دیدگـــــاه
از سناريوي وقوع جنگ تا روابط با عربستان
خاورميانه آبستن تحولات بزرگي خواهد بود. منطقه خاورميانه در سال جديد ميلادي رخدادهايي قريبالوقوع را تجربه خواهد کرد. بايدن در 2023 انتظار خبرهاي خوب از خاورميانه نداشته باشد. اينها و چند نمونه مشابه ديگر گزارههايي هستند که در چند وقت اخير، به شکل جدي از سوي محافل رسانهاي در ارتباط با تحولات پيشرو در منطقه خاورميانه مطرح ميشوند. ناظران سياسي، جديتر از هر زمان ديگري از وقوع رخدادهاي بزرگ و سرنوشتساز نسبت به آينده اين منطقه در سال جديد ميلادي خبر ميدهند. چند رخداد (تحول) احتمالي خاورميانه 2023 که هر کدام ميتوانند چالش و آزموني براي استراتژيستهاي سياست خارجي ايران باشند در ادامه ميآيد
احتمالوقوع جنگ
به قدرت رسيدن مجدد نتانياهو، در اغما فرو رفتن برجام، تعليق نسبي مذاکرات عاديسازي مناسبات ايران با عربستان و طرح پيشبينيهاي عجيب از احتمال وقوع جنگ بزرگ عليه ايران از سوي ناظران سياسي غربي، از جمله مهمترين زمينههاي هستند که از درون آنها سناريوي خطرناک وقوع جنگ بزرگ مطرح ميشود. وقوع چنين سناريويي، شايد در سالهاي گذشته بسيار غيرمحتمل به نظر ميرسيد، اما در مقطع کنوني همينکه موسساتي همچون گروه بينالملل بحران يا ريچارد هاس، رئيس شوراي راهبردي وزارت خارجه آمريکا به طرح آن ميپردازند، بايد جدي قلمداد شود. بايد توجه داشت، بسياري از تحولات بزرگ جهاني در نتيجه يک رخداد ناخواسته اتفاق افتادهاند. در همين چارچوب، اولين و شايد جديترين چالش بزرگ براي سياست خارجي ايران در خاورميانه 2023 مواجهه با سناريويي خطرناک تحت عنوان «امکان وقوع حمله نظامي» است. چالشي که احتمال وقوع آن بسيار پايين، اما تامل در ابعاد آن براي استراتژيستهاي سياست خارجي ايران بسيار داراي اهميت خواهد بود.
پرونده تنشزدايي ايران با عربستان
تنشزدايي ايران با عربستان، در چند سال گذشته يکي از پروندههاي هميشگياي بوده که در دستور کار دستگاه ديپلماسي کشور قرار داشته است. با گذشت بيش از 8 ماه همچنان برگزاري دور جديد (ششم) مذاکرات در حالت انتظار باقي مانده است. اين وضعيت در شرايطي است که مقامهاي سياسي دو کشور بارها از آمادگي خود براي گفتوگو و مذاکره تاکيد کردهاند. اهميت اين پرونده براي دستگاه سياست خارجي ايران اين است که تنشزدايي با عربستان ميتواند گشايشي بزرگ در حل مسائل ايران با کشورهاي حاشيه خليج فارس داشته باشد. پرونده تنشزدايي با عربستان، بدون ترديد، چالشي بزرگ است که نيازمند تدبير ويژه در سال 2023 خواهد بود.
انتخابات سرنوشتساز ترکيه
از سال 2002 تاکنون که حزب عدالت و توسعه در مسند قدرت ترکيه بوده، تهران مناسبات خود با آنکارا را با تمرکز بر در قدرت بودن يک حزب اسلامگراي معتدل تنظيم کرده است. فراز و نشيبهايي از همکاري و تنش طي دو دهه گذشته در روابط خارجي دو کشور وجود داشته، اما در يک ارزيابي کلان، ميتوان سطح مناسبات دو طرف را قابل قبول دانست. پس از سالها حضور رجب طيب اردوغان و حزب عدالت و توسعه در راس حکمراني ترکيه، به نظر ميرسد سال 2023 ميتواند بستر تغييراتي کلان در اين کشور باشد.
تحولات آتي ميداني در داخل سوريه
طي سالهاي اخير در نتيجه نشستهاي آستانه و سوچي، ايران در کنار کشورهاي ترکيه و روسيه، نقشي مهم را در معادلات ميداني سوريه ايفا کرده است. تعيين تکليف مناطق باقيمانده از سرزمينهاي سوريه که هنوز تحت کنترل حکومت مرکزي قرار ندارد، مهمترين چالش (مساله) داخلي سوريه در سال جديد خواهد بود.
پيمان صلح ابراهيم
در دوسال گذشته، پيوستن عربستان به پيمان صلح ابراهيم يکي از موضوعاتي بوده که بهطور مکرر از سوي رسانهها و ناظران سياسي مورد توجه قرار گرفته است. در وضعيت جديد، به ويژه بعد از روي کارآمدن مجدد بنيامين نتانياهو، جديتر از هر زمان ديگري، بحث پيوستن عربستان سعودي به پيمان ابراهيم مطرح ميشود. در چند هفته گذشته برخي از رسانههاي غربي، اسرائيلي و عربي نيز از فراهم شدن زمينهها براي عاديسازي مناسبات اسرائيل و عربستان سعودي پرده برداشتهاند. برآيند احتمالي پيوستن رياض به اين پيمان در سال 2023، دومينوي ورود ديگر کشورهاي عربي به فرآيند عاديسازي مناسبات با اسرائيل خواهد بود. بنابراين، دقتنظر و تعيين استراتژي براي تعامل با چنين رخدادي، ديگر چالش بزرگ براي سياست خارجي ايران در سال جديد ميلادي است.
آينده تشکيل دولت در لبنان
لبنان، در کنار کشورهايي همانند عراق و سوريه، يکي از مهمترين کانونهاي تمرکز سياست خارجي ايران طي دهههاي گذشته بوده است. اين کشور طي سالهاي متمادي بحران در عرصه مديريت سياسي و حکمراني تجربه کرده است. حضور بازيگران نزديک به ايران همانند حزب ا... و جنبش امل در صحنه معادلات سياسي لبنان، موجب شده که همواره ايران يکي از بازيگران اصلي در صحنه معادلات اين کشور باشد. اکنون نقشآفريني و راهبرد سياست خارجي ايران در قبال تشکيل دولت جديد در بيروت ديگر چالش مهمي بوده که نيازمند پردازش و تعيين استراتژي است.
وضعيت تنش فلسطين با اسرائيل
در سال جديد ميلادي تشکيل يکي از راديکالترين کابينههاي دولت در تاريخ اسرائيل، امکان تشديد تنشها با فلسطين را به اوج رسانده است. بازگشت نتانياهو به قدرت، همراه با حضور افرادي در راس تصميمگيري بوده که هيچگونه باوري به راهحل دو دولتي ندارند. آنها بر استفاده از قوه قهريه و تداوم شهرکسازيها در مناطق اشغالي، تاکيد دارند. غالب تحليلها نيز بر اين گزاره صحه ميگذارند که احتمالا 2023 سالي پرتنش در مناسبات ميان اسرائيل و فلسطينيها خواهد بود. اينکه ايران چه راهبردي را بايد در قبال رخدادهاي احتمالي در باب اين مساله در پيش بگيرد، ديگر چالش مهمي است که حتما نيازمند تامل و ارائه راهبردهاي چند سطحي دستگاه ديپلماسي ايران است.
ارسال نظر