ایران 1- آلمان 74

مهرماه 1394 و در واکنش به اظهارات معاون امورفرهنگي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي وقت که در مراسم افتتاحيه ششمين نمايشگاه کتاب استان البرز، نشر کتاب در ايران را از لحاظ تعداد عناوين با برخي کشورهاي توسعه‌يافته‌ و مشخصا با کشور آلمان هم‌تراز خوانده بود، يادداشتي نوشتم با عنوان «نشر ايران کجا و نشر آلمان کجا؟!.» ادعاي آن مدير، بر پايه اطلاعاتي غيرکارشناسانه‌ استوار شده بود. اما حالا بعد از 8سال، مقايسه نشر ايران و آلمان همچنان مي‌تواند تصوير واقعي‌تري از شرايطي که در آن قرار داريم، به ما بدهد. صنعت نشر آلمان، طي سال‌هاي اخير در آمار‌هاي کمي توليد، با کاهش‌هاي جدي مواجه بوده است. مطابق با گزارش‌ انجمن ناشران جهاني International Publishers Association)IPA)، در سال 2013 (يعني 1391 - 1392) در آلمان 93600 عنوان کتاب جديد (اعم از چاپ اول و ويراست جديد) منتشر شد و بنابه گزارش پايگاه استاتيستا (Statista) که در زمينه داده‌هاي بازار تخصص دارد. تعداد عناوين جديد نشر آلمان در سال 2017 به 82 هزار و636 رسيد. همچنين انجمن ناشران و کتابفروشان آلمان اين عدد را در در سال 2020 حدود 70هزار عنوان اعلام کرد. طبق گزارش‌هاي منتشر شده طي اين سال‌ها، بخش زيادي از مشکلات و نگراني‌هايي که صنعت نشر آلمان با آن مواجه بوده، با تهديدهايي که صنعت نشر در کشور ما را تهديد مي‌کند، مشابهت داشته است. مثلا در آلمان هم تعطيل شدن کتابفروشي‌هاي کوچک، يک آسيب و نگراني تلقي مي‌شود و همچنين نسبت به فاصله گرفتن مردم از کتاب و مطالعه نگراني‌هايي هست. پايگاه آلومني‌پورتال (Alumniportal) در اين‌باره نوشته است: «آمارها نگران کننده است. انجمن تجارت کتاب آلمان گزارش مي‌دهد که بازار کتاب آلمان بين سال‌هاي 2013 تا 2017، 6. 4 ميليون خريدار را از دست داده است. البته اين فقط يک دلداري کوچک است. مردم همچنان تماشاي تلويزيون، گوش دادن به راديو و گشت و‌گذار در اينترنت را ترجيح مي‌دهند. زمان کمتري براي خواندن کتاب وجود دارد.» استاتيستا نيز در گزارشي تحليلي درباره شرايط کتاب و کتابخواني در آلمان، شيوع بيماري کرونا را در سال‌هاي اخير، يکي از عوامل تاثيرگذار دانسته که بيشترين ضربه را به کتابفروشي‌هاي فيزيکي و خرده‌فروش‌هاي کتاب وارد کرد. با اين همه در اين گزارش آمده: «به‌رغم هشدارهاي مکرر مبني بر خاموش‌شدن کتابخواني و رنج کتابفروشي‌ها در نتيجه، آلماني‌ها خواندن يا خريد کتاب را چه به صورت فيزيکي و چه آنلاين متوقف نکرده‌اند.»با اين‌همه اما براي روشن‌تر شدن شرايط نشر در آلمان و امکان مقايسه کردن صنعت نشر ايران با اين کشور، خوب است ميزان درآمد بازار کتاب در آلمان را بدانيم. در سال 2020، بازار کتاب آلمان 7. 57 ميليارد يورو درآمد ايجاد کرده است. حالا نگاهي بيندازيم به آخرين آمارهاي منتشر شده از صنعت نشر ايران. موسسه خانه کتاب مي‌گويد در سال 1400 کتاب‌هاي منتشر شده در کشور، حدود 121هزار و 371 ميليون نسخه بوده است. از آنجا که چيزي به اسم آمار فروش کتاب در ايران وجود ندارد و دقيقا مشخص نيست در طول يک سال، چه تعداد کتاب و با چه قيمتي به‌فروش مي‌رود، دست بالا را مي‌گيريم و فرض مي‌کنيم عدد فروش کتاب نيز برابر با جمع قيمت پشت جلد کتاب‌هاي منتشر شده در اين سال، يعني 6576 ميليارد و 235 ميليون و 670 هزار تومان. مطابق با يک فرمول عُرفي، 30 درصد اين رقم به هزينه‌هاي توليد اختصاص دارد و با اضافه کردن ساير هزينه‌ها مانند انبارداري، بازاريابي و حمل و نقل، مي‌شود درآمد دست‌اندرکاران صنعت نشر (ناشر و موزع و کتابفروش) را 50 درصد از رقم فروش، تخمين زد که تقريبا برابر خواهد بود با 3288 ميليارد تومان. اگر قيمت يورو (در زمان نگارش اين يادداشت) 32 هزار تومان باشد، درآمد صنعت نشر ايران در سال 1400 برابر بوده است با 102 ميليون و 735 هزار يورو. حالا اين رقم را بگذاريد کنار درآمد 7. 57 ميليارد يورويي صنعت نشر آلمان در سال 2020. به عبارت ديگر، درآمد صنعت نشر آلمان 74 برابر صنعت نشر ايران است. البته حواس‌مان هست که درآمد صنعت نشر در کشورمان را دست بالا گرفتيم و از فروش‌هاي تخفيف‌دار (که 20 تا 70 درصد را شامل مي‌شود) چشم‌پوشي کرديم. با اين همه، فاصله نشر ايران و نشر آلمان که به‌لحاظ جمعيتي به هم نزديک‌اند، بيانگر تفاوت‌هاست. آن‌سوي اين قياس، صنعتي توسعه‌يافته و خودبسنده‌اي را داريم که روي پاي خود ايستاده و اين‌سو؛ صنعتي نحيف و آسيب‌پذير که همچنان چشمش دنبال کاغذ دولتي، خريدهاي حمايتي و بهره‌مندي از فروش‌هاي نمايشگاهي است.