت انقلابی ایران در مجمع عمومی سازمان ملل شرکت کرد. نطق انقلابی آقای رجائی خصوصا زمانی که با درآوردن کفش خود، پای شکنجه شده خود را در معرض دید جهانیان قرار داد، تاثیر بالایی در وضع انقلابیون ایران باقی گذاشت. دومین حضور ایران به زمانی که مقام رهبری، ریاست‌جمهموری را برعهده داشتند، در سال 1366 برمی‌گردد. در دوره آقای هاشمی‌رفسنجانی بعد از رحلت حضرت امام رئیس‌جمهور ایران در مجمع عمومی سازمان ملل شرکت نداشت. چون شرایط ایران بعد از وقایع میکونوس و حوادثی از این دست و ترک سفرای کشورهای غربی از ایران به گونه‌ای بود که آقای هاشمی ترجیح دادند در مجمع عمومی سازمان ملل شرکت نکنند. البته در آن سال‌ها گفته می‌شد عدم شرکت آقای هاشمی به این اعتبار بود که امکان برخورد گروه‌های مختلف و سازمان‌ها و نهادها با نمایندگان ایران خصوصا رئیس‌جمهور مانع از حضور ایشان در آمریکا شود. وزیر امور خارجه ایران، آقای علی‌اکبر ولایتی در همه این سال‌ها در جلسه مجمع عمومی سازمان ملل شرکت می کرد. حماسه دوم خرداد و انتخاب آقای سیدمحمد خاتمی به عنوان رئیس‌جمهور و اقبالی که مردم ایران نسبت به ایشان در انتخابات دوم خرداد داشتند، شرایط جهانی را به نفع ایران تغییر داد. آقای خاتمی دو بار در مجمع عمومی سازمان ملل شرکت کرد. یکبار در سال 2001 موضوع گفت‌وگوی تمدن‌ها را مطرح نمودند و دو سال بعد از این تاریخ باز هم در مجمع عمومی سازمان ملل شرکت کردند تا از تز گفت‌وگوی تمدن‌های خود باز هم در مجمع عمومی سازمان ملل دفاع کنند. نوبت ریاست‌جمهوری به احمدی‌نژاد رسید و ورق به کلی دگرگون شد. احمدی‌نژاد به صورتی هیاتی و با همراهانی انبوه هرساله در مجمع عمومی سازمان ملل شرکت می‌کرد. بعضا هیات همراه ایشان را تا 270 همراه نوشته‌اند و چندین هتل در نیویورک توسط نمایندگی ایران برای همراهان رئیس‌جمهور اجاره می‌شد. قصه هاله نور و چشم برهم نزدن همه شرکت‌کنندگان در مجمع عمومی، نقطه عطفی بود که آقای احمدی‌نژاد در سفر به قم در محضر آیت‌ا... جوادی‌آملی از سالن مجمع عمومی سازمان ملل یاد کردند. البته وقایع دیگری در سفرهای مختلف آقای احمدی‌نژاد از حضور پررنگ ایشان در مجمع عمومی سازمان ملل داریم. مثلا وقتی که در دانشگاه کلمبیا سخنرانی کرد یا جمله معروف «وان مینیت» ایشان که زبانزد عام و خاص شد و یا در یکی از سخنرانی‌ها بیان داشت که در خیابان‌های نیویورک وقتی حرکت می‌کردیم، همه نگاه‌ها به سوی هیات نمایندگی ایران بود و شنیدم که بچه‌ای در بغل مادرش مرا نشان داد و محمود محمود می‌گفت! اما دولت آقای حسن روحانی با رویکردی که در مذاکرات هسته‌ای که منجر به برجام شد، شرایط را مشابه شرایط دوره آقای خاتمی کرده بود. روحانی از فرصت حضور در مجمع عمومی هر ساله استفاده کرد و درصدد آن بود موضوعی را در مجمع عمومی مطرح کند که همانند موضوع گفت‌وگوی تمدن‌های آقای خاتمی که یادگار سفر و ماندگار در تاریخ باشد. به همین اعتبار از تز جهان عاری از خشونت در یکی از سخنرانی‌هایش در مجمع عمومی سازمان ملل یاد کرد. اما موضوع آقای رئیسی کاملا با دیگر روسای جمهور متفاوت است؛ چیزی شبیه آقای مرحوم آیت‌ا... هاشمی‌رفسنجانی. درست است که کرونا شرایط سفر را سخت کرده است تا جایی که آقای روحانی هم نتوانست در سال‌های پایانی ریاست‌جمهوری خود در مجمع عمومی سازمان ملل شرکت کند اما شرایط فعلی با توجه به واکسیناسیونی که صورت گرفته و شیوه‌نامه سفرهای خارجی و نحوه ورود به کشورها دگرگون شده است. علت