حواشی احیای برجام بر متن غلبه کرده و توافق مشکل شده است
آرمان ملی: شاید اگر چند ماه پیش؛ از به بنبست رسیدن مذاکرات وین صحبت میشد همه طرفهای مذاکره و رسانهها آن را چندان جدی نمیگرفتند و نسبت به رسیدن به توافق ابراز خوشبینی میکردند و توافق را در دسترس قلمداد میکردند. اما امروز با گذشت چند ماه از آخرین دور مذاکرات بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان بر این باورند که مواضع طرفین برجام باعث شده تا نه تنها به سمت رسیدن به توافق حرکت کنند،؛ بلکه بیش از گذشته مذاکرات را در بنبست ببینند. این در حالی است که مقامات و مسئولان مربوطه کشورها همچنان نسبت به احیای برجام امیدوارند و از مذاکرات مجدد استقبال میکنند. با این حال و با توجه به شرایط باید دید در نهایت چه اتفاقی پیرامون برجام و رسیدن یا عدم رسیدن به توافق رخ خواهد داد. در این راستا برای بررسی تحولات پیرامون احیای برجام پس از صدور قطعنامه، شرایط پسا برجام و مولفههای رسیدن به توافق «آرمان ملی» با محسن جلیلوند تحلیلگر مسائل بینالملل به گفتوگو پرداخته است که میخوانید.
تحولات پيرامون برجام پس از صدور قطعنامه عليه ايران، پاسخ کشورمان و حواشي پيراموني را چگونه ارزيابي ميکنيد؟
منافع بسياري از کشورها در اين است که توافقي در احياي برجام اتفاق نيفتد و گاهي اوقات نيز ميبينيد که به نفع شماست که توافق نکنيد. مقام معظم رهبري نيز سال گذشته در بياناتي فرمودند که نه مذاکره ميکنيم و نه جنگ ميشود. لذا از اين جهت بايد ديد که توافق در چه شرايطي صورت ميپذيرد. قدر مسلم منافع بايد تامين شود و اينکه بعضا مطرح ميشود که ايران و آمريکا به جهت شرايط داخلي خودشان ناگزير از توافق هستند من چندان موافق نيستم. شرايط نيز به نفع طرفين نيست يعني شتاب برنامه هستهاي ايران به نحوي جلو رفته که به گفته غربيها به نقطه گريز نزديک ميشود. البته اساسا ايران به دنبال استفاده صلح آميز از انرژي هستهاي است. اما اينکه اکنون در مرحله اورانيوم 60 درصد هستيم و به گفته آژانس بينالمللي انرژي اتمي 42 کيلو اورانيوم 60 درصد ميتواند کشوري را به مرز برنامه 90 درصد هستهاي شدن برساند. در حالي که بازهم به گفته آژانس ما 2/43 کيلو اورانيوم60 درصد داريم. از طرف ديگر اثرگذاري تحريمها و تاثيري که تحريمها بر اقتصاد ايران گذاشته قابل کتمان نيست و جامعه فشار کمرشکني را تحمل ميکند. لذا سر جمع طرفين در جايگاه و نقطهاي نيستند که بتوانند به يک توافق دست پيدا کنند. چون آنقدر حواشي به متن در احياي برجام مسلط شده که رسيدن به يک توافق را هر روز دشوارتر ميکند. البته برخي از طرفين در عمل شروع به انجام کارهايي کردند. بهطور مثال ايران با عربستان به توافق برسند. از آن طرف نيز آمريکا چشم خود را بر روي برخي از تحريمها بسته که نمونهاش همين پرداخته پول گازي است که عراق قرار است 1. 6 ميليارد دلار به ايران بدهد. يا از سوي ديگر فروش نفت ما به صورت غير رسمي به کشورهاي ديگر نيز يکي ديگر از اين مسائل است. روي هم رفته هم ايران اقداماتي انجام داده و هم طرف مقابل تن به اقداماتي داده است. اما من معتقدم هيچ يک از اين اقدامات با توجه به موضعگيري که آژانس کرد و ديروز هم دبيرکل سازمان ملل در خصوص حقوق بشر مواضعي گرفت به نظر نميرسد که در نهايت به توافق نزديک باشيم و هر هفته که ميگذرد اتفاقا از توافق دورتر هم ميشويم و اين به نفع طرفين نيست. با اين حال سفر بايدن به خاورميانه مشخص خواهد کرد وضعيت چگونه خواهد شد.
