تمام نمي شود، اگر تمام نكنيد...

آرمان ملی- حمید شجاعی: شرایط افغانستان امروز بسیار بحرانی‌تر از آن چیزی است که در ذهن بگنجد. طالبان با پیشینه‌ای مشخص و پر از ارتجاع و خشونت امروز تا بدین جا و البته به کمک برخی قدرت‌های مافوق کشوری به قدرت بلا منازع افغانستان تبدیل شده و نه تنها برای خود دولت و کابینه تشکیل داده بلکه تمام مظاهر پیشرفت و تجدد را هم نابود کرده است. این در حالی است که آنها وعده دولت فراگیر داده بودند اما دولتشان صرفا فقط خود طالبانی‌ها را فرا می‌گیرد و همه افغانستان یک پارچه به آنها و دولتشان معترضند. با این حال جنگ هنوز در افغانستان به پایان نرسیده و پنجشیر نماد مقاومت در برابر طالبانی‌هاست و ایستادگی می‌کند. چه اینکه گفته می‌شود اگر جنگ به همین صورت ادامه پیدا کند اعتراضات به سایر ولایات نیز کشیده شده و شاهد جنگ‌های داخلی در افغانستان خواهیم بود. جنگ داخلی نیز فضای مساعدی برای مداخله خارجی فراهم خواهد کرد و در این میان تنها مردم افغانستان قربانی می‌شوند. لذا به نظر می‌رسد دولت فراگیر طالبانی‌ها با مختصات یک دولت فراگیر واقعی تشکیل شود تا از وقوع جنگ داخلی جلوگیری کند.

‎ لزوم تشکیل دولت فراگیر

تحولات افغانستان همچنان در صدر اخبار مهم و روز رسانه‌های دنیاست و همه منتظرند که ببینند این تحولات طی روزها و هفته‌های آتی به کدام سمت و سو خواهد رفت و آیا مردم رنج کشیده افغانستان روی آرامش را خواهند دید یا باز هم درگیر آتش جنگ خواهند بود. این درحالی است که وقتی طالبان تسلط امور در ولایات افغانستان به‌ویژه کابل را به دست گرفت از تشکیل دولتی فراگیر با حضور همه جریانات مختلف در این دولت خبر داد. همین مساله بود که برخی نگاه‌ها را به طالبان تا حدی تعدیل کرد که آنها پس از 20 سال تغییر کرده‌اند و به مظاهر دموکراسی و حکومت‌داری روی خوش نشان داده‌اند، اما هر چه گذشت نه رویکرد و رفتار طالبان نشانه‌ای از تغییر نسبت به گذشته داشت و نه دولتی که بسیار در باره آن تبلیغ کرده بودند رنگ و بویی از فراگیر بودن داشت. گویی آینکه آنها اساسا فهمی از واژه فراگیر یا ائتلافی نداشتند و صرفا مثل خیلی از اصطلاحات و حرف‌های زیبا که به گوش می‌خورد و فراموش می‌شود طالبان نیز صرفا لفظ فراگیر را شنیده و ایده‌ای برای اجرای آن در دولت نداشت. نگاهی به کابینه اعلامی طالبانی‌ها نشان می‌دهد که نگاه سیاسی تمام اعضای دولت، همگی عضو گروه طالبان و از شخصیت‌های برجسته این گروهند و هیچ یک ازجناح‌ها و شخصیت‌های سیاسی دیگر افغانستان در این فهرست حضور ندارند؛ هرچند طالبان، اعلام کرده که این دولت، موقت است و در دولت آینده، افراد بیشتری از دیگر اقوام حضور خواهند داشت. از نگاه قومیتی نیز اکثریت مطلق افراد اعلام‌شده به قوم پشتون تعلق دارند و فقط مولوی عبدالسلام حنفی به عنوان معاون دوم از قوم ازبک و قاری دین محمد حنیف و قاری فصیح‌الدین، فرمانده ارتش تاجیک هستند. همین مساله نیز باعث شده تا احمد‌مسعود رئیس جبهه مقاومت ملی در پنجشیر دولت اعلامی طالبان را غیرقانونی بخواند و بسیاری از کشورها نیز از شناسایی آنها استنکاف بورزند. این در حالی است که ناآرامی‌ها در افغانستان همچنان ادامه دارد و پس از دعوت به قیام ملی از سوی احمد مسعود مردم افغانستان هر روزه در خیابان‌ها علیه طالبان تظاهرات می‌کنند. در جبهه میدانی هم جنگ میان جبهه مقاومت و طالبان در پنجشیر ادامه دارد. برخی تحلیلگران معتقدند که اگر شرایط به همین نحو پیش برود شاهد جنگ داخلی در افغانستان خواهیم بود. جنگی که نه تنها پیروزی نخواهد داشت بلکه صرفا مردم قربانی این جنگ‌ها خواهند شد. البته نگاهی به سابقه جنگ در این کشور نیز به روشنی نشان می‌دهد که در چنین شرایطی فضا مستعد برای مداخله خارجی خواهد بود و شرایط افغانستان از آنچه هست بدتر خواهد شد. لذا دولت فراگیر به معنای واقعی (نه کابینه اعلامی طالبان) می‌تواند هم به استقرار صلح در کشور کمک کند و هم از جنگ‌های داخلی جلوگیری کند.

