علل «لرزش» ناخودآگاه در بدن

هنگام خستگي، خشم و يا مصرف بيش از حد نوشيدني‌هاي کافئين‌دار، اغلب ما دچار لرزش يا حرکت غيرارادي در قسمتي از بدن مي‌شويم که طبيعي به‌نظر ميرسد اما در چه مواقعي بايد نگران لرزش شويم؟ «لرزش» يک انقباض غيرارادي و ريتميک ماهيچه‌اي است که منجر به لرزش در يک يا چند قسمت از بدن مي‌شود. اين يک اختلال حرکتي رايج است که اغلب دست‌ها را درگير مي‌کند، اما مي‌تواند در بازوها، سر، تارهاي صوتي، بالاتنه و پاها نيز رخ دهد. لرزش ممکن است متناوب يا ثابت باشد. اين مي‌تواند به‌صورت پراکنده (به‌خودي‌خود) يا در نتيجه اختلال ديگري رخ دهد. لرزش بيشتر در ميان افراد ميانسال و مسن ديده مي‌شود، اگرچه ممکن است در هر سني رخ دهد. لرزش زندگي را تهديد نمي‌کند. با اين حال، مي‌تواند گاهي موجب خجالت و حتي ناتوان‌کننده باشد و انجام وظايف کاري و زندگي روزمره را دشوار يا حتي غيرممکن کند. برخي از لرزش‌ها ممکن است در زمان استرس يا احساسات شديد، زماني‌که فرد از نظر فيزيکي خسته است، يا زماني‌که فرد در وضعيت‌هاي خاصي قرار دارد يا حرکات خاصي انجام مي‌دهد، ايجاد شود ويا تشديد شود. برخي از رايج‌ترين اشکال لرزش عبارتنداز:

اساسي

لرزش اساسي يکي از شايع‌ترين اختلالات حرکتي است. علت دقيق لرزش اساسي ناشناخته است. براي برخي از افراد اين لرزش خفيف است و براي چندين سال پايدار مي‌ماند. لرزش معمولا در دوطرف بدن ظاهر مي‌شود، اما اغلب در دست غالب بيشتر متوجه مي‌شود زيرا يک لرزش عملي است. ويژگي کليدي لرزش اساسي لرزش در دست و بازو است که در هنگام حرکت و در حالت ايستادن وجود دارد. لرزش در هر 2 دست در لرزش اساسي مي‌تواند منجر به مشکلاتي در نوشتن، نقاشي، نوشيدن از فنجان يا استفاده از ابزار يا کامپيوتر شود.

رواني

لرزش رواني مي‌تواند به‌هر شکلي از لرزش ظاهر شود. علائم آن ممکن است متفاوت باشد اما اغلب به‌طور ناگهاني شروع مي‌شود و ممکن است تمام اعضاي بدن را تحت‌تاثير قرار دهد. لرزش در مواقع استرس افزايش مي‌يابد و با حواس‌پرتي کاهش مي‌يابد يا از بين مي‌رود. بسياري از افراد مبتلا به لرزش روان‌زا داراي يک اختلال روان‌پزشکي زمينه‌اي مانند افسردگي هستند.

پارکينسوني

لرزش پارکينسون يکي از علائم شايع بيماري پارکينسون است، اگرچه همه افراد مبتلا به پارکينسون لرزش ندارند. علائم شامل لرزش يک يا هر دو دست در حالت استراحت است. همچنين ممکن است چانه، لب‌ها، صورت و پاها را تحت‌تاثير قرار دهد. لرزش ممکن است در ابتدا فقط در يک اندام يا فقط در يکطرف بدن ظاهر شود. با پيشرفت بيماري، ممکن است به هر دو طرف بدن سرايت کند.

دست‌هاي لرزان

در حالي‌که کاغذ در دست داريد، دست‌هاي خود را به جلو دراز کنيد. لرزش آرام کاغذ علامتي از لرزش بدن شماست. به گفته متخصصان اعصاب، همه افراد اين لرزش را دارند اما استرس و بي‌خوابي در تشديد اين حالت موثر است. گاهي نيز استفاده از اسپري‌هاي آسم اين حالت را تشديد مي‌کند. احتمال دارد که داروهاي مربوط به آسم به‌عنوان تحريک‌کننده عمل کند. اگرچه براي اين مشکل درماني وجود ندارد، اما کاهش مصرف نوشيدني‌هاي کافئين‌دار موثر است.

تکان خوردن پا

برخي افراد در هنگام استراحت يا خواب دچار انقباض عضلاني مي‌شوند که اين امر باعث حرکت پاها مي‌شود. اين حرکت به مدت چند دقيقه يا چند ساعت رخ مي‌دهد. برخي از مبتلايان براثر اين حالت کاملا از خواب بيدار مي‌شوند. اگرچه علت اصلي اين امر مشخص نيست اما مصرف‌نکردن نوشيدني‌هاي کافئين‌دار و مسکن تا 60درصد اين اختلال را از بين مي‌برد.

پلک چشم

علت تکان‌خوردن پلک، خستگي است. اين اسپاسم به مدت چند روز بروز مي‌کند و سپس بهبود مي‌يابد. افراد عينکي بايد از مناسب‌بودن شماره عينک خود مطمئن شوند. احتمال ديگر خيره‌شدن طولاني‌مدت به صفحه مانيتور است. تکان‌خوردن پلک چشم در افراد مبتلا به ميگرن مزمن نيز ديده مي‌شود که با پرهيز از مصرف نوشيدني‌هاي کافئين‌دار و مسکن بهبود مي‌يابد. گاهي نيز، اين حالت به علت ناراحتي موقت مانند خراشيدگي سطح قرنيه يا پلک رخ مي‌دهد. حالت ديگري به‌نام «بلفارواسپاسم» يا پلک‌زدن غيرارادي يا بسته‌شدن غيرارادي پلک‌ها، عضله دور چشم‌ها را متاثر مي‌کند و به‌طور طبيعي در افراد بين 50تا70 سال ديده مي‌شود.

لرزيدن پس از ورزش

لرزش پس از ورزش به «فاسيکولاسيون» معروف است که پس از پايان فعاليت ورزشي به‌علت خستگي مفرط به‌وجود مي‌آيد. برخي ورزش‌هاي مقاومتي مانند بارفيکس، شنا و... تکان‌خوردن عضله را تشديد مي‌کند. اما يک عامل مشخص تجمع اسيدلاکتيک در عضلات است.

تشخيص

لرزش براساس معاينه فيزيکي و عصبي و سابقه پزشکي فرد تشخيص داده مي‌شود. در طول ارزيابي فيزيکي، پزشک لرزش را براساس موارد زير ارزيابي مي‌کند: آيا لرزش زماني رخ مي‌دهد که عضلات در حال استراحت هستند يا در حال فعاليت؟ محل لرزش روي بدن. ظاهر لرزش (فرکانس و دامنه لرزش). پزشک همچنين ساير يافته‌هاي عصبي مانند اختلال در تعادل، ناهنجاري‌هاي گفتاري يا افزايش سفتي عضلات را بررسي مي‌کند. آزمايش خون يا ادرار مي‌تواند علل متابوليک مانند اختلال در تيروئيد و داروهاي خاصي را که مي‌تواند باعث لرزش شود را رد کند. اين آزمايش‌ها همچنين ممکن است به شناسايي علل موثر مانند تداخلات دارويي يا ساير شرايط يا بيماري‌ها کمک کنند. تصويربرداري تشخيصي ممکن است به تعيين اينکه آيا لرزش نتيجه آسيب مغزي است يا خير کمک کند. ممکن است آزمايش‌هاي اضافي براي تعيين محدوديت‌هاي عملکردي مانند مشکل در دست‌نويسي يا توانايي نگه‌داشتن چنگال يا فنجان انجام شود. ممکن است از افراد خواسته شود که يکسري کارها يا تمرينات مانند گذاشتن انگشت روي نوک‌بيني خود يا کشيدن يک مارپيچ انجام دهند. پزشک ممکن است براي تشخيص مشکلات عضلاني يا عصبي، الکتروميوگرام را تجويز کند.