دو روی سکه پیوستن ایران به پیمان شانگهای
آرمان ملي: الحاق رسمي ايران به پيمان شانگهاي با وجود مخالفت کشورهايي مانند تاجيکستان به دليل روابط سرد حاکم بر دو کشور تا کنون به تعويق افتاده بود اما خبر پيوستن ايران به اين سازمان که تقريبا روابط تجاري و غيرتجاري حاکم بر آن در سايه دو قدرت بزرگ اين سازمان يعني چين و روسيه صورت گرفت مخالفان و موافقان بسياري را به دنبال داشته است موافقان بر افزايش حجم کمي و کيفي تجاري کالاهاي شرق و جنوب شرق آسيا به اروپا و منطقه درياي سياه از يکسو و کمرنگ شدن تحريم‌هاي موجود عليه ايران از سوي ديگر تاکيد دارند در حالي که ظرفيت‌هاي کشورهاي عضو اين پيمان در حوزه دانش و تکنولوژي‌هاي نوين، بدعهدي‌هاي پياپي روسيه و چين همزمان با لغو برجام در ايران و نيمه کاره رها کردن طرح‌هاي اقتصادي از جمله دل نگراني‌هاي کارشناسان مخالف به شمار مي‌آيد همه اين عوامل پذيرفته شدن ناگهاني ايران در اين سازمان را با سوالاتي مواجه مي‌کند.
اغراق در مزيت پيوستن ايران به پيمان شانگهاي
بهمن آرمان، کارشناس مسائل اقتصادي در اين خصوص به «آرمان ملي» گفت: در خصوص پيوستن ايران به پيمان شانگهاي و مزاياي حاصل از آن اغراق شده است هرچند بخش بزرگي از جمعيت جهان در کشورهاي عضو پيمان شانگهاي هستند و نرخ بالايي از تراز توليد ناخالص ملي جهان را به خود اختصاص دادند اما در هيچکدام از اين کشورها توليد تکنولوژي بر اساس استانداردهاي جهاني صورت نمي‌گيرد و قطعاً باز هم همه اين کشورها به 6 کشور توليدکننده تکنولوژي‌هاي روز دنيا يعني انگليس، آمريکا، ژاپن، ايتاليا، فرانسه و آلمان نياز پيدا خواهند کرد و الحاق ايران به اين پيمان نيز به معناي رفع نيازهاي پيچيده کشورمان خارج از ارتباطات با کشورهاي مذکور نخواهد بود. او افزود: توسعه امکانات ترانزيتي براي ايران از جمله مزاياي الحاق به پيمان شانگهاي است که البته در صورت مديريت صحيح مي‌توان از آن به نفع منافع ايران بهره برداري کرد در غيراينصورت استفاده از امکانات موجود ايران در حوزه حمل و نقل ريلي يا آبي براي کشورهاي ديگر جذابيتي ندارد در صورتي که کريدور شرق به غرب که هنوز تکميل نشده و اگر با سرمايه‌گذاري‌هاي مطلوب نهايي شود پتانسيل درآمدزايي بالغ بر چند ميليارد دلار براي کشورمان خواهد داشت و اين امر با الحاق ايران به پيمان شانگهاي امتيازات خوبي را به‌همراه خواهد آورد. آرمان ادامه داد: پتانسيل‌هاي کريدور شمال به جنوب نيز با اهمال کاري در ساخت و تکميل آن هنوز براي کشور درآمدزايي خوبي نداشته اين درحالي است که آذربايجان وعده اعطاي تسهيلات 500 ميليون دلاري را براي تکميل آن داده است که هنوز اجرايي نشده است. اين کارشناس اقتصادي در مورد امکان تحقق مبادلات تجاري بدون نياز به دلار و يورو در پيمان شانگهاي گفت: پيش از اين هم خبر جايگزيني رمزارزها به جاي ارزهاي ديگر به ويژه دلار و يورو رسانه‌اي شده و همگان در انتظار تحولي بزرگ در اين حوزه بودند اما به دليل آماده نبودن زيرساخت جهاني دراين زمينه عملياتي نشد و به نظر هم نمي‌رسد که آمريکا با در اختيار داشتن بيش از 24 درصد کل اقتصاد جهان اختيار مبادلات جهاني را به ارز يا رمزارز ديگري واگذار کند.
احياي جاده ابريشم در سايه الحاق به پيمان شانگهاي
او توضيح داد: ايران بايد در سايه الحاق به پيمان شانگهاي بسياري از خواسته‌هاي خود در مسير تامين منافع در اين سازمان را پيگيري کند که از جمله آن مي‌توان به احياي مجدد جاده ابريشم براي ايران اشاره کرد تا اين مسير به عنوان ارزان‌ترين و کوتاه‌ترين راه ارتباطي از ايران به کشورهاي ديگر معرفي شود و درآمدزايي‌هاي فراواني نصيب کشور شود. آرمان افزود: در ميان کشورهاي عضو پيمان شانگهاي شايد فقط چين قابليت انتقال تکنولوژي و دانش نوين را داشته باشد، هرچند چين نيز به دليل روابط گسترده و پيچيده تجاري با آمريکا و تراز پرداخت‌هاي 700 ميليارد دلاري با اين کشور هرگز روابط خود را با برقراري ارتباطات با ايران در حوزه‌هايي که مطلوب آمريکا نيست به خطر نمي‌اندازد و البته اين امر در مورد روسيه هم مصداق دارد که هيچگاه منافع خود را با توجه به شرايط سخت در جنگ با اوکراين و اولويت بخشي به منافع اقتصادي خود در دايره ارتباطات جهاني بر ارتباط با ايران تمرکز نخواهد کرد. اين کارشناس اقتصادي بيان کرد: برنامه‌ريزي ايران براي اينکه تمام کاستي‌هاي خود را از رهگذر الحاق به شانگهاي برطرف کند اشتباه است، چراکه تاريخ به خوبي نشان داده که ارتباطات با شرق در حوزه اقتصادي و سياسي راهگشا نبوده و نخواهيم توانست بهينه سازي پروژه‌هاي عمراني و غيرعمراني در ايران را با تکيه بر دانش و تکنولوژي فعلي عملياتي کنيم، هرچند خبر ورود روسيه به ايران با حضور 80 شرکت فعال اقتصادي در بخش‌هاي مختلف از سوي برخي افراد خبر خوبي تلقي شده اما روسيه با توجه به شرايط حاکم بر کشور خود و دارا بودن پتانسيل‌هايي ظرفيتي براي انتقال به ايران ندارد و از اين رو ايران بايد به گسترش ارتباطات فرامبادلات شانگهاي بينديشد. او يادآور شد: چين و روسيه پس از لغو برجام از سوي ترامپ و اِعمال تحريم‌هاي مجدد از پروژه‌هاي فعال در ايران خارج شدند و اين پروژه‌ها همچنان غيرفعال هستند. کارشناس مسائل اقتصادي بيان کرد: بـر اسـاس آمـار مرکـز تجـارت بين‌الملل کل حجـم تجـارت کالايي کشـورهاي سـازمان همـکاري شـانگهاي در سـال2020، حـدود 6هـزار ميليـارد دلار بـوده اسـت که اين رقم معادل 3/ 17درصـد تجـارت کالايي جهـان است و از ايـن حجـم تجـارت، ميـزان 2/ 3هـزار ميليـارد دلار يعني 54درصـد، مربـوط بـه صـادرات و 7/ 2هزار ميليـارد دلار يعني 46درصد مربـوط بـه واردات بوده است همچنين طبق آمار مذکور کل حجــم تجــارت درون‌گروهــي کشــورهاي ســازمان همــکاري شــانگهاي، 678ميليــارد دلار در ســال2020 بــوده اســت که از ايــن حجــم تجــارت، ميــزان 399ميليــارد دلار مربــوط بــه واردات و 279ميليــارد دلار مربـوط بـه صـادرات بـوده اسـت که بـر اسـاس ايـن داده‌‌‌‌‌‌‌‌هـا، حـدود 4/ 14درصد از کل واردات و 4/ 8درصد از کل صـادرات کشـورهاي سـازمان همکاري شـانگهاي از طريـق تجـارت درون‌گروهي تامين مي‌شود همچنين تجـارت ايـران بـا کشـورهاي عضـو سازمان همکاري شانگهاي حدود 28ميليارد دلار در سـال2018 بود که حدود 20درصد از کل تجارت ايـران را شامل مي‌شود با اين حال، بررسي دامنه درآمد سرانه اعضاي سازمان همکاري شانگهاي حاکي از تعميق شکاف درآمدي طي دو دهه اخير است که باتوجه به ادبيات تجارت