نفوذ ايران در منطقه يك واقعيت است؛ اما نفوذ فرهنگي

شرايط کشور در وضعيت کنوني با توجه به مشکلات کشورهاي همسايه را توضيح دهيد؟

در روابط بين‌الملل اصلي وجود دارد مبني بر اينکه تمايل به توسعه روابط با کشورهاي همسايه بايد دوطرفه باشد و مشخصا زماني که اين امر از يک طرف در دستور کار قرار گيرد نمي‌تواند به نتيجه برسد و ضروريست همواره طرفين به اين امر علاقه نشان دهند. اين يکي از مواردي است که سبب شده تا ايران نتواند با برخي از همسايگان خود روابط حسنه‌اي برقرار کند. بايد توجه داشت اينکه يک کشور عنوان کند مي‌خواهد با همسايگان خود روابط خوبي داشته باشد، يک شبه و بدون مقدمه محقق نخواهد شد. در ابتدا بايد شرايط توسعه همکاري‌ها فراهم شود و پس از آن به سمت بهبود روابط گام برداشت. از سوي ديگر بايد توجه داشت که 9 ماه از استقرار دولت جديد در ايران مي‌گذرد و مشخصا در اين بازه زماني، پياده‌سازي سياست‌ها کمي سخت خواهد بود و دولت حداقل نياز دارد تا شهريورماه در اين راستا تلاش‌هاي خود را تداوم بخشد و پس از آن انتظار کسب نتيجه داشت. روابط بين‌الملل و سياست خارجي هر کشور در بلندمدت و با توجه به عوامل متعدد شکل مي‌گيرد و در همين راستا اگر تغييري در سياست خارجي ايران در قبال همسايگان به‌وجود آمده است، نتيجه آن در بازه زماني بلندمدت‌تري مشاهده مي‌شود.

ارزيابي شما به صورت مصداقي در مورد رابطه کشورهاي همسايه با ايران چگونه است؟

در دولت سيزدهم دو کشور ترکمنستان و جمهوري آذربايجان روابط خود را با ايران تلطيف کرده و بنا به دلايلي به دنبال اين هستند که تنشي ميان آنها و ايران نباشد. فارغ از اينکه چه دلايلي در اين ميان دخيل بوده است اما مشخصا اين اتفاق مي‌تواند نتايج مثبتي براي طرفين داشته باشد. از سوي ديگر ما با کشوري همچون افغانستان مواجه هستيم که به‌واسطه حملات طالبان و تسلط آنها بر پايتخت افغانستان به صورت کلي وضعيتي ملتهب دارد و در چنين شرايطي که يک کشور در بي‌ثباتي کامل قرار دارد و قدرت مرکزي در آن وجود ندارد، ارتباط برقرار کردن با آن سخت مي‌شود. به همين علت ايران با افغانستان کج دار و مريز رفتار مي‌کند. اين مراعات کردن به اين علت است که ايران به دنبال يک راه‌حلي در قبال افغانستان است تا بتواند به صورت مسالمت‌آميز با اين کشور وارد رابطه شود و مشکلات و اختلافات را حل و فصل کند. همين اتفاق نيز در عراق به شکل ديگري در حال رقم خوردن است و آنها از پيش از انتخابات ايران به دنبال برگزاري انتخابات و تعيين دولت هستند اما تا به امروز چنين امري محقق نشده و سبب شده تا عراق نيز در يک بي‌ثباتي سياسي در عمل گرفتار شود و همين امر سبب شده تا روابطش تا حدودي با ايران نيز تحت الشعاع قرار گيرد. اين خلأ دولت در عراق سبب شده تا خود عراقي‌ها نيز با مشکلاتي مواجه شوند و مشخصا تا زماني که در اين کشور يک اجماع سياسي شکل نگيرد نمي‌توان در اين خصوص نيز اقدامي انجام داد. بايد توجه داشت که پرونده روابط ايران و عراق به نهادهاي ديگر در ايران مربوط است. تقريبا در پاکستان نيز يک مشکل سياسي مشابه به‌وجود آمد که روابط دو کشور را در هاله‌اي از ابهام قرار داده است. با اين وجود بايد توجه داشت که تحولات رخ داده در پاکستان و تغيير دولت در اين کشور هيچ ارتباطي با ايران نداشته و برخلاف سيگنال‌هاي اشتباهي که ارسال مي‌شود ارتباطي ميان ايران و کنار رفتن دولت عمران خان وجود نداشت. بايد توجه داشت که در پاکستان به علت مشکلات داخلي از يک سو و زاويه‌اي که ميان دولت اين کشور و آمريکا ايجاد شد، دولت نتوانست به اهداف خود برسد و شاهد روي کار آمدن شهباز شريف بوديم. در پاکستان يکسري مشکلات اقتصادي و سياسي از درون به‌وجود آمد و قدرت ارتش نيز در اين ميان تاثيرگذار بود و سبب شد تا عمران خان نتواند به کار خود ادامه دهد. مشخصا شهباز شريف نيز تا مستقر شود و بخواهد سياست‌هاي جديد خود را اعمال کند، زمان زيادي نياز دارد و به همين علت نمي‌توان در خصوص روابط ايران و پاکستان نيز در اين برهه زمان نتيجه گيري خاصي کرد.

