همسایه شمال غربی مملو از مهاجران ایرانی شده

مهاجرت ديگر محدود به طبقه نخبگان نيست بلکه بنابر آخرين بررسي‌هاي رصدخانه مهاجرت ايران، بي‌ثباتي اقتصادي در کشور، تحريم، نوسان قيمت ارز، تورم و شرايط اقتصادي، از علت‌هاي اصلي مهاجرت ايرانيان در سال 1401 بوده است. طبق تعريف سالنامه مهاجرت 1401، مهاجرت عام به اين معني است که بيشتر طبقات و اقشار اجتماعي يک جامعه تحت تاثير قرار گرفته و در آينده، شاهد بروز موج‌هاي مهاجرتي در آن جامعه خواهيم بود. تغيير مقاصد مهاجرت از کشورهاي اروپايي به کشورهاي همسايه، از جمله مواردي است که در سال‌هاي اخير به چشم مي‌آيد. بهرام صلواتي، رئيس رصدخانه ملي مهاجرت ايران، در گفت‌وگو با «انتخاب» درباره علت تغيير اين روند، گفت: «به دليل اينکه ميل به مهاجرت در داخل کشور افزايش پيدا کرده و از سوي ديگر ظرفيت کشورهاي اروپايي يا مقاصد اصلي محدود است، بر اين اساس مقاصد جديدي همچون کشور ترکيه و کشورهاي حوزه خليج فارس شکل گرفته است که قسمتي از بار مهاجرتي ايران دارد در آنجا تخليه مي‌شود.» او ضمن بيان اينکه در آينده اين کشورها به شکل کشورهاي ترانزيت عمل خواهند کرد، افزود: «ترکيه تاکنون، حداقل براي مهاجران ايران و افغانستان بيشتر به عنوان کشور ترانزيت عمل مي‌کرد. يعني افراد خودشان را به آنجا مي‌رساندند و بعد اگر مي‌خواستند، به شکل قانوني يا غيرقانوني به کشور ديگري مهاجرت مي‌کردند. ولي الان ديگر در خود ترکيه هم قسمتي از مهاجران ايراني دارند رسوخ مي‌کنند و در آينده نزديک ما يک همسايه‌اي را در سمت شمال غربي خواهيم ديد که بخشي از ايرانيان آنجا ساکن هستند.» صلواتي درباره اقبال ايرانيان به خريد ملک در ترکيه بيان کرد: «در سالنامه 1401 اگر خريد مسکن يا ثبت شرکت در ترکيه را ببينيد، متوجه افزايش سهم خريد مسکن از سال 2016 به اين سو خواهيد شد. بنابراين ما مشاهده مي‌کنيم که بخشي از فرار سرمايه مالي، تحصيلي و ساير موارد، در آنجا انجام مي‌شود. من نمي‌دانم مسئولان براي اين بحث آمادگي دارند يا خير؛ چراکه تنها خروج جامعه فراسرزميني مساله نيست بلکه بحث نگهداشت، ارتباط با اين جامعه و بهره‌برداري از سرمايه‌هاي‌شان نکته‌اي است که تا الان، دست‌کم بر اساس مقاصد، برنامه‌ريزي خاصي نداشته‌ايم.» مدير رصدخانه مهاجرت ايران، درباره مهاجرت استارتاپ‌ها به کشورهاي حوزه خليج فارس، گفت: «در بحث استارتاپ‌ها، شرکت‌ها و تيم‌ها يک موقعيتي است که مهاجرت سرمايه‌گذار يا ايده‌پرداز را داريم. الان خيلي از کشورها به اين نکته رسيده‌اند که سرمايه انساني در ابعاد مختلفش، يعني در سطح سرمايه‌گذار، ايده‌پرداز، مدير، بدنه اجرايي و حتي افراد کارشناس، همه ذي‌قيمت هستند و خيلي از شرکت‌ها و تيم‌ها اگر مي‌خواهند به کشوري، از جمله کشورهاي حوزه خليج‌فارس