برخي معتقدند که طرفين برجام از هماکنون براي عدم توافق و پسا برجام نيز پلنهاي آمادهاي براي خود از پيش دارند؛ تا چه ميزان به اين مساله معتقديد که اين اتفاق رخ دهد و به پلنهاي پسا برجام برسيم؟
من هم معتقدم که يقينا همه کشورها برنامهريزي خود را کردهاند و ايران، غربيها و روسيه و چين به اينکه احتمالا توافقي شکل نگيرد و در نهايت مذاکرات با شکست مواجه شود فکر کردهاند و از اين جهت برنامهريزيهاي خود را کردهاند و آمادگي لازم را دارند. حال اينکه طرفين به کجا خواهند رسيد مقداري جاي بحث دارد و اينکه پس از رد شدن از نقطه اوج و خط قرمزي که ترسيم شده چه اتفاقي ميافتد مقداري پيشبيني آن دشوار است.
با توجه به اينکه خود غربيها اذعان ميکنند که سياست فشار حداکثري شکست خورده اساسا چرا باز هم ايران را تهديدي به تحريمهاي بيشتر ميکنند؟
اينکه غربيها ميگويند که سياست فشار حداکثري شکست خورده بحث ديگري است. اگر شکست خورده بود پس چرا همين چند روز پيش پتروشيمي کشورمان را تحريم کردند؟ لذا آنچه که در لفظ گفته ميشود در ديپلماسي با آنچه در عمل اتفاق ميافتد خيلي متفاوت است. غربيهايي که معتقدند فشار حداکثري شکست خورده خب چرا اينهمه به دنبال مذاکره رفتند مستقيم به برجام باز ميگشتند. اما ديديم که به رغم اظهاراتشان در عمل سياست و رويکرد ديگري را پيش گرفتند. خير ميبينيم که مرتب فشار خود را بيشتر ميکنند. رئيس بانک مرکزي ميگويد ما دلار بسيار زياد داريم و آنطور که گفته در طول تاريخ اين ميزان ذخيره دلار نداشتيم. اما ببينيد که همين فشار تحريمها باعث شده که قيمت دلار از 30 هزارتومان هم فراتر برود.
با توجه به شرايط موجود براي احياي برجام طرفين بايد چه اقداماتي انجام دهند و به چه سمت و سويي بروند؟
در اين رابطه دو نظريه وجود دارد. نخست اينکه هر دو طرف توقف کنند. يعني ايران روند گسترش برنامه هستهاي خود را فعلا متوقف کند و آمريکا نيز تحريمها و فشار تحريمي را متوقف کند. گام دوم نيز اين است که طرفين افتراقات را کنار بگذارند و روي اشتراکات خودشان توافق کنند تا به يک نقطهاي برسند. اما بازهم تاکيد ميکنم که فعلا حواشي بر خود تحولات احياي برجام مسلط شده و اين باعث ميشود که رسيدن به توافق دشوارتر شود.
برخي معتقدند که ايران درصدد است در صورت به نتيجه نرسيدن برجام رويکرد نگاه به شرق را جايگزين کند ديدگاه شما در اين زمينه چگونه است؟
البته ايران که خيلي وقت است به سمت شرق حرکت کرده است و از طرفي نيز 15 سال است که با اروپا تعامل و ارتباطي ندارد. بنابراين تاکنون تعامل چنداني با غربيها نداشتيم که بخواهيم کنار بگذاريم. بيشترين تعامل و مبادلات بازرگاني کشورمان با چين است. ايران طي سالها با غرب در تقابل بوده و حتي در زماني که برجام منعقد شد هم ديديد که غربيها نه تنها قراردادي با ايران نبستند بلکه هيچ کمک اقتصادي هم نکردند.
ارسال نظر