آمریکا پیشنهاد بورل را پذیرفته است

مرتضی مکی در گفت‌وگو با «آرمان ملی»:
آمریکا پیشنهاد بورل را پذیرفته است
توافق موقت آخرین راه‌حل نجات برجام است
آرمان ملی- پورحسین: در حالی که بسیاری از نگاه‌ها معطوف به پاسخ ایران به پیشنهاد جدید مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا برای رسیدن توافق با آمریکاست، برخی بر این باور هستند که ممکن است توافق موقتی میان ایران و آمریکا شکل گیرد تا اساس مذاکرات و برجام از بین نرود. در این میان برخی نیز بر این باور هستند که طبق پیش نویس راه‌حل پیشنهادی بورل، توافق هسته‌ای فقط به موضوع هسته‌‌ای می‌پردازد که به این معنی است که بورل همه مطالبات پیشین آمریکا، اسرائیل و برخی از کشورهای عربی را کنار گذاشته است که تلاش می‌کردند موضوعات دیگر مانند موضوع موشک‌های بالستیک یا نقش منطقه‌ای یا نقش هم پیمانان ایران را وارد آن کنند. بر این اساس جوزف بورل خواستار آن شده است که همه تحریم‌های ایران برداشته شود و این نشان می‌دهد که بورل اذعان کرده است که تحریم‌‌های آمریکا خارج از توافق هسته‌‌ای است و باید لغو شود. به نظر می‌رسد که گام مهم در پیشنهاد بورل، تضمین آمریکا در این مورد است که این کشور بار دیگر همانند دوران ترامپ از توافق خارج نشود و آن گونه که در پیشنهاد بورل آمده، درمورد این موضوع از طرف بایدن و برخی جهات آمریکایی که از آنان نام برده نشده، اطمینان داده شده است. در راستای بررسی این موضوع «آرمان ملی» گفت‌وگویی با مرتضی مکی، تحلیلگر مسائل بین‌الملل داشته است که در ادامه می‌خوانید.
چه سناریوهایی در این مقطع زمانی و پس از پیشنهاد جوزف بورل در خصوص برجام محتمل است؟
هرچند به صورت دقیق از محتویات طرح جوزف بورل اطلاعاتی در دست نیست اما به نظر می‌رسد این طرح تفاوت زیادی با طرحی که جوزف بورل در ماه مارس گذشته ارائه داد، ندارد. در آن مقطع زمانی مقامات ایران به تهران آمدند تا تصمیم نهایی را اتخاذ کنند اما این امر صورت نگرفت و پس از پنج ماه همچنان مذاکرات بلاتکلیف باقی مانده است. ایران و آمریکا تا به امروز از خود انعطافی نشان نداده‌اند و همین امر سبب شده تا تغییری در وضعیت مذاکرات ایجاد نشود. مشخصا سناریو توافق در این برهه زمانی همچنان یکی از موارد اصلی است و احتمال دارد که در آینده نزدیک رخ دهد. منطقه خاورمیانه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. یکی از دلایل اصلی آن هم انرژی و منابع نفت و گاز منطقه است. این منطقه هاب انرژی جهان است و هرگونه تحول در آن می‌تواند بر روند محاسبات سیاسی و امنیتی کل جهان اثرگذار باشد. از این رو آمریکا همواره سعی دارد نفوذ خود بر این منطقه از جهان را حفظ کند. آن‌ها نمی‌خواهند در یک بازی سیاسی آنچه در منطقه است را از دست دهند و در همین راستا تلاش می‌کنند با یک توافق در منطقه همچنان نفوذ داشته باشند و تنش را از نزدیکی منابع انرژی دور کنند.
سرانجام پیشنهاد جدید جوزف بورل چه خواهد شد؟
در راستای هماهنگی که میان اروپا و آمریکا وجود دارد، به نظر می‌رسد که آمریکا با طرح جوزف بورل موافقت کرده است. تا به این لحظه نیز ایران واکنشی نشان نداده که این احتمال می‌رود در حال بررسی نهایی طرح جوزف بورل است. وزیرخارجه ایران تنها به صورت کلی عنوان کرده است که ایران به دنبال یک توافق پایدار و خوب است و نکته جزئی دیگری را مطرح نکرده است. ممکن است پس از پیشنهاد جوزف بورل طرفین به سمت یک توافق موقت بروند به جای اینکه مرگ برجام را اعلام کنند. در این چارچوب هم مشکل نظارت بر برنامه هسته‌ای ایران حل و فصل می‌شود و هم ایران می‌تواند به درآمدهای نفتی خود دسترسی داشته باشد. توافق موقت بهتر از شکست برجام است و روزنه‌هایی از امید را باز‌نگه‌می‌دارد تا شاید بتوان از طریق دیپلماسی به توافقات بیشتری دست پیدا کرد. توافق موقت شاید خوب نباشد اما مشخصا بهتر از شکست برجام است و این باید مدنظر قرار گیرد. این آخرین مسیر است و نباید نسبت به آن بی‌تفاوت باشند. در فضایی ابهام برانگیز قرار گرفته‌ایم که هنوز در آن مشخص نیست چه اتفاقی رخ می‌دهد اما باید توجه داشت که توافق موقت هم می‌تواند در انتها گزینه خوبی باشد.
چه مولفه‌هایی سبب شد تا اروپا مصمم‌تر به دنبال احیای برجام باشد؟
مساله مهم در این میان نیاز غرب به انرژی است. سفر بایدن به منطقه نیز تحت تاثیر همین اتفاق مهم بود که طی 6 ماه گذشته جهان را متاثر کرده است. افزایش قیمت انرژی تحت تاثیر جنگ اوکراین یک بعد مهم این سفر بود. در این راستا تشویق عربستان سعودی به تولید نفت بیشتر برای متعادل کردن بازار یک هدف است. سفر به فلسطین اشغالی نیز مهم بود، چراکه حمایت از رژیم اشغالگر صهیونیستی همواره یکی از پایه‌‌های سیاست خارجی آمریکا بوده است. بر این اساس در کنار موضوع عادی ‌سازی روابط این روزها بحث اجماع سازی به‌ میان آمده که این بیانگر آن است ترتیبات امنیتی مهمی میان شیوخ عربی و رژیم صهیونیستی در حال شکل‌‌گیری است. به نظر تل‌آویو با پیش بردن پروژه ایران‌ هراسی به دنبال نزدیکی به کشورهای عربی است و بهتر است تصمیم ‌گیران برای مقابله با این توطئه، نزدیکی امنیتی، سیاسی و اقتصادی با کشورهای عربی را به جد دنبال کنند. در نهایت احیای دوباره برجام می‌‌تواند یک گام خوب بوده و توطئه‌های اسرائیل را ناکام‌گذارد. اروپا مشخصا هم ثبات و هم انرژی را می‌خواهد و به همین علت تلاش می‌کند تا برجام احیا شود. با این حال ما نباید از سیاست‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت خاورمیانه‌ای آمریکایی‌ها غافل باشیم. ایالات متحده یکی از بازیگران در منطقه خاورمیانه است و سیاست‌های آن بر روند تحولات هم منطقه و هم کشورهای منطقه اثر مستقیم و غیرمستقیم دارد.