بين‌المللي درخصوص امکان تشديد نابرابري و ناهمگوني درآمد سرانه در صورت همگرايي بين کشورهايي که از حيث توسعهيافتگي متفاوتند تفاوت سطح توسعهيافتگي اقتصادي بين اعضاي شانگهاي قابل‌تامل است. حل مشکلات تجارت خارجي ايران با تکيه بر پيمان شانگهاي مجيدرضا حريري رئيس اتاق ايران و چين در اين باره گفت: واردات رسمي و غيررسمي ايران بدون احتساب نفت از حدود 120 ميليارد دلار به 80 ميليارد دلار رسيده در حالي که تراز تجاري ايران پيش از اين با نفت بالغ بر 180 ميليارد دلار بوده و اين کاهش واردات هم اثر مثبتي در اوضاع اقتصادي کشور ندارد و همکاري‌هاي منطقه‌اي مي‌تواند تا حدودي مشکلات تجارت خارجي را برطرف کند و ايران بتواند از طريق اين پيمان‌ها بار ديگر سهم خود را از تجارت جهاني افزايش دهد. او افزود: در شرايط کنوني همکاري منطقه‌اي اهميت بالايي دارد زيرا کاهش سهم تجارت ايران تنها مربوط به کشورهاي اروپايي نيست براي نمونه سهم تجارت ايران با چين در سال 2020 اگرچه در مجموع از 20 درصد تمام تجارت خارجي ايران به 26 درصد رسيده و به نوعي افزايشي بوده اما از آنجا که مبادلات رسمي ايران و چين سال گذشته 16 ميليارد دلار و سال 2014 حدود 51 ميليارد دلار بوده نشان مي‌دهد که سهم تجارت ايران و چين کوچک شده است.
فرصت‌هاي دوسويه پيش پاي ايران
پيش از اين دو دولت قبل گفته بودند عدم تصويب اف‌اي تي اف مانع از پيوستن ايران به سازمان شانگهاي شده است اما ايران توانسته از اين چالش عبور کند و کشورهاي روسيه و چين به عنوان موسس اين سازمان منطقه‌اي تلاش دارند با جذب ايران در شانگهاي به نحوي در مقابل يک جانبه گرايي آمريکا در عرصه بين‌المللي قرار بگيرند، چراکه چند وقت اخير هم آمريکا با استراليا و انگليس درباره مسائل نظامي پيماني را منعقد کرده‌اند که به زيان چين است از طرف ديگر حضور ايران در شانگهاي فرصت‌هاي دوسويه‌اي ايجاد مي‌کند و از يک طرف ايران مسير ترانزيتي کالاي کشورهاي شرق مرزهاي خود به جنوب خاورميانه و اروپا را تامين مي‌کند و از طرف ديگر توسعه بزرگراه بين‌المللي حمل و نقل شمال به جنوب با اتکا به وجود بنادر مهم ايران در سواحل خليج فارس و درياي عمان، مسير تجارت بين‌المللي و منطقه‌اي را تسهيل مي‌کند که براي چين به عنوان بزرگ‌ترين توليدکننده‌اي که همواره به دنبال بازارهاي مصرفي است يک مزيت خواهد بود و مي‌تواند به بازار منطقه درياي سياه و خاورميانه دسترسي بيشتري پيدا کند همچنين روسيه به عنوان ديگر عضو اصلي شانگهاي با ايران در خاورميانه، همکاري راهبردي دارد و پيوستن ايران به اين سازمان مي‌تواند در جهت توسعه راهبرد منطقه‌اي و براي کشورهايي همچون افغانستان هم موثر باشد. حريرچي ادامه داد: نبايد فراموش کرد که عضويت ايران در شانگهاي به دليل تحريم‌هاي آمريکا عليه ايران يک امتياز محسوب مي‌شود، چراکه بسياري از اعضاي همين سازمان قبل از پيوستن ايران به بهانه همين تحريم‌ها با ايران همکاري اقتصادي خود را به حالت تعليق درآورده بودند يا حداقل کاهش داده بودند و هم اکنون که ايران به شانگهاي پيوسته روابط اقتصادي با اين کشورها توسعه خواهد يافت همچنين حضور ايران در اين سازمان منطقه‌اي فشارهاي وارده از سوي آمريکا را کاهش مي‌دهد و سياست خارجي مسير جديدي خواهد رفت.
ارسال نظر