مغایرت تغییر شاخص با سیاست‌های ابلاغی رهبری

آرمان ملي: موضوع تعطيلي مدارس و تغيير شاخص‌هاي آلودگي هوا به منظور عدم تعطيلي مدارس ديگر به سوژه‌اي تکميلي تبديل شده که هر روز با اظهار نظرهاي جديدي به يک سو کشيده مي‌شود و هنوز به نتيجه نهايي نرسيده که آيا شاخص‌ها را تغيير مي‌دهند يعني رقم‌شان را بالاتر مي‌برند تا مدرسه‌ها ديگر با شاخص‌هاي فعلي تعطيل نشوند يا نه به همان روال سابق آلودگي هوا به شاخص 150 که برسد مدرسه‌ها تعطيل اعلام مي‌شوند. اظهارات وزارت آموزش و پرورش، آغارکننده اين بحث و البته گلايه‌هاي پيشترش به دليل زياد شدن تعطيلي مدارس، نشان از اصرار براين امرداشته خصوصا اينکه يوسف نوري، وزير آموزش و پرورش که روز سوم بهمن پيشنهاد تغيير استانداردهاي شاخص کيفيت هوا را ارائه و اعلام کرد که «قرار است در جلسه آتي هيات دولت پيشنهاد دهيم شاخص‌هاي مرتبط با کيفيت هوا را به تعليق در بياورند»، چند ساعت بعد احمد وحيدي، وزير کشور در حاشيه نشست استانداران سراسر کشور در جمع خبرنگاران از احتمال تغيير در استانداردهاي شاخص آلودگي هوا براي جلوگيري از تعطيلي مدارس خبر داد و تاکيد کرد که «مصوبه‌اي وجود دارد که در آن مشخص کرده در چه شاخصي از آلودگي، مدارس بايد تعطيل باشند. گروه‌هاي اضطرار استان‌ها براساس همين مصوبه ناچارند تصميم به تعطيلي بگيرند. اين موضوع موجب شد تا با کمک سازمان محيط زيست پيشنهاد جديدي را براي دولت تعيين کنيم تا اين استانداردها را کمي تغيير دهيم تا لازم نباشد در اين شرايط مدارس‌مان را تعطيل کنيم.»براساس قانون هواي پاک، سازمان حفاظت محيط زيست مسئول تعيين استانداردهاي مربوط به شاخص آلودگي هواست و علي سلاجقه، رئيس اين سازمان هم در تنها واکنش خود به اظهارات اعضاي کابينه درباره احتمال تغيير شاخص‌هاي آلودگي هوا در روز پنجم بهمن گفت «ما شاخص‌هاي آلودگي هوا را تعيين مي‌کنيم و تصويب دستورالعمل مربوط به هرگونه محدوديت در شرايط اضطرار آلودگي هوا بر عهده هيات وزيران است. در دنيا در بحث شاخص‌هاي آلودگي هوا براي تعطيلي مدارس، بالاتر از ما عمل مي‌کنند، مثلا با شاخص 300- 200 فقط مدارس ابتدايي را تعطيل مي‌کنند. قبلا هيات وزيران شاخص 150 را براي تعطيلي همه مدارس گذاشته است و اکنون مي‌خواهد تصميم خود را عوض کند.» پيش از اين وزارت بهداشت و شخص وزير هم با تغيير شاخص‌ها مخالفت کرد و در کنار آن کارشناسان محيط زيست و کنشگران اين حوزه هم مخالفت خود را ضمن خطا بودن مقايسه وضعيت آلودگي هواي ايران با ساير کشورها، اعلام کردند. بسياري از کارشناسان ديگر حوزه‌هاي سلامت و محيط زيست نيز تاکيد دارند که اولا تغيير استانداردهاي کيفيت هوا به لحاظ علمي صحيح نيست، ثانيا با تشديد آلودگي هوا علاوه بر تعطيلي مدارس، مقررات ديگري نيز براي کاهش انتشار آلاينده‌ها وضع مي‌شود و اگر شاخص‌ها تغيير کنند، شاهد رشد تصاعدي انتشار آلاينده در روزهاي داراي هواي آلوده خواهيم بود و ثالثا غيرحضوري شدن مدارس در شرايط آلودگي هوا، راهکاري براي حفظ سلامت کودکان و نوجوانان به عنوان يکي از گروه‌هاي حساس و کاهش مواجهه آنها با آلاينده‌هاست و تغيير شاخص‌ها عملا به ضرر سلامت دانش‌آموزان تمام خواهد شد. در همين راستا با توجه به مخالفت‌هاي برخي کارشناسان با پيشنهاد تغيير شاخص‌هاي آلودگي هوا، به سراغ جديدترين نظر سازمان حفاظت محيط زيست درباره اين پيشنهاد از زبان داريوش گل‌عليزاده، سرپرست مرکز ملي هوا و تغيير اقليم اين سازمان رفته‌ايم. او در گفت‌وگويي که با ايلنا انجام داده، گفته: «پيشنهاد ارائه‌شده درباره تغيير استانداردهاي شاخص کيفيت هوا، مغاير با سياست‌هاي ابلاغي مقام معظم رهبري در حوزه محيط زيست و مفاد سند تحول دولت سيزدهم در حوزه سلامت و محيط زيست است. از طرفي رئيس‌جمهور محترم بارها تاکيد کرده است که تمام دستگاه‌هاي اجرايي بايد بدون کم و کاست به تکاليف خود در قانون هواي پاک عمل کنند. در همين راستا نيز به نظر مي‌رسد تغيير شاخص‌هاي آلودگي هوا صرفا براي حل مشکل غيرحضوري شدن فعاليت مدارس در مواقع اضطرار آلودگي هوا به صلاح نيست.» او افزوده: شکي نيست که تعطيلي يا غيرحضوري شدن فعاليت مدارس در شهرهاي بزرگ باعث ايجاد اختلال در روند آموزشي در سطح کشور شده و گلايه مسئولان آموزش و پرورش را به‌همراه داشته است. ولي ما بايد بپذيريم که کارگروه اضطرار در شرايط آلودگي هوا با هدف کاهش مواجهه شهروندان به‌ويژه گروه‌هاي حساس با آلاينده‌هاي جوي تصميماتي مانند تعطيلي يا غيرحضوري شدن فعاليت مدارس و ادارات را اتخاذ مي‌کند. به عبارت ديگر، کارگروه اضطرار آلودگي هوا با غيرحضوري کردن فعاليت مدارس به دنبال آن است که در وهله اول تردد دانش‌آموزان به عنوان يکي از گروه‌هاي حساس در سطح شهر در روزهاي آلوده کاهش يابد تا ميزان آسيب ناشي از آلودگي هوا بر سلامتي آنها به حداقل برسد و در وهله دوم، کاهش تردد سرويس مدارس منجر به کاهش ترافيک و جلوگيري از تشديد آلودگي هوا شود.

