حسن هانی‌زاده در گفت‌وگو با «آرمان ملی»:
آمریکا به بازگشت به برجام نیاز دارد
آرمان ملی- احسان انصاری: مهم‌ترین دستاورد سفر رئیس‌جمهور به نیویورک چه بود؟ آیا آقای رئیسی موفق شد به اهداف از پیش تعیین شده خود در اجلاس سازمان ملل دست پیدا کند؟ اتفاقات داخلی در ایران به چه میزان سفر آقای رئیسی به نیویورک را تحت تأثیر قرار داد؟ «آرمان ملی» برای پاسخ به این سوالات با دکتر حسن هانی‌زاده، تحلیلگر روابط بین‌الملل گفت‌وگو کرده است. هانی‌زاده معتقد است: «در تجمعاتی که در داخل کشور برگزار شد برخی عناصر داخلی و خارجی تلاش کردند به جمهوری اسلامی آسیب بزنند که موفق نشدند. این اتفاقات برای همه مردم ایران دردناک بود و سفر رئیس‌جمهور را نیز تحت‌الشعاع قرار داد. این تجمعات در نیویورک نیز وجود داشت و ما شاهد بودیم در زمانی که آقای رئیسی در این شهر حضور داشتند تجمعات اعتراضی از سوی ایرانیان خارج از کشور برگزار شد. به هر حال همزمانی این اتفاقات روی دستاوردهای سفر آقای رئیسی به نیویورک تأثیر گذاشت. واقعیت این است که در ماجرای درگذشت خانم امینی مقامات جمهوری اسلامی پیگیری‌های لازم را انجام دادند و دستورات مناسبی نیز صادر شد. به همین دلیل من معتقدم مسئولان جمهوری اسلامی به خوبی حساسیت‌های این اتفاق را درک کردند و تلاش کردند در چارچوب قانون، ابعاد مختلف این ماجرا را برای افکار عمومی جامعه مشخص کنند.» در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.
مهم‌ترین دستاوردهای سفر آقای رئیسی به نیویورک چه بود؟ آیا این سفر با دستاوردهای قابل توجهی همراه بود؟
سفر آقای رئیسی به نیویورک از جنبه‌های مختلف حائز اهمیت بود. به هر حال ایشان در مواضعی که در نیویورک گرفتند خواستار مشخص شدن برخی حقایق جهانی و مشخص شدن ابعاد مهندسی افکار عمومی شدند. موضوعاتی که مهم بودند و به سفر آقای رئیسی ابعاد تأثیرگذاری دادند. در سخنرانی آقای رئیسی از تریبون سازمان ملل چندین موضوع محوری وجود داشت. به عنوان مثال رئیس‌جمهور در این سخنرانی نه تنها مسائل داخلی ایران بلکه مسائل جهان اسلام را از جمله موضوع فلسطین را به خوبی برای افکار عمومی جهان تشریح کردند. موضوع محوری دیگری که رئیس‌جمهور به آن اشاره کرد موضوع برجام بود. آمریکا با خروج از برجام و اعمال تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران ثابت کرده که به توافقنامه‌های بین‌المللی پایبند نیست. آقای رئیسی در سخنرانی خود با یک حرکت نمادین عکس سردار سلیمانی را به افکار عمومی جهان نشان دادند و خواستار برخورد قضائی با عاملان ترور دردناک سردار سلیمانی شدند. در حاشیه سخنرانی رئیس‌جمهور در سازمان ملل ایشان دیدارهایی نیز با برخی رهبران کشورهای جهان از جمله امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه داشت که آقای رئیسی در این دیدار به موضوع برجام و نداشتن التزام
عملی کشورهای اروپایی مانند فرانسه، انگلیس و آلمان به برجام تأکید کردند. در این دیدار رئیس‌جمهور فرانسه تأکید کرد که تلاش خواهد کرد روند مذاکرات دوباره از سر گرفته شود. مجموعه این سفر سه روزه به‌رغم حاشیه‌هایی که وجود داشت مانند تجمع معاندین در مقابل سازمان ملل متحد اما آقای رئیسی موفق شد افکار عمومی جهان را نسبت به دیدگاه‌ها و سخنرانی خود جلب کند. به همین دلیل می‌توان سفر آقای رئیسی به نیویورک را مثبت ارزیابی کرد و عنوان کرد که سفر ایشان تأثیر خوبی بر افکار عمومی جامعه داشته است.
آیا این سفر در زمینه باز کردن گره‌های برجام دستاوردی داشت و رئیس‌جمهور موفق شد گام جدیدی در زمینه پیشرفت برجام بردارد؟
واقعیت این است که برجام در شرایط کنونی به بن‌بست خورده است. با این وجود دیداری که وزیر خارجه ایران با جوزف بورل، مسئولیت سیاست خارجی اتحادیه اروپا در نیویورک داشت نوید دهنده این موضوع است که این احتمال وجود دارد که گشایش‌هایی در آینده در برجام به وجود خواهد آمد. این احتمال وجود دارد که کشورهای اروپایی با توجه به فضای جهانی و بحران اوکراین و قطع صادرات گاز روسیه به کشورهای عضو اتحادیه اروپا، نرمش جدیدی درباره برجام از خود نشان بدهند. اگر این اتفاق رخ بدهد این احتمال وجود دارد که دوباره گشایش‌های جدیدی در مذاکرات به وجود بیاید. واقعیت این است که مسائلی که در درون برجام نیست و ارتباطی به متن برجام ندارد باعث شده که تاکنون مذاکرات به نتیجه نرسد. جمهوری اسلامی ایران و تیم مذاکره‌کننده ایرانی در مذاکراتی که در طول ۳ ماه گذشته در وین انجام شد، یک سری راهکارها ارائه داد که این راهکارها مبتنی بر منافع ملی است. 4 سند حقوقی، مالی، اقتصادی و فنی از سوی تیم مذاکره‌کننده ایرانی به گروه ۱+۴ در وین ارائه شد و تقریبا هر 4 سند ظاهرا از سوی ۳ کشور اروپایی موردپذیرش قرارگرفته است. 3 کشور اروپایی هم به این نتیجه رسیده‌اند که
از رهگذر تحریم‌ها نخواهند توانست ایران را وادار به تسلیم کنند. لذا تیم مذاکره‌کننده ایران با راهبردهایی که صورت گرفت و برنامه‌ریزی‌های کاملاً دقیق و موفق توانستند طرف‌های اروپایی را قانع کنند که برای ادامه همکاری و رسیدن به یک نقطه قابل‌اتکا بین ایران و کشورهای اروپایی باید تحریم‌ها لغو شود. به نظر می‌رسد باید یک سازوکار قانونی ایجاد شود تا از رفتارهای فراقانونی هر کشوری در مذاکرات جلوگیری کند. سه کشور فرانسه، انگلیس و آلمان سهم بیشتری از آمریکا برای همکاری با ایران دارند و به همین دلیل ورود آمریکا به فاز مذاکرات و طرح مسائلی حاشیه‌ای مانند توانایی موشکی و منطقه‌ای ایران و برخی موضوعات حاشیه‌ای دیگر باعث شد که روند مذاکرات در وین درنهایت به یک نقطه قابل قبولی نرسد. سه کشور اروپایی از راه‌های مختلف تلاش می‌کنند مذاکرات در مسیری قرار بگیرد که درنهایت به نتیجه برسد. این در حالی است که ایران نیز حسن‌نیت خود را در این زمینه نشان داده و برای به نتیجه رسیدن مذاکرات تلاش می‌کند. البته این تلاش منوط به این است که نقطه نظرات و دیدگاه‌های ایران موردقبول طرفین قرار بگیرد. به‌هرحال ایران در مذاکرات دارای دغدغه‌هایی
است که مهم‌ترین آن رفع تحریم‌هاست. تحریم‌ها در سال‌های اخیر اقتصاد کشور را با چالش‌هایی مواجه کرده و به همین دلیل باید برداشته شود تا ایران بتواند در بازارهای جهانی فعالیت خود را از سر بگیرد.
یکی از موضوعاتی که در مذاکرات موردبحث است وضعیت فعالیت‌های هسته‌ای ایران است. ایران برای تفهیم برنامه هسته‌ای خود به کشورهای غربی چه رویکردی را در مذاکرات در پیش‌گرفته است؟
این موضوع نکته‌ای بوده که در دستور کار تیم مذاکره‌کننده ایران قرار داشته و تیم مذاکره‌کننده تلاش کرده کشورهای غربی را متقاعد کند که فعالیت‌های هسته‌ای ایران در چارچوب‌های قوانین بین‌المللی است و شائبه‌هایی که برخی کشورها در این زمینه مطرح می‌کنند صحیح نیست. تا حدود زیادی نیز ایران در این کار موفق شده و در شرایط کنونی سه کشور فرانسه، آلمان و انگلیس اعتماد بیشتری به ایران درزمینه فعالیت‌های هسته‌ای پیداکرده‌اند. این در حالی است که بدگمانی‌هایی که در این زمینه مطرح می‌شود بیشتر از طرف آمریکاست و این کشور است که با حمایت اسرائیل و برخی کشورهای عربی به این بدگمانی دامن می‌زند. به نظر می‌رسد برخی چهره‌های افراطی در آمریکا با حمایت لابی‌های صهیونیستی تیم جوبایدن را برای به بن‌بست رساندن مذاکرات تحریک و تشویق می‌کنند. این افراد و گروه‌ها به شکل‌های مختلف در آمریکا بایدن را تحت‌فشار قرار داده‌اند. درنتیجه این فشارها آمریکا که آماده بود بخش مهمی از تحریم‌های اعمال‌شده علیه ایران را لغو کند تحت‌فشار اعضای افراطی کنگره آمریکا قرار گرفت به همین دلیل تیم بایدن نتوانست در مذاکرات با ایران به تفاهم دست پیدا کند.
