بدهکاری در کمین اقتصاد

‌آرمان ملی - المیرابابایی: شاخص‌های نزدیک شدن به مرز ورشکستگی اقتصادی با توجه به سرمایه‌های طبیعی و غیرطبیعی به مرز هشدار رسیده است. کارشناسان نیز براین باورند که نرخ تورم، میزان تولید، رشد اقتصادی، میزان بدهی دولت‌ها و کسری بودجه از جمله پارامترهای قرارگرفتن یک دولت در موقعیت ورشکستگی است. همچنین اوضاع و احوال اقتصاد این روزها، بی شباهت به تورم رکودی دهه 70 و 80 میلادی نیست زمانی که اختلال در زنجیره عرضه جهانی، درگیری‌های نظامی در مناطق کلیدی ، آهنگ آهسته رشد اقتصادی، نوسان در بازارهای سهام و رشد سریع تورم رخ داده بود برهمین اساس برخی از کارشناسان معتقدند که چنانچه سیاست‌های درستی اندیشیده نشود ممکن است به ورشکستگی دومینووار بنگاه‌های تجاری و مالی بینجامد و همچون بمب ساعتی همه چیز را با خود نابود کند.
شاخص‌های ورشکستگی اقتصادی دولت‌ها
کامران ندری، کارشناس اقتصادی درباره شاخص‌های ورشکستگی اقتصادی دولت‌ها گفت: بررسی این موضوع در سطح کلان همواره با شاخص‌هایی مانند نرخ تورم، رشد تولید و توسعه اقتصادی سنجیده می‌شود که در این میان با بررسی نرخ رشد اقتصادی ایران درمی‌یابیم که نرخ رشد اقتصادی کشور کمتر از حد متوسط استانداردهای جهانی است. از سوی دیگر دولت‌هایی که با کسری بودجه مستمر مواجه‌اند، بالقوه در پرتگاه ورشکستگی قرار دارند و زمانی به ورشکستگی بالفعل منتهی می‌شود که راه‌حل بالقوه‌ای برای خروج از این کسری وجود نداشته باشد.او اضافه کرد: بر اساس گزارش‌های اعلام شده، تورم بیش از 40 درصدی نقطه به نقطه کشور در مقایسه با دیگر کشورها حکایت از وضعیت نامطلوب در سطوح مختلف تورم و تولید دارد. این در حالی است که ایران تاکنون نرخ تورم حدود صفر درصد را نیز در کارنامه خود دارد ولی هم اکنون از بسیاری از استانداردهای جهانی در این مقوله فاصله گرفته است و تورم، افزایش فاصله طبقاتی، کسری بودجه، نبود اعتبارات برای عملیاتی کردن پروژه‌های عمرانی از تبعات وضعیت حاکم بر اقتصاد است .ندری توضیح داد: رشد تورم و رشد منفی توسعه اقتصادی و کسری بودجه، دولت را در نهایت ناچار به چاپ اسکناس کرده است در حالی که مردم مجبور به تحمل اعمال سیاست‌های اقتصادی هستند بنابراین چاپ اسکناس فقط به عنوان مُسکِن بسیار کوتاه مدت می‌تواند تاثیر نسبی در وضعیت معیشتی مردم داشته باشد اما تبعات منفی این فرآیند به سفره‌های مردم باز‌می گردد .
ورشکستگی اقتصادی در دیگر کشورها
این کارشناس اقتصادی افزود: کاهش میزان خدمات عمومی و رشد فساد اقتصادی نیز از دیگر نشانه های ورشکستگی اقتصادی دولت‌هاست که ایران را با وجود دارا بودن منابع غنی طبیعی چون نفت، گاز و بسیاری از منابع خدادادی به این موقعیت رسانده است هر چند قرارگرفتن ایران در وضعیت ورشکستگی اقتصادی بسیار متفاوت با کشورهای دیگر است اما ایران با دراختیار داشتن منابع غنی به دلیل اصرار بر حفظ برخی از سیاست‌ها که خارج از دایره مسائل اقتصادی قابل بررسی است، ناچار به تحمل شرایط دشوار اقتصادی است که در صورت مدیریت صحیح می‌تواند به رشد اقتصادی مطلوبی برسد.
راهکار برون رفت از ورشکستگی اقتصادی
ندری معتقد است : در شرایط فعلی حتی با در اختیارداشتن نقدینگی یا وام‌های کلان نیز نمی‌توان بهبودی در شرایط اقتصادی ایجاد کرد چرا که به دلیل تحریم‌های موجود امکان تعاملات خارجی و حتی استفاده از منابع سرشار داخلی را نداریم و تنها را برون رفت از این وضعیت رفع تحریم‌ها و گام برداشتن در مسیر تعاملات بین‌المللی است هر چند مشکلات اقتصادی کشور پیش از شدت اعمال تحریم‌ها به دلیل سوء مدیریت آسیب‌های زیادی را به بدنه اقتصادی کشور وارد کرد که در صورت نبود تحریم‌ها توانایی خروج از بسیاری از چالش‌ها را دشوار می‌سازد و تا زمانی که ناکارآمدی‌ها اصلاح نشود رهایی ازنزدیک شد ن به آستانه ورشکستگی اقتصادی امکان پذیر نخواهد بود.