نبايد به دنبال تغيير شاخص‌ها باشيم

سرپرست مرکز ملي هوا و تغيير اقليم سازمان حفاظت از محيط زيست با تاکيد بر اينکه تغيير شاخص‌ها با هدف حذف مصوبه غيرحضوري شدن مدارس در روزهاي آلوده نبايد باعث تهديد سلامت دانش‌آموزان و ديگر شهروندان شود، توضيح داده: استانداردهاي که سازمان حفاظت محيط زيست متناسب با دستاوردهاي علمي روز جهان و رهنمودهاي سازمان بهداشت جهاني مبتني بر کاهش اثرات سوء بر سلامت شهروندان و محيط‌زيست در روزهاي تشديد آلودگي هواست؛ بنابراين ما نبايد براي جلوگيري از غيرحضوري شدن مدارس به دنبال پاک کردن صورت مساله از طريق تغيير شاخص‌هاي کيفيت هوا باشيم. گل‌عليزاده با بيان اينکه سازمان حفاظت محيط زيست و وزارت بهداشت ضمن تاکيد بر اهميت حفظ سلامت مردم، از شاخص‌هاي کنوني کيفيت هوا و استانداردهاي مربوط به آن دفاع مي‌کنند، گفته: با توجه به ملاحظاتي که براي حفظ سلامت مردم وجود دارد و با توجه به اصول علمي و منطقي موجود براي تعيين شاخص‌هاي کيفيت هوا و همچنين رهنمودهاي سازمان بهداشت جهاني در اين زمينه، اگر قصدي بر تغيير اين شاخص‌ها وجود داشته باشد بايد به سمت سختگيرانه‌تر شدن آنها حرکت کنيم، اگر هم زماني بخواهيم شاخص‌هاي آلودگي هوا و استانداردها و تعاريف مربوط به آن را تغيير دهيم، هرگونه تغيير بايد با نظر کميته‌هاي تخصصي و در راستاي حفظ سلامت مردم انجام شود. گل‌عليزاده با بيان اينکه آلودگي هوا علاوه بر ايجاد اختلال در روند آموزشي، آسيب‌هاي فراوان ديگري نيز براي کشور به‌همراه دارد، توضيح داده: آسيب ناشي از آلودگي هوا صرفا مربوط به اختلال در فعاليت مدارس نيست، بلکه بسياري از کسب‌وکارها، صنعت گردشگري، توليد محصولات کشاورزي، تاسيسات نيروگاهي، بناها، زيرساخت‌هاي شهري، کيفيت آب، تنوع زيستي کشور و از همه مهمتر سلامت عمومي مردم در شرايط تشديد آلودگي هوا آسيب مي‌بيند؛ استانداردهايي هم که براي شاخص آلودگي هوا تعيين شده است، با رويکرد کاهش آسيب به تمام اين بخش‌ها بوده است، نه صرفا دانش‌آموزان. بنابراين اگر اين استانداردها تغيير پيدا کند يا ضوابط مربوط به شاخص آلودگي هوا براي جلوگيري از غيرحضوري شدن مدارس عوض شود، دچار آسيب‌هايي جدي در ساير بخش‌ها خواهيم شد. سرپرست مرکز ملي هوا و تغيير اقليم سازمان حفاظت محيط زيست در بخش ديگري از صحبت‌هاي خود خطاب به مسئولين اجراي قانون هواي پاک گفته «بهتر است رويکرد تمام دستگاه‌هاي دولتي و عمومي، اجراي کامل قانون هواي پاک باشد، نه لغو يا تعويق مصوبات آن، البته خوشبختانه در ماه‌هاي اخير قوه قضائيه و سازمان بازرسي کل کشور با تشديد نظارت و برخورد با ترک فعل‌ها، با هدف اجراي کامل قانون هواي پاک به اين مساله ورود کرده‌اند و وزارت کشور نيز به عنوان راهبر اجرايي اين قانون، با برگزاري جلسات مکرر و ايجاد هماهنگي‌هاي لازم، اقدامات خوبي را در سطوح ملي و استاني براي اجراي مفاد مختلف قانون هواي پاک انجام داده است.»