بروند، با اين پيشنهادها روبه‌رو هستند که صرفا براي ثبت يا ايجاد شرکت اقدام نکنند بلکه براي راه‌اندازي و به نوعي اجراي اين ايده هم اقدام کنند. به‌طور کلي نيروي انساني ايران، مخصوصا نيروي کارشناس يا تحصيل‌کرده براي کشورهاي ديگر جذاب شده است، بدين منظور اگر افراد بخواهند کسب و کاري راه بيندازند، بهترين فرصت اين است که از تيمي که با آن کار کرده، با آن آشنايي دارد، ايده را مي‌شناسد و از همه مهمتر هزينه‌اش هم به نسبت همتايانش در آن کشور ارزان‌تر است، استفاده کند.» او خاطرنشان کرد: «با اين تفاصيل بايد حواسمان باشد يکي از دلايلي که شرکت‌ها مهاجرت مي‌کنند، به مسائل زيرساختي که در اين چندوقت اخير هم پررنگ شده است، مربوط مي‌شود. از جمله شرايط ناپايدار اينترنتي و ارتباطي که منجر به آسيب ديدن بسياري از کسب و کارها شده است. مساله اينترنت در خيلي از کشورها، امر پيش پا افتاده‌ و ابتدايي‌ترين زيرساخت ارتباطي است و براي همين مهاجرت گروهي يک تير و چند نشان مي‌شود.» صلواتي ادامه داد: «حال در چند سال گذشته هم بحث زيست‌بوم، نوآوري و فناوري بسيار مطرح بوده است و ما هم سرمايه‌گذاري قابل توجهي کرده بوديم اما درست زماني که داشتيم به بهره‌برداري نزديک مي‌شديم، به واسطه يک سري از سهل‌انگاري‌ها، مساله مهاجرت اين افراد دارد رخ مي‌دهد و شرکت‌ها هم دارند از اين فرصت استفاده مي‌کنند.» او در پاسخ به اينکه آيا مي‌توان گفت موج مهاجرت استارتاپ‌ها شکل گرفته است، عنوان کرد: «در مورد موج مهاجرت استارتاپ‌ها نياز داريم که يک پيمايش و آمار رسمي وجود داشته باشد. متأسفانه روي گروه‌هاي خاص يا به‌طور کلي روي جمعيت مهاجرين خارج از کشور، در داخل کشور خودمان اجماع آماري وجود ندارد و کار آماري دقيقي صورت نگرفته است. اتکاي ما در سالنامه مهاجرتي‌مان بر منابع آماري خارج از کشور است. در پاسخ به پرسش شما بايد بگويم که اين موج هست و شواهد مستدلي هم موجود است که اين اتفاق دارد مي‌افتد ولي اينکه به شکل مستند اشاره کنيم، خير. در بخش پنجم سالنامه اخيرمان هم عنوان کرده‌ايم که فقط براي کانادا و انگلستان از سال 2019 تا 2021 حدود 2 هزار ويزا در حوزه نوآوري استارتاپي فناوري و کارآفريني ايجاد شده است. اينکه چه قدر ايرانيان توانسته‌اند براي بقيه کشورها از استارتاپ ويزا استفاده کنند، محل سوال است. » صلواتي در خصوص افزايش پناهجويي در ماه‌هاي اخير اخير، گفت: «اثرش را در شش ماه الي يک سال آينده نشان مي‌دهد. ولي اگر آمار پناهجويي را، حداقل در چند سال گذشته نگاه کنيد، مشاهده مي‌کنيد که ما در سال 2020 نسبت به 2019 يک کاهشي داشتيم که ناشي از کرونا بوده است اما در 2021 جريان پناهجويي دارد به سمت بالا برمي‌گردد. در سال 2021 جريان رشد پناهجويي در جهان 30 درصد بوده است. »