‎ تسلط بر 3 منطقه پنجشیر

هرچه طالبان درصدد تسلط بر اوضاع و ایجاد امنیت و ثبات در کابل هستند شرایط در پنجشیر متفاوت است و جبهه مقاومت در آنجا وضعیت را برای طالبان نامساعد کرده است. چنانکه منابع خبری افغانستان از تسلط جبهه مقاومت ملی این کشور بر سه منطقه در استان پنجشیر و خارج کردن آن از کنترل طالبان خبر داده‌‌اند. جبهه مقاومت ملی افغانستان مناطق دره، آبشارو بریان در شمال و شمال شرق ولایت پنجشیر را از طالبان پس گرفته است. در همین حال، صالح رجستانی، رئیس کمیته نظامی جبهه مقاومت ملی افغانستان به رهبری احمد مسعود در بیانیه‌ای تاکید کرد: می‌خواهم بار دیگر به طالبان و حامیان آن بگویم که ورود به پنجشیر به معنای پایان جنگ نیست بلکه این آغاز جنگ است. وی افزود: من اطمینان دارم که مجاهدان و فرزندان مخلص ملت افغانستان برای زنده نگه‌داشتن ارزش‌ها و شرف ملت افغانستان تا پای جان خواهند جنگید. رجستانی در ادامه از جامعه بین‌الملل خواست که طالبان را به رسمیت نشناسد و به زنان و کودکان در پنجشیر کمک کند. وی گفت که طالبان تمامی راه‌های منتهی به پنجشیر را بسته است. این جنبش مانند راه زن راه را بر اهالی پنجشیر بسته است. همچنین قاسم محمدی چهره نزدیک به «احمد مسعود» گفت: در روزهای گذشته طالبان وارد پنجشیر شده و در حال حاضر 70 درصد خیابان‌ها و معابر اصلی در کنترل طالبان است اما هنوز دره‌های پنجشیر در کنترل کامل نیروهای مردمی است. وی افزود: به ادعای کشورهای منطقه، 40 هزار نیروی طالبان طی روزهای گذشته وارد پنجشیر شده‌اند که شامل 5 دسته هستند، یک دسته نیروهای طالبان، یک دسته حقانی، یک دسته القاعده و یک دسته داعشی‌هایی که از قومیت‌های مختلف در آن هستند. وی بیان کرد: اکنون دیگر جنگ خارجی است و پاکستان و قطر از طالبان حمایت‌های مالی می‌کنند، امیدواریم که کشورهای منطقه و جهان این موضوع را درک کنند. وی همچنین درباره خروج احمد مسعود از پنجشیر تصریح کرد: وی در مکانی امن حضور دارد و شایعه خروج وی از افغانستان و رفتنش به ترکیه یا کشور دیگری صحت ندارد و ارتباطش با دره پنجشیر برقرار است.

‎ خشونت روز افزون طالبان

طالبان، روح‌ا... عزیزی صالح، برادر معاون ریاست جمهوری سابق افغانستان و یکی از رهبران مقاومت در پنجشیر را اعدام کردند. این خبر را عبد‌ا... صالح یکی از برادرزاده‌های این فرمانده مقاومت، در پیامی متنی به خبرگزاری رویترز تایید کرده است. وی در پیام خود نوشته است طالبان عموی او را کشته‌اند، اجازه دفن او را به بستگانش نداده و گفته‌اند پیکر او باید بپوسد. همزمان سازمان ملل متحد تایید کرده که نیروهای طالبان چهار نفر را در اعتراضات اخیر کشته‌اند. این نهاد بین‌المللی خشونت روزافزون طالبان در مقابل اعتراضات را محکوم کرده است و گفته نیروهای طالبان برای مقابله با معترضان از تازیانه، باتوم، قنداق تفنگ و شلیک گلوله استفاده کرده‌اند. معترضان در شهرهای مختلف افغانستان خواستار احترام به حقوق زنان و آزادی‌های مدنی و قطع نفوذ پاکستان در این کشور شده بودند. کمیساریای حقوق بشر سازمان ملل متحد در بیانیه‌ای از طالبان خواسته است استفاده از قوه قهریه، بازداشت‌های خودسرانه علیه خبرنگاران و مردمی که حق اعتراض مسالمت آمیز دارند بلافاصله متوقف کند. برخی گزارش‌های تایید نشده حاکی از آن است که صالح زمانی که با وسیله نقلیه شخصی قصد سفر به کابل را داشته کشته شده است. گفته می‌شود صالح در پی کنترل طالبان در افغانستان به نیروهای مخالف مقاومت در دره پنجشیر در شمال این کشور پیوسته بود. این در حالی است که سخنگوی سازمان ملل متحد روز جمعه در کنفرانس خبری سرکوب معترضان توسط طالبان را محکوم کرده است. راوینا شمداسانی گفته اعتراضان مردمی از ۱۵ اوت که طالبان قدرت را در افغانستان به دست گرفته رو به افزایش گذاشته و در مقابل طالبان گردهمایی‌ بدون مجوز را ممنوع کرده و به شرکت‌های مخابراتی دستور داده است که دسترسی تلفن‌های همراه به اینترنت را در کابل قطع کنند. خبرنگاران افغان به بی‌بی‌سی گفته‌اند که زمانی که در تلاش برای پوشش خبری اعتراضات بوده‌اند هدف تازیانه و ضرب و جرح از سوی طالبان قرار گرفته‌اند و بازداشت شده‌اند. روز جمعه برنامه خواربار جهانی سازمان ملل متحد اعلام کرد ۹۳ درصد از خانواده‌های افغان غذای کافی نمی‎خورند و خشکسالی مشکل تامین غذا در این کشور را تشدید کرده است.

‎ افغانستان پناهگاه تروریسم نشود

دبیرکل سازمان ملل در خصوص روابط با طالبان و اوضاع افغانستان گفت: ما خواهان این هستیم که مردم افغانستان در صلح زندگی کنند و فاجعه‌ای که با آن در گذشته روبه‌رو بودند پایان یابد. ما خواهان دولتی فراگیر در افغانستان هستیم که تمام مردم در آن شرکت داشته باشند. ما نمی‌خواهیم افغانستان بعد از این پناهگاهی برای تروریسم باشد. می‌خواهیم به حقوق اصلی بشر احترام گذاشته شود و افغانستان نقشی سازنده در روابط بین المللی ایفا کند. آنتونیو گوترش درباره موضوع به رسمیت شناختن دولت طالبان اظهار داشت: به نظر من مسأله مثبت تشکیل دولتی فراگیر در افغانستان است که به تعهدات بین‌المللی احترام بگذارد و نگرانی‌های ما درباره مسائلی از جمله تروریسم، حقوق بشر و دیگر مسائل را جدی بگیرد. این باعث می‌شود روابط جامعه بین المللی با افغانستان به حالت اولیه بازگردد.