توضيحات وزارت کشور

اما در روز گذشته، مرکز اطلاع‌رساني وزارت کشورهم در پي انتشار برخي مطالب انتقادي در رسانه‌ها از طرح احتمالي اصلاح شاخص‌هاي آلودگي هوا براي تعطيلي مدارس، توضيحاتي ارائه کرد. پايگاه اطلاع‌رساني وزارت کشور با بيان اينکه «آموزش و پرورش پس از اين انتقادها و تماس‌هاي مکرر و فراوان خانواده‌ها که از اين تعطيلي‌ها ناراحت بودند، ايده تعريف استاندارد شاخص‌هاي آلودگي براي تعطيلي مدارس را مطرح کرد و سپس وزير کشور هم در يک گفت‌وگوي مطبوعاتي از وجود چنين طرحي خبر داد» در توضيحات خود آورده: «استدلال وزارتخانه‌هاي کشور و آموزش و پرورش بر اين مبناست که تعطيلي مدارس به‌خاطر آلودگي هوا ضربه جدي به تعليم و تربيت دانش‌آموزان و افت تحصيلي معنادار آنها مي‌انجامد؛ براساس گزارش‌هاي تحقيقي صورت گرفته، موافقان تغيير استاندارد آلودگي هوا معتقدند تعطيلي مدارس باعث افزايش آسيب‌هايي نظير چاقي دانش‌آموزان، کم تحرکي، افت تحصيلي شديد و تنبلي در يادگيري شده است. در کنار اين امر دانش‌آموز به‌خاطر فقدان ارتباط اجتماعي در مدارس زمينه افسردگي و انزوا طلبي بيشتري مي‌گيرد. در برابر مخالفان با استناد به آمار عوارض آلودگي و نيز تحقيقات معتبر داخلي و بين‌المللي در خصوص عوارض آلودگي هوا به‌ويژه در کودکان، با اين ايده مخالفت کرده‌اند. بايد توجه داشت که تعطيلي مدارس در گام نخست با هدف حراست از سلامت دانش‌آموزان است و اين موضوع به صورت مستقيم ارتباطي با کاهش آلودگي هوا ندارد.»در انتها، متن منتشر شده، چند نکته در خصوص خبر بررسي تغيير استانداردها براي تعطيلي مدارس را که بايد مورد بررسي قرار بگيرد را برشمرده:

1. با توجه به تاثيرگذاري معنادار آموزش حضوري، سياستگذاري‌ها بايستي معطوف به حضور مداوم دانش‌آموزان در کلاس‌هاي درس باشد.

2. بايد توجه داشت که تلاش براي تغيير استاندارد آلودگي هوا به مفهوم بي‌توجهي به اجراي قانون هواي پاک نيست. مصوبات اين قانون به صورت مستمر و ماهيانه با حضور دستگاه‌هاي ذي‌ربط با راهبري وزارت کشور در حال پيگيري است.

3. تعطيلي مدارس براي کاهش آلودگي هوا نيست اما اين اقدام بر اساس يک مصوبه انجام مي‌شده است. وزير کشور هم متناظر به اين مساله اظهار کرد احتمال وجود دارد که پيشنهاد جديدي با کمک سازمان حفاظت محيط زيست به دولت ارائه شود.

4. ملاحظه مي‌شود که اين مساله تنها يک احتمال بوده است و بايد در شوراهاي مربوطه و با حضور اعضا پس از بررسي‌هاي دقيق علمي و با رويکرد حفاظت از سلامت جسمي و رواني هموطنان مورد بحث و ارزيابي قرار گيرد.