سوغاتي مصيبتبار از ديار هند
مهتاب دمیرچی روزنامه نگار
هر ساله در چنين روزهايي از فصل تابستان بارندگيهاي فراواني در شبهقاره هند، پاکستان و جنوب شرقي ايران با نام مونسون رقم ميخورد. اين سيستم هوايي که حجم زيادي از بارندگي را در توشه خود دارد، رطوبت دريا را به شبه قاره هند ميآورد و موجب رونق محصولات ديم و کشاورزي در اين سرزمين ميشود. شايد به همين روي است که هند سرزمين خودرو نام گرفته است. دليل خودنمايي مونسونها در اين موقع از سال اختلاف فشار ميان دريا و خشکي، حرکت زاويهدار زمين موسوم به کوريوليس و حجم زياد رطوبت اقيانوس هند در برابر شبه قاره است که باعث ميشود پيشروي آن به گونهاي باشد که در طول سفرش قصد کند سري هم به شهرهاي جنوب شرقي ايران بزند و بارندگيهاي خوشحال کنندهاي را به اهالي سيستان و بلوچستان هديه دهد. اما در برخورد با سرزمين کويري ايران مرکزي از قدرتش کاسته ميشود و محدود به همان حوالي به کار خود پايان ميدهد. به عبارت روشنتر با يکي شدن کمفشارهاي محلي جنوبشرق ايران و کمفشار پاکستان در فصل تابستان، يک کمفشار وسيع منطقهاي شکل ميگيرد که توسط حرکت ساعتگردي آن، انتقال رطوبت سامانه مونسون به سرزمين ايران ميسر ميشود. بنابراين پديده مونسون روي اقيانوس هند تشکيل ميشود که بارشهاي شديد روي دريا در هندوستان و پاکستان را در پي دارد و اثرات آن مناطق جنوب شرق کشور را فرا ميگيرد. اما با نگاهيگذرا به تاريخچه هواشناسي کشورمان زمانهايي هم بوده است که مونسون با قدرت بيشتري وارد کشور شده و از مناطق کويري هم گذر کرده باشد؛ تا جايي که حتي در دهه شصت هجري شمسي سابقه ورود به تهران را هم داشته است و در مردادماه همان سالها تهرانيها شاهد بارندگي مونسوني هم شدند. به همين دليل است سيستانيها و بلوچستانيهاي کشورمان و حتي مردمان هرمزگان با آغاز فصل تابستان به اميد بارشهاي بيشتر در تلاش براي تامين بيشتر ذخاير آبي خود هستند. در واقع نزولات اين سامانه نقش زيادي در گسترش فعاليتهاي کشاورزي دارد و بهنوعي ميتواند ذخاير زيرزميني اين استانها را تأمين کند. اما از اواسط بهار امسال تغييرات اقليمي مونسونها را هم تحت تاثير قرار داد و با شدت حداکثري آنها نه تنها بارندگي مطبوع و نويدبخش، بلکه نگرانيهاي دلآزار را بههمراه خود آورد امسال مونسونها نه تنها با شهرهاي جنوب شرقي کشورمان بلکه به هر سرزميني که سر راهش بود با بارشهاي سيلآسايش برخورد نامهربانانه داشت و خساراتي را هم به بار آورد. گفتني است مسئولان مربوطه پيشبيني کرده بودند که بارشهاي سيلآسا در راه است اما از صحبتهاي ديگر مسئولان شهري اينگونه برداشت ميشود که هشدارها از درجه تاکيد بالايي برخوردار نبوده و تنها به چند اخطار ختم شده است. در هر صورت غافلگيري مونسون و زيرساختهاي نامناسب شهري باعث شد 22 تن از هموطنانمان در شهر استهبان استان فارس جان خود را از دست بدهد. شايد وقت آن رسيده که بگوييم در کنار کم آبي ناشي از کمبود بارش و خشکساليهاي پيدرپي و بارشهاي رگباري که به صورت مستقيم و غيرمستقيم آثار تغيير اقليم را در کشورمان نشان ميدهد، بايد مراقب بارندگيهاي سيلآساي مونسوني در اين موقع از سال هم باشيم. چراکه زنگ خطر اين نوع از سيلابها در نيمه تيرماه گذشته با ثبت رکورد 55 ميليمتر بارش در شهرستان نيکشهر استان سيستان و بلوچستان تنها در 60 دقيقه به صدا درآمد تا جايي که کارشناسان در اين زمينه معتقدند، بهدليل پمپاژ رطوبت فراوان از عرضهاي جنوبي و وجود ناپايداري در لايه تراز مياني جو کشور، بارش در دو جبهه شمالي و جنوبي شديد و خطرناک خواهد بود، حتي در برخي از مناطق مرکزي، دامنههاي زاگرس و البرز طي مرداد ماه امکان بروز بارشهاي سيلآسا و تخريب و سيلاب وجود دارد.
ارسال نظر