بدهکاری چه بر سر دولت‌ها می‌آورد؟
مرتضی افقه، کارشناس، مسائل اقتصادی با اشاره به اینکه افزایش بدهی‌های دولت ها طی چند سال اخیر کاملاً قابل پیش‌بینی بود بیان کرد: یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که همواره طی یک دهه اخیر بخصوص از سال ۹۶ به بعد در اقتصاد ایران مطرح بوده، مسئله کسری بودجه است که متاسفانه به دلیل اینکه دولت‌ها تنها به فکر تامین هزینه‌های خود بوده‌اند، به هیچ عنوان بودجه را جمع و جور نبسته و به همین خاطر است که امروز مسئله بدهی‌های دولت به یک موضوع لاینحل تبدیل شده که هر روز ابعاد گسترده تری به خود می‌گیرد.او افزود: در دولت روحانی روند افزایش بدهی دولت آغاز شد و اوراق قرضه فروش رفت. با فرارسیدن سر رسید تسویه و سود آن‌ها در سال آینده شاهد آن خواهیم بود که دولت باید نزدیک به ۲۰۰ هزار میلیارد تومان تنها این اوراق را تسویه کند. این درحالیست که تا پایان سال ۱۴۰۶ مجموع بدهی‌های دولت به بیش از ۴۶۰ هزار میلیارد تومان خواهد رسید. بنابراین این روند برای بودجه کشور بسیار دردسرساز است و باید انتظار داشت هر ساله سهم قابل توجهی از بودجه به تسویه اوراق دولتی اختصاص داده شود.افقه گفت: این امکان نیز وجود دارد دولت با استقراض از بانک مرکزی و چاپ پول بدون پشتوانه درصدد برآید تا این بدهی‌ها را به قیمت افزایش تورم، نقدینگی و پایه پولی تسویه کند بنابراین در چنین شرایطی نمی‌توان انتظار داشت که اوضاع اقتصادی کشور سروسامان بگیرد. از سوی دیگر با توجه به اینکه دولت نیز سیاست عملی برای برون رفت از وضعیت فعلی ندارد، نمی‌توان امیدوار بود که کاری از عهده اش برآید.
مالیات ستانی راهکاری به بن بست رسیده
این استاد اقتصاد دانشگاه چمران اهواز اضافه کرد: باوجودی که دولت تلاش می‌کند در شرایطی که فروش نفت کفاف خرج دولت را نمی‌دهد از طریق افزایش مالیات ستانی هزینه‌های خود را تامین کند اما این سیاست نیز عملاً به بن بست خورده است زیرا تلاش دولت این است که از همان بخشی که قبلاً مالیات می‌دادند، باز هم مالیات بیشتری بگیرد و کارمندان، کارگران، بازنشستگان و عامه مردم با توجه به کاهش درآمد‌ها ، افزایش اخذ مالیات از آن‌ها غیر ممکن می شود.او بیان کرد: بر اساس آمار‌های مختلف بیش از ۶۰ درصد اقتصاد ایران اصولاً مالیاتی نمی‌دهد و به جای اینکه دولت به سراغ این‌ها برود و از آن‌ها مالیات بگیرد، دوباره سراغ آن ۴۰ درصد آمده است طبیعتاً واحد‌های تولیدی که تاکنون نیز مالیات می‌دادند در شرایط رکود تورمی، اگر تحت فشار بیشتری برای اخذ مالیات قرار بگیرند با ورشکستگی روبرو خواهند شد و بر این اساس دولت باید سراغ آن ۶۰ درصد برود که مالیاتی نمی‌دهند، اما تاکنون به هر دلیلی چنینی کاری نکرده است.
مدیریت صحیح و برجام
افقه با اشاره به اینکه این بدهی‌های دولت، بانک‌های دولتی را نیز به مرز ورشکستگی رسانده است، بیان کرد: انتشار صورت‌های مالی بانک‌ها دولتی در سال گذشته، حاکی از زیان انباشته قابل توجه آن‌هاست که ادامه این وضعیت قدر مسلم به ورشکستگی آن‌ها ختم خواهد شد. این استاد دانشگاه افزود: احیای برجام می‌تواند تا حدودی جلوی ادامه این وضعیت را بگیرد، اگر برجام مجددا زنده شود، دولت می‌تواند نفت بیشتری بفروشد و از این طریق نیز درآمد‌های ارزی کشور با افزایش روبه‌رو می‌شود. طبیعتا اگر دولت مدیریت درستی را اعمال کند، تسویه اوراق قرضه نیز بدون چاپ پول انجام می‌شود و به مرور با چنین رویه‌ای، از حجم بدهی‌های دولت نیز کاسته خواهد شد.