خوزستان زیر «گنبد حرارتی»

سلطه ۹۳ روزه گرما در تقویم یا همان فصل تابستان، همواره یادآور شادی و نشاط کودکانه به دلیل تعطیلی مدارس است. البته این نشاط در شب‌های شهرهای جنوبی بیشتر از روزهایش خود را نشان می‌دهد. هرچند با توجه به بی‌آبی و آلودگی‌های پالایشگاه‌های نفتی و از بین رفتن زیستگاه‌های طبیعی چند سالی می‌شود شادی مردم جنوب تا حد زیادی رنگ باخته است. از علم که می‌پرسیم دلیل این گرمای زودرس تابستان را بر گردن تابش مستقیم آفتاب در شش ماهه اول سال نیمکره شمالی می‌اندازد و می‌گوید هرچند در فصل تابستان فاصله زمین از خورشید دورتر است، اما چون عمودتر می‌تابد میزان دریافت انرژی هم بیشتر می‌شود و اینگونه است که طبیعت گرمای زیادی را بر ساکنان زمین تحمیل می‌کند. اما آیا قضاوت عادلانه‌ای است که برای مثال گرمای بی‌سابقه در 70سال اخیر خوزستان را تنها بر گردن پرتوهای مستقیم خورشید بیندازیم؟ هواشناسی استان خوزستان پیش‌بینی کرده بود که در روزهای اخیر دما در برخی مناطق استان خوزستان به بالای ۵۰ درجه می‌رسد. تا اینکه روز دوشنبه دما در آبادان به 2/52 درجه و دهلران و مهران به ۵۲ درجه رسید که ثبت این دما در روزهای پایانی بهار سابقه نداشته است. ناگفته نماند علم، دلیل دیگری هم برای این گرما می‌آورد؛ متخصصان هواشناسی علت این گرمای جهنمی را به پدیده‌ای به نام «گنبد حرارتی» یا همان جزیره حرارتی نسبت می‌دهند که بدون تاثیر فعالیت‌های انسانی و تغییر اقلیم، نباید شدت آن تا این میزان رشد می‌کرد. در واقع مطالعات و اندازه‌گیری‌ها حاکی از آن است که این میزان افزایش دما و تشکیل گنبد حرارتی بدون تغییرات اقلیمی حاصل از فعالیت‌های انسانی تقریبا غیر‌ممکن بوده است. بنابراین واضح است متهم شماره یک این اتفاق پدیده تغییر اقلیم یا گرمایش جهانی به‌خاطر انتشار گازهای گلخانه‌ای توسط انسان است. گرمایش زمین باعث شده اتفاقاتی که زمانی به عنوان نوسانات معمولی شناخته می‌شدند باعث رکوردشکنی شوند. حال طرح‌های انتقال آب از رودخانه‌های جنوبی کشور (رودخانه دز) به استان‌های داخلی (اراک و قم)، فلرسوزی‌های مهارنشده را هم باید به آثار گرمایش جهانی اضافه کنیم که همزمان با افزایش شدید دما موج جدید خشکسالی را هم در این استان به‌وجود می‌آورد. گفتنی است، این گرمای زودهنگام منجر به گرمازدگی ده‌ها نفر، ذوب شدن ده‌ها کنتور برق و شکستن رکورد گرم‌ترین روز خرداد از زمانی شد که ایستگاه هواشناسی در آبادان تاسیس شده است. روز سه‌شنبه ۳۱ خرداد، ۱۶ خوزستانی در پی بروز گرمازدگی به بیمارستان مراجعه کردند؛ اما تنها خوزستان نیست که با گرمای شدید و بی‌سابقه مواجه شده است، هشدارهای هواشناسی چند استان دیگر از جمله سیستان و بلوچستان، ایلام، اصفهان، لرستان، کرمانشاه و تهران نیز نشان می‌دهد که دمای هوای این استان‌ها نیز به بیش از حد معمول گرایش دارد. اما اتفاق نگران‌کننده‌تر این است که امواج گرمایی در فصل تابستان، به اندازه کافی جدی گرفته نمی‌شوند. اقلیم‌شناسان معتقدند سیل و طوفان به اموال و دارایی‌هایمان آسیب می‌زنند اما فرصت تهیه تصاویر غم‌انگیز از شرایط قبل و بعد این رویدادها را هم به ما می‌دهند. در مقابل موج‌های گرما هنگام وقوع‌شان هیچ ردپایی از خود به جا نمی‌گذارند. به همین دلیل به آن‌ها عنوان قاتلان خاموش اقلیمی داده‌اند. چراکه در طول موج گرما به ندرت پیش می‌آید که مردم در خیابان‌ها از دنیا بروند، آنها در خانه‌هایشان از دنیا می‌روند، خانه‌هایی که عایق‌بندی مناسب و سیستم تهویه مطبوع ندارند. مکس هررا، تاریخ‌دان اقلیمی، درباره این موج گرمایی معتقد است، «خاورمیانه و مرکز آسیا با خشن‌ترین موج‌ گرمایی تاریخ برای این وقت از سال روبه‌رو شده‌اند.» هنوز گزارش علمی درباره علت گرمای هوای چند ماه اخیر خاورمیانه منتشر نشده است.