چه عواملي سبب شد تا ترکيه در ماه‌هاي اخير از ايران فاصله گرفته و سياستي جديد در پيش گيرد؟

ترکيه در سال‌هاي اخير دچار مشکلات متعدد شد که در پي اين مشکلات دولت اردوغان محبوبيت خود را از دست داد و در راستاي جبران اين وضعيت و بهبود وضع اقتصادي خود در اين مسير گام گذاشت که روابط خود را با عربستان، امارات و رژيم اسرائيل بهبود بخشد. ترکيه از زماني که قطر در تنگنا قرار گرفت و از سوي کشورهاي عربي تحريم شد، در کنار قطر ايستاد و همين امر سبب شد تا روابط ترکيه با عربستان و امارات تيره و تار شود و اختلافاتي در اين خصوص به‌وجود آمد که با قتل خاشقچي به اوج خود رسيد. پس از مدتي اما ترکيه تصميم گرفت تا اين رويه را تغيير دهد و در راستاي حل مشکلات خود بار ديگر رابطه خود را با عربستان و امارات سامان دهد. به همين علت ترکيه در چند ماه اخير به صورت کلي متحول شده تا جايي که حتي با رژيم اسرائيل که خصومت داشت نيز وارد رابطه شده و ميزبان مقامات ارشد آن در آنکارا شد. طبيعي است که در چنين شرايطي که آنها قصد نزديکي به رژيم صهيونيستي را دارند، از ايران بايد دور شوند زيرا اين موارد در تضاد است. ترکيه با تورم و کسري بودجه شديد مواجه است و به اين نتيجه رسيده‌اند که براي عبور از اين بحران‌ها بايد سياست خارجي خود را تغيير دهند و با برخي کشورها روابط بهتر و با برخي دورادور رابطه داشته باشند. بنابراين اين عدم نزديک شدن ايران و ترکيه را نمي‌توان مربوط به دولت سيزدهم دانست زيرا تحولات مهمي در منطقه رخ داده که مشخصا برخي تبعات آن گريبان ايران را مي‌گيرد.

اين متغيرها در خصوص کشورهاي حاشيه خليج فارس نيز صدق مي‌کند؟

در دولت دوازدهم سه دور مذاکره و در دولت سيزدهم نيز دو دور مذاکره با عربستان انجام شد که به نظر مي‌رسد نتايج مثبتي نيز داشته است. گويا اختلافات امنيتي ميان ايران و عربستان حل و فصل شده و قرار است روابط دو کشور و رايزني‌ها وارد فاز سياسي شود. بايد توجه داشت که از سرگيري روابط ايران و عربستان به نفع هر دو کشور و مردم منطقه است و خاورميانه را وارد فاز جديدي مي‌کند. اگر روابط با عربستان حسنه شود اين نخستين موفقيت دولت است هرچند پايه‌گذاري آن از دولت گذشته صورت گرفته است. اين يک اتفاق براي کل منطقه خواهد بود و ثمرات سياسي و اقتصادي مثبتي خواهد داشت. از سوي ديگر روابط ايران با عمان و قطر از زمان‌هاي گذشته مثبت بوده و به نظر مي‌رسد که اين روند به خوبي نيز تداوم يابد. در اين برهه زماني نيز قطر به يک بازيگر مهم بدل شده و روابط ايران و قطر مستحکم شده است که شايد رفت و آمدهاي اخير ميان دو کشور در اين عرصه نقش مهمي داشته است. عمان نيز روابط تاريخي و خوبي با ايران دارد و اين روابط همچنان ادامه خواهد داشت. امارات نيز به اين نتيجه رسيده که بايد با ايران تنش‌زدايي داشته باشد و به همين علت روابط ايران و امارات رو به بهبودي است. در اين ميان روابط ايران و بحرين هنوز چندان هم خوب نيست و با حواشي روبه‌رو است. رابطه ايران و کويت نيز فراز و نشيب دارد و ايران نيز با اين کشور کج دار و مريز رفتار مي‌کند تا تنشي ايجاد نشود.

در فضايي دورتر و در لبنان، عدم موفقيت حزب ا... در انتخابات پارلماني لبنان در منطقه چگونه است؟

بايد توجه داشت که همواره در خصوص روابط ايران و کشورهاي عربي منطقه اغراق شده است چه زماني که گفته مي‌شد ايران، برخي کشورها را اداره مي‌کند در آن اغراق وجود داشت و چنين موردي نبود. ايران شايد در کشورهاي عربي تصميم ساز بوده است، اما هيچگاه تصميم گير نهايي نبوده و اين صحبت‌هاي اغراق‌آميز سبب شد تا امروز برخي اتفاقات سياسي در منطقه رخ دهد. بايد توجه داشت که برخي از سياسيون اين کشورها به هر دليلي در ايران بوده‌اند و در زماني که به کشور خودشان برگشته‌اند روابط نزديکي با ايران برقرار کرده‌اند زيرا حسن نيت ايران را در گذشته ديده‌اند. براي مثال شاهد بوديم که در زمان صدام برخي سياسيون عرب و کردزبان به ايران پناه آورده بودند که پس از سقوط صدام روابط نزديکي با ايران برقرار کردند و اين کاملا طبيعي است همان‌گونه که امروز برخي سياسيون افغانستاني به ايران پناه آورده‌اند. نبايد پيروزي و شکست اغراق آميز منعکس شود. از دست دادن چند کرسي در لبنان و يا تغيير دولت در عراق به معناي کاهش نفوذ ايران در عراق و لبنان نيست. نفوذ ايران در کشورهاي همسايه يک نفوذ منطقه‌اي و فرهنگي است هرچند ابعاد امنيتي نيز دارد اما فارغ از مسائل سياسي چنين نفوذي به‌وجود آمده است و به همين علت با از دست رفتن چند کرسي در مجلس‌ها چيز زيادي تغيير نمي‌کند. امروز بايد واقعيت‌ها را ديد و به دور از مسائل حاشيه ساز صحبت‌هاي منطقي و اصولي را مطرح کرد. نبايد به گونه‌اي صحