توپ د‌ر زمين ايران است يا آمريکا؟

سيگنال آمريکايي براي تشديد تحريم‌ها عليه ايران

به رغم آنکه به نظر مي‌رسد پنجره انعقاد توافقي براي احياي برجام رو به بسته شدن است، دو طرف همچنان باور دارند که نسبت به احياي توافق متعهد هستند. با اين حال تهران اين مسئوليت را متوجه واشنگتن کرده است. قرن نو نوشت: در شرايطي که با صدور قطعنامه انتقادي شوراي حکام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي روابط ايران و آژانس و به تبع آن سرنوشت احياي برجام پيچيده‌تر از پيش شده، با تشديد فشارها عليه ايران، تهران همچنان تاکيد دارد که بر خطوط قرمز خود وفادار است.

بن‌بست در روابط ايران و آژانس

واکنش تلافي جويانه ايران به قطعنامه انتقادي شوراي حکام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي باعث شده تلاش‌ها براي احياي توافق هسته‌اي 2015، موسوم به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) سرعت بگيرد. تصميم ايران براي قطع 27 دوربين نظارتي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، رافائل گروسي، مدير کل آژانس را بر آن داشت تا اعلام کند که اختلال در نظارت آژانس، «ضربه مهلکي» به تلاش‌ها براي احياي توافق هسته‌اي ظرف 3 تا 4 هفته خواهد زد. گروسي ضمن اذعان به بن‌بست در مذاکرات ايران و آژانس، گفته توانايي آژانس براي حفظ تداوم آگاهي خود درباره فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران به خطر مي‌افتد، که اين مساله بر توانايي آژانس براي انجام فعاليت‌هاي راستي‌آزمايي مورد نياز برجام تأثير مي‌گذارد. قطعنامه آژانس در روز 8 ژوئن، در پي گزارش گروسي در روز 30 مي‌ مبني بر نحوه همکاري ايران با آژانس پيرامون پاسخ در مورد منشا اورانيوم يافت شده در سه سايت اعلام نشده صادر شد. اين در حالي است که اين پرونده به دوره قبل از سال 2003 باز مي‌گردد و آژانس مدعي است ايران بايد فعاليت‌هاي هسته‌اي خود را به عنوان بخشي از توافقنامه پادماني مصرح در ان پي تي به آژانس اعلام مي‌کرد.

پاي خرابکاري در ميان است؟

محمد اسلامي، رئيس سازمان انرژي اتمي ايران، پيش از رأي گيري گفت که ايران پاسخ‌هاي دقيقي به آژانس ارائه کرده است، اما آژانس بين‌المللي انرژي اتمي «اراده» قانع شدن نسبت به پاسخ‌هاي تهران را ندارد. او گفته که تحقيقات آژانس بر اساس اسناد جعلي است که توسط دشمنان ايران ارائه شده است. گزارش 30 مي‌آژانس بين‌المللي انرژي اتمي يادآور شده که ايران تاکيد دارد اورانيوم يافته شده در اين سه نقطه که همگي خارج از برنامه هسته‌اي اعلام‌شده ايران هستند، مي‌تواند نتيجه خرابکاري شخص ثالث باشد. تصميم ايران براي واکنش به اين قطعنامه غير قابل انتظار نبود، چراکه مقامات ايراني نسبت به آن هشدار داده بودند. تهران قبل از رأي‌گيري شوراي حکام، قطع برخي دوربين‌هاي فراپادماني آژانس را که سطح غني سازي ايران را رديابي مي‌کنند، شروع کرد. پس از راي‌گيري، تهران اعلام کرد که 27 دوربين ديگر را که بر برخي تأسيسات هسته‌اي نظارت مي‌کنند، قطع خواهد کرد. ابراهيم رئيسي نيز در واکنش به اين ماجرا گفت که اين قطعنامه باعث نمي‌شود ايران «از مواضع خود حتي يک قدم عقب‌نشيني کند.» به رغم آنکه به نظر مي‌رسد پنجره انعقاد توافقي براي احياي برجام رو به بسته شدن است، اما دو طرف همچنان باور دارند که نسبت به احياي توافق متعهد هستند. با اين حال تهران اين مسئوليت را متوجه واشنگتن کرده است. سعيد خطيب زاده، سخنگوي وزارت امور خارجه گفته در صورتي كه آمريكا «توهم اهرم سازي را پشت‌سر بگذارد» و بازگشت به تعهدات خود ذيل برجام را بپذيرد، توافق همچنان ممكن است. در مقابل ايالات متحده و اروپايي‌ها هم مدعي هستند توپ در زمين ايران است. ند پرايس، سخنگوي وزارت امور خارجه آمريکا در يک نشست مطبوعاتي در 14 ژوئن گفت که ايالات متحده آماده است «فورا توافقي را که در وين بر سر آن مذاکره کرده‌ايم نهايي و اجرا کند.» با اين حال به زعم او براي تحقق اين توافق «تهران بايد تصميم بگيرد که خواسته‌هايي را که فراتر از محدوده توافقنامه است را کنار بگذارد.» مشخصا پرايس درخواست ايران براي حذف سپاه پاسداران انقلاب اسلامي از فهرست سازمان‌هاي تروريستي وزارت خارجه اين کشور را منظور داشت که باعث شده مذاکرات از ماه مارس متوقف شود. دولت بايدن تاکيد داشته که اين اقدام را به صورت يکجانبه انجام نخواهد داد. فرانسه، آلمان و بريتانيا هم از ايران خواسته‌اند تا از فرصت براي انعقاد توافق براي احياي برجام استفاده کند. بيانيه 9 ژوئن آنها مدعي است «اقدامات ايران تنها وضعيت را تشديد مي‌کند و تلاش‌هاي ما براي بازگرداندن اجراي کامل برجام را پيچيده‌تر مي‌کند.»

تشديد تحريم‌ها

در اين شرايط، روز چهارشنبه، کميته روابط خارجي سناي آمريکا نشستي غيرعلني با مقامات دولت جو بايدن از جمله رابرت مالي، نماينده ويژه آمريکا در امور ايران، و برت مک گورگ، هماهنگ‌کننده شوراي امنيت ملي کاخ سفيد در امور «خاورميانه و شمال آفريقا» برگزار و آينده مذاکرات در خصوص توافق هسته‌اي با ايران موسوم به برجام را مورد بررسي قرار داد. بر اساس گزارش پاليتيکو، در اين جلسه، مقام‌هاي دولت بايدن به سناتورها اطمينان داده‌اند که با کمرنگ شدن شانس يافتن راه‌حلي ديپلماتيک براي احياي توافق هسته‌اي، در صورت لزوم تحريم‌ها عليه ايران را افزايش خواهند داد. يک روز پس از اين جلسه، خبرگزاري رويترز در روز پنجشنبه گزارش داد خزانه‌داري آمريکا نام دو فرد حقيقي و 9 شرکت‌ چيني و اماراتي به دليل تجارت با ايران در فهرست تحريم‌هاي ايالات متحده قرار داده است. برايان نلسون، معاون وزيرخزانه داري آمريکا در زمينه امور مالي و تروريسم گفته که اين اقدام ايالات متحده به منظور افزايش فشارها به ايران براي بازگشت به قرارداد هسته‌‌اي برجام برداشته شده است.

از خطوط قرمز عبور نمي‌کنيم

در شرايطي که فشارها براي مجاب کردن ايران براي پذيرش توافق با شرايط طرف غربي در حال افزايش است، به نظر مي‌رسد طرف ايراني تاکنون حاضر به کوتاه آمدن از مواضع خود نشده است. علي باقري معاون سياسي وزارت خارجه و مذاکره کننده ارشد ايران در وين در اين زمينه گفته: «براي اينکه خود را مردان موفق در ميدان ديپلماسي نشان دهيم، حاضر نيستيم تا در قبال خطوط قرمز نظام تسامح و تساهل کنيم.»