مونسون يك پادشاه آبي است

مونسون پادشاه تابستاني هند است بخش مهمي از اقتصاد اين كشور وابسته به بارش‌هاي مونسون تابستاني است، حتي در هند از مونسون به‌عنوان وزير اقتصاد واقعي ياد مي‌شود. مونسون تلفظ انگليسي واژه موسم است همان بادها و بارش‌هاي موسمي كه اقليم ايران با آنها بيگانه نيست. شكل‌گيري مونسون وابسته به تغيير سالانه بسيار زياد دما در مناطق خشكي در مقايسه با سطح اقيانوس‌هاي همسايه است. كشورهاي جنوب شرق آسيا به مونسون تابستاني وابسته‌اند. مونسون چاه‌هاي آنها را پر مي‌كند و دامداري را گسترش مي‌دهد با مونسون بدون برداشت از آب‌هاي زيرزمين مزارع برنج و چاي آبياري مي‌شوند و ميزان زيادي از برق توليدي اين كشورها با نيروگاه‌هاي آبي با استفاده از آب جمع‌آوري شده از بارش‌هاي مونسون تامين مي‌شود و اگر مونسون تابستاني ضعيف باشد اقتصاد اين كشورها ضربه مي‌خورد. اين پديده گاهي به كشور ما هديه مي‌شود البته در جنوب شرق ايران معمولا بارش‌هاي تابستاني وجود دارند اما اينكه امسال مونسون به بسياري از استان‌هاي ايران سفر كرده است به شرايط ديناميكي جو مرتبط است كه از حالت پرفشار عقب‌نشيني مي‌كند و هوا حالت صعودي پيدا مي‌كند و باران موسمي يا مونسون رخ مي‌دهد. اين باران در اقليم كشور ما غيرمنتظره نيست و جزو ويژگي‌هاي ايران به‌شمار مي‌آيد اما معمولا تبديل به سيلاب ويرانگر مي‌شود و ذخيره سازي آبي درستي از اين بارش‌ها نمي‌شود. كارشناسان معتقدند در صورت داشتن آبخيزداري صحيح و مناسب با هر منطقه به‌خصوص در جنوب و جنوب شرقي كشور مي‌توان با استفاده صحيح از اين بارش‌ها به مقابله با خشكسالي رفت. به‌طور مثال در سيستان و بلوچستان كه به‌طور طبيعي آبخوان ندارد فقط آبخيزداري مناسب با منطقه به عنوان فعاليتي براي كنترل سيلاب و كنترل فرسايش و رسوب بايد انجام شود و قطعا آبخيزداري در جلگه‌اي مانند خوزستان يا در نقاط كوهستاني با دشتي مانند سيستان و بلوچستان بسيار متفاوت است. در محيط‌هاي شهري مسيل‌ها كانال‌ها و رودها اين وظيفه را به عهده دارند كه البته اگر به‌موقع لايروبي شوند و در حريم‌شان سازه‌اي بنا نشود تا حوادث غمبار مثل سيل امامزاده داود براي چندمين بار تكرار نشود. كارشناسان محيط زيست سيل را جدا از خسارت‌هاي جاني و مالي كه به‌همراه دارد، پديده نامطلوبي نمي‌دانند به‌طور مثال سيلاب‌ زمين‌هاي شور شده را مي‌شويد و ميزان آلودگي‌هاي ناشي از سموم و کودهاي شيميايي انباشته در اراضي را كاهش مي‌دهد و رسوبات بسياري را در دشت‌هاي سيلابي انباشته مي‌کند و در نتيجه زمين‌هاي کشاورزي را غني‌تر مي‌كند. همچنين مواد مغذي بسياري را وارد تالاب‌ها و درياها کرده و تغذيه ماهيان ساير زيست‌مندان پهنه‌هاي آبي را تسهيل مي‌کند. محمد درويش ،كارشناس محيط زيست در يادداشتي به نقل از فيروز قاسم‌زاده مديركل دفتر اطلاعات و داده‌هاي آب كشور مي‌نويسد تا بعدازظهر ششم مرداد به جز استان‌هاي گيلان، كرمان، بلوچستان و هرمزگان بقيه استان‌ها در شرايط خشكسالي يا نزديك به نرمال قرار دارند و هنوز ميزان ريزش‌هاي آسماني كشور 21 درصد كمتر از ميانگين درازمدت است اما در كل بارندگي‌هاي اخير در بازه زماني ششم تا سيزدهم مرداد توانسته بيش از 5 درصد به ميانگين كشور بيفزايد و آنچه در اين ميان اهميت دارد بارندگي‌هاي اخير در مجموع كمك كرد تا چهره سال آبي كنوني از يك سال به‌شدت خشك به سالي نزديك به نرمال تغيير كند و در شرايطي كه كمتر كارشناسي مي‌توانست چنين بهاري را در تابستان داغ امسال حدس بزند بهاري كه سبب شد پس از مدت‌ها بخش‌هايي از گاوخوني، جازموريان، بختگان، پريشان، طشك و چند تالاب مهم ديگر كشور با آب آشتي كنند. سيلاب‌ها در حالي اين ويژگي‌هاي مثبت را با خود حمل مي‌كنند كه هرساله جان بسياري از هموطنان ما را مي گيرند و باعث ويراني بسياري از مناطق مسكوني و گردشگري مي‌شوند اما وقتي يك پديده طبيعي تكرار مي‌شود و در هر تكرار خسارت جاني و مالي ببار مي‌آورد ديگر مشكل از آن پديده نيست وقتي كه مي‌توان در كشور زلزله خيزي مثل ژاپن بدون خسارت مالي و جاني به آسودگي زندگي كرد. مونسون سيل نياورد! اين عدم شناخت اقليم و مديريت ناكارآمد است كه سبب ايجاد سيلاب در شهرها و روستاهاي كشور مي‌شود در حالي كه با پيش بيني درست و اجراي تمهيدات صحيح مي‌توان خسارت‌هاي ناشي از سيل را به كمترين حد رساند.