پس از سفر آقای رئیسی به نیویورک موضوع درخواست دیدار مستقیم بین ایران و آمریکا مطرح شده است. از سوی دیگر مقامات آمریکا همچنان عنوان می‌کنند که نسبت به توافق برجام خوشبین هستند. خوشبینی مقامات آمریکا در این زمینه با توجه به چه استدلال‌هایی است؟
در این موضوع که آمریکا نیاز به بازگشت به برجام دارد تردیدی وجود ندارد و این کشور از جنبه‌های مختلف به بازگشت به برجام نیاز دارد. با این وجود اینکه آمریکا به برجام بازگردد به تنهایی کفایت نمی‌کند و بلکه آنچه حائز اهمیت است این است که آمریکا به تعهدات خود عمل کند و نسبت به لغو تحریم‌ها تضمین بدهد. باید شرایطی به وجود بیاید که اگر آمریکا بار دیگر از برجام خارج شد ایران بتواند علیه این کشور در مجامع بین‌المللی اقامه دعوا کند و غرامت دریافت کند. باید مشاهده کرد که بازگشت آمریکا به برجام تنها به دلیل چانه‌زنی سیاسی در آینده است و یا اینکه این بازگشت منافع ایران را تأمین می‌کند. بدون تردید بازگشت آمریکا به برجام باید بتواند تحریم‌های ایران را لغو کند و منافع ملی ایران را تأمین کند. کشورهای طرف حساب ایران در مذاکرات باید متعهد شوند تا همگی نسبت به تعهدات پایبند خواهند بود و در صورت عدم پایبندی جریمه‌ای برای آن در نظر گرفته شود. متأسفانه لابی صهیونیستی در این مذاکرات وارد عمل شده و سعی کرده از ابتدای گفت‌وگوها تأثیر بگذارد. هرچند که تیم رئیس‌جمهور آمریکا نگاه مثبتی نسبت به رژیم صهیونیستی ندارد اما شاهد هستیم که
تروئیکای اروپایی تحت‌فشار آمریکا اظهارات متناقض و رفتار پارادوکسی از خود نشان می‌دهند. تیم جو بایدن به این نتیجه رسیده که خروج ترامپ از برجام جایگاه آمریکا را در عرصه بین‌المللی تنزل داد و باید آمریکا اشتباهات گذشته خودش را جبران کند. آمریکایی‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که چاره‌ای جز تعامل احترام‌آمیز با مردم ایران نخواهند داشت و باید در این خصوص رفتار ملایم‌تری نشان دهند و این شیوه را هم مورد تجربه خود قرار دهند و از شیوه‌های تهاجمی دست‌بردارند. سه کشور اروپایی فرانسه، آلمان و انگلیس با توجه به بحران اوکراین تلاش می‌کنند مذاکرات هر چه زودتر به نتیجه برسد. این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که کشورهای اروپایی این احتمال را می‌دهند که در آینده روسیه دیگر به این کشورها گاز ندهد. به همین دلیل ایران می‌تواند بهترین گزینه برای جایگزینی روسیه باشد. روس‌ها تلاش دارند روند مذاکرات را طولانی کنند. بیشتر محور مذاکرات چانه‌زنی‌های روسیه با سه کشور اروپایی و به‌صورت غیرمستقیم با آمریکاست. ازاین‌رو به نظر می‌رسد روسیه خواهان تضمین‌های کتبی از آمریکا برای عدم خروج از برجام است که آمریکایی‌ها چنین تضمینی را نخواهند داد. طبیعی
است که حوادث اوکراین و حمله روسیه به این کشور روی تمام مسائل بین‌المللی تأثیر گذاشته به‌ویژه اینکه مذاکرات وین هم تحت تأثیر فضای بحران اوکراین قرارگرفته است.
اتفاقی که به صورت همزمان با سفر آقای رئیسی به نیویورک رخ داد تجمعات اعتراضی و اغتشاش در ایران بود. به چه میزان این مسائل سفر آقای رئیسی به نیویورک را تحت تأثیر قرار داد؟
در تجمعاتی که در داخل کشور برگزار شد برخی عناصر داخلی و خارجی تلاش کردند به جمهوری اسلامی آسیب بزنند که موفق نشدند. این اتفاقات برای همه مردم ایران دردناک بود و سفر رئیس‌جمهور را نیز تحت‌الشعاع قرار داد. این تجمعات در نیویورک نیز وجود داشت و ما شاهد بودیم در زمانی که آقای رئیسی در این شهر حضور داشتند تجمعات اعتراضی از سوی ایرانیان خارج از کشور برگزار شد. به هر حال همزمانی این اتفاقات روی دستاوردهای سفر آقای رئیسی به نیویورک تأثیر گذاشت. واقعیت این است که در ماجرای درگذشت خانم امینی مقامات جمهوری اسلامی پیگیری‌های لازم را انجام دادند و دستورات مناسبی نیز صادر شد. به همین دلیل من معتقدم مسئولان جمهوری اسلامی به خوبی حساسیت‌های این اتفاق را درک کردند و تلاش کردند در چارچوب قانون، ابعاد مختلف این ماجرا را برای افکار عمومی جامعه مشخص کنند. این در حالی است که برخی از این فضا سوءاستفاده کردند و تلاش کردند از آب گل آلود ماهی بگیرند و از جمهوری اسلامی انتقام بگیرند.
ارسال نظر