عدم حضور آقای رئیسی نمی‌دانم چیست ولی بر این باورم از باب احتیاط و اینکه برخوردی از ناحیه گروه‌های مختلف علیه هیات نمایندگی ایران در نیویورک صورت نگیرد را باید یکی از دلائل عدم حضور ایشان در سفر به مجمع عمومی سازمان ملل دانست. البته می‌دانیم آمریکا مکلف و ملزم است به هیات‌های نمایندگی کشورهای عضو سازمان ملل برابر تعهدی که به سازمان ملل داده است، ویزا بدهد. ممکن است نسبت به همراهان هیات نمایندگی به هر علت ویزا داده نشود اما برای سران و وزرا و نمایندگی‌های کشور عضو سازمان ملل امکان عدم صدور ویزا وجود ندارد. پرسشی که این روزها مطرح است اینکه آیا وزارت امور خارجه ایران برای حضور رئیس‌جمهور در مجمع عمومی سازمان ملل برنامه‌ای داشته؟ درخواستی ارسال شده است؟ و نگاه و نظر آمریکائیان نسبت به صدور ویزا برای رئیس جمهور چه بوده است؟ اگر چنین درخواستی داده نشده است، علت عدم حضور، شرایط کرونایی است یا همزمانی تشکیل مجمع عمومی سازمان ملل با شرکت رئیس‌جمهور در اجلاس اعضای شانگهای در دوشنبه تاجیکستان که اتفاقا بعد از سال‌ها به درخواست ایران مبنی بر عضو دائمی جواب دادند و ایران از عضو ناظر به عنوان عضو اصلی پذیرفته شده است. هرچه اتفاق افتاده باشد، فرصت حضور در سازمان ملل آن‌هم توسط ریاست‌جمهور در شرایط خاص منطقه فرصت و زمان مغتنمی بود که از دست رفت. آمریکا منطقه خاورمیانه را ترک کرده است، نیروهایش را از افغانستان با وضعی که پیش آمد، خارج نموده. درصدد است نیروهایش را از عراق هم خارج کند. وقتی که سال 2001 آمریکا به بهانه مبارزه با تروریسم به دو کشور همسایه ایران، عراق و افغانستان حمله برد، دو نظام مخالف ایران در مرزهای شرقی و غربی کشور ما را ساقط کرد. طالبان که هفت سالی در افغانستان حاکمیت یافته بودند و در روزهای نخست همه دیپلمات‌های ایرانی کنسولگری ایران در مزار شریف را به شهادت رساندند و صدام حسین که جنگی هشت ساله را بر ایران تحمیل نموده بود، هرچند بعد از جنگ اول خلیج‌فارس بین ایران وعراق نوعی صلح نانوشته بعد از پذیرش قطعنامه برقرار بود اما کیست که نداند صدام، دشمنی که هر آن مترصد آن بود فرصت مناسبی پیدا کند تا دوباره به ایران حمله کند. ساقط شدن دو دشمن پشت مرزهای ایران به وسیله آمریکا، وضع ایران را در خاورمیانه به کلی دگرگون کرد.ایران توانست با مدیریتی که سپاه قدس و در راس آن سردار قاسم سلیمانی به عنوان مرد میدان در مرزهای شرقی و غربی به دست آورده بود و اوضاعی که بعد از بهار عرب در سوریه حاکم شده بود، حاکمیت ایران را تا پشت مرزهای اسرائیل گسترش دهد. از طرفی، شرایطی که در افغانستان به وجود آمده بود و امکاناتی که با دو تریلیون دلار پولی که وارد افغانستان شد و آرامشی که در مرزهای شرقی به‌وجود آمده بود اگر دوام پیدا می‌کرد، افغانستان به یکی از شرکای مهم تجاری ایران تبدیل شده بود کمااینکه هم الان عراق و افغانستان بیشترین تجارت را با ایران داشته‌اند. البته وضع فعلی طالبان و شرایط اقتصادی حاکم بر افغانستان مشخص نیست. این موقعیت یعنی وضع افغانستان و آمادگی آمریکا برای خروج از عراق موقعیت مناسبی بود که رئیس‌جمهوری ایران می‌توانست با حضور فعال خود در مجمع عمومی سازمان ملل موقعیت حساس ایران را در نهاد ناظر بین‌المللی مطرح کند. به هر علت که باشد، عدم حضور آقای رئیسی در اولین سال ریاست‌جمهوری خود در هفتاد و ششمین مجمع عمومی سازمان ملل به باور نگارنده نقطه قوتی در کارنامه دولت سیزدهم نخواهد بود.