منافعی که ایران دنبال نمی‌کند

به نظر می‌رسد ایران امیدوار است بین منافع خود و منافع طالبان در حفظ امنیت و همین‌طور استفاده از ظرفیت‌های آبی منطقه هیرمند بتواند امتیازاتی به‌دست آورد، موضوعی که رفتار اشرف غنی در خصوص آن باعث شد، ایران به شدت ناراحت شود و احساس کند با یک رئیس جمهور قدرناشناس طرف بوده است. فرض ایران این است که می‌تواند از تعارضاتی که به صورت بنیادی بین ایران- آمریکا و طالبان - آمریکا وجود دارد استفاده کند اما باید دید آیا ایران قادر به انجام این کار خواهد شد یا آمریکا در این منازعه دست بالاتر را خواهد داشت. نکته مهم دیگری که باعث می‌شود ایران نسبت به مسائل افغانستان با تامل رفتار کند مساله تحریم و تلاش ایران برای استواری و تاب‌آوری اقتصادی است. اگر ایران بتواند بازارهای افغانستان و عراق را حفظ کند، می‌تواند با شدیدترین تحریم‌ها مقابله کند. لذا باز بودن بازارهای افغانستان به‌روی کالاهای ایرانی موضوع فوق‌استراتژیک برای ایران است که می‌تواند حتی از نظر ریزش دلارهای کاغذی در کنترل افزایش قیمت ارز نیز برای ایران فرصتی مناسب ایجاد کند. اما از سوی دیگر بنابر گزارش یک روزنامه فرانسوی که مدعی است از منابع جدی و معتبری نقل می‌کند، طالبان با آمریکا توافق کرده و قول داده است برای ایران مزاحمت‌های جدی ایجاد خواهند کرد اما قبل از اینکه آمریکایی‌ها طالبان را وادار به چنین کاری کنند، نباید دست در لانه زنبور برد. طالب‌ها می‌توانند در دراز مدت در صورت ایجاد تنش امنیتی، ایران را در مرزها شرقی سرگرم کنند، اما آنها توان مزاحمت استراتژیک نظامی برای ایران نداشته‌اند و نخواهند داشت. گرچه در صورت به نتیجه نرسیدن برجام بازارهای مورد نظر برای ایران به خطر می‌افتند اما تصور بر این است که شرایط آمریکا در حال حاضر به گونه‌ای نیست که بتواند همزمان در عراق و در افغانستان چنین فضایی را برای ایران ایجاد کند، یکی از دلایل استقبال ایران از تحولات افغانستان نیز استفاده از این فرصت اقتصادی است. شاید این امر با خرد سیاست راهبردی ناسازگار باشد اما اعتقاد بر این است که حوزه تمدنی ایران یعنی زبان، فرهنگ و ادب فارسی از استانبول تا سین‌کیانگ، کاشفر، ارومچی و تورفان گسترش پیدا کرده و از سوی دیگر تا داکا در بنگلادش، اسلام‌آباد و راولپندی در پاکستان، حیدرآباد، بنگلور و چنیدگر در هندوستان ادامه دارد. باید بر این میراث تمدنی و آنچه در نقاطی چون تاجیکستان، بدخشان و پنجشیر است پافشاری کرد. باید چنین شود اما متاسفانه متولی قدرتمندی برای حمایت از ارزش‌های زبان فارسی و فرهنگ ایرانی وجود ندارد و متولیان، بیشتر به حمایت از ایدئولوژی‌های خاص می‌پردازند که چنین رویکردی فرصت‌های زیادی را از کشور گرفته است و در نتیجه جای ایران را کشورهای دیگر پر کرده‌اند.