از بهار شانگهای تا پاییز نیویورک

سفر آقاي رئيسي در شرايطي انجام مي‌شود که ايشان به تازگي از نشست منطقه‌اي شانگهاي برمي‌گردند و به نيويورک سفر مي‌کنند. جايي که طبق معاهده مقر مرکز سازمان ملل متحد در پايتخت آمريکاست يعني طرف اصلي ايران در برجام. به هر حال اين در شرايطي است که عملا مذاکرات هسته‌اي اوج يخبندان خودش را مي‌گذراند و بعد از اينکه ايران به اين نتيجه رسيد که عملا امکان توافق در وين وجود ندارد، ايران وارد روند پيوستن به شانگهاي شد که اتحاديه منطقه‌اي با يک گرايش مشهود ضدامريکايي و ضدغربي است. معمولا سران کشورها از فرصت حضور در سازمان ملل متحد دو استفاده را مي‌برند: يک استفاده در راستاي ديپلماسي عمومي و يک استفاده در راستاي ديپلماسي رسمي. در استفاده عمومي آنچه مهم و وجود دارد اين است که مقامات کشورها معمولا در سخنراني خود در مجمع عمومي سازمان ملل متحد راهبردهاي سياست خارجي کشورشان را مطرح مي‌کنند و در مورد ايران سعي مي‌شود با يکسري چالش‌هايي که در فضاي ديپلماسي عمومي توسط آمريکايي‌ها و صهيونيست‌ها و غربي‌ها شکل گرفته، پاسخ‌هايي داده شود و درواقع سعي مي‌شود از حقانيت جمهوري اسلامي ايران دفاع شود. يک قسمت ديگر که خيلي مهم است در حاشيه اين اجلاس است که معمولا چون روساي جمهور و مقامات ارشد کشورها حضور دارند و به‌ويژه اينکه براي اولين بار هست که هرچند که سال گذشته اولين نشست بعد از کرونا بود ولي باز هم کماکان چالش کرونا تاحدي باقي بود و الان اولين بار هست که عملا اسمي از کرونا برده نمي‌شود و منعي وجود ندارد و کشورها سعي مي‌کنند از اين فرصت استفاده کنند. رئيس‌جمهور ايران هم مي‌تواند از اين فرصت براي استفاده از ظرفيت‌هاي سياست خارجي و همکاري با کشورهايي که زمينه همکاري وجود دارد و کاهش تنش‌ها با کشورهايي که تنش داريم، استفاده کند. مهم‌ترين موضوعي که در حاشيه اجلاس ممکن است خبرساز شود، طرح مجدد ديدار آقاي رئيسي با آقاي بايدن است. هرچند که مقامات ايران اذعان کرده‌اند که ديداري با آقاي بايدن نخواهند داشت ولي معتقدم با توجه به اينکه فضاي برجام به رغم اينکه هنوز توافق صورت نگرفته ولي کاملا متفاوت از زمان ترامپ هست حتي در زمان ترامپ هم آقاي ماکرون و جانسون روساي جمهور فرانسه و نخست وزير انگلستان سعي مي‌کردند که ملاقاتي بين آقاي روحاني و ترامپ ايجاد شود الان هم به نظر مي‌رسد همين پيشنهاد کمي نااميدوارانه‌تر از طرف سران کشورهاي آلمان، فرانسه و انگلستان ممکن است از آقاي رئيسي شود که ملاقاتي با آقاي بايدن داشته باشند که طبيعتا انجام اين کار در حد صفر است ولي رئيس‌جمهور مي‌تواند با مقامات کشورهاي اروپايي و ديگر مقامات دنيا صحبت کند. هرچند امکان توافق کمتر شده و با انتخابات آمريکا باز هم امکان اين توافق پايين‌تر مي‌آيد حداقل زمينه‌اي را فراهم کنند که تنش‌ها گسترش پيدا نکند. البته باز هم معتقدم اگر عزم سياسي در نيويورک شکل بگيرد، امکان اينکه تا قبل از نوامبر هم طرفين باز هم بر سر ميز مذاکره برگردند، اين امکان فقط در نيويورک ممکن است شکل بگيرد. يعني در جايي که طبيعتا سران کشورهاي غربي فعال‌تر خواهند شد. فقط يک امکان ضعيف وجود دارد که در نيويورک اين امکان فراهم شود و دوباره مذاکره برجام قبل از نوامبر شکل بگيرد وگرنه اگر اين امکان به‌وجود نيايد، در سخنراني هم شاهد خواهيم بود که بيشتر نوعي حمله و مقابله بين ايران و آمريکا شکل خواهد گرفت و کمکي براي ديپلماسي به‌وجود نخواهد آمد. موضوع آخر اينکه در نشست کشورهاي عضو شانگهاي براي اولين بار برخي طرف‌ها مثل ايران، روسيه و تا حدي چين سعي کردند موقعيت عملياتي‌تري براي شانگهاي تعريف کنند. به نظر مي‌رسد اگر در حاشيه نشست‌هاي سازمان ملل متحد هم تحت عنوان اجتماع کشورهاي عضو شانگهاي، نشستي شکل بگيرد، مي‌تواند جايگاه همه کشورهاي عضو شانگهاي را تقويت کند. ايران بايد حداقل اين پيشنهاد را دهد که در حاشيه نشست سازمان ملل متحد، سران کشورها يا عالي‌ترين مقاماتي که عضو شانگهاي هستند، يک نشستي را در يکي از سالن‌هاي سازمان ملل متحد برگزار کنند و اين نشست ابتکاري شود که هر ساله شکل بگيرد و جنبه عملي به شانگهاي در مناسبات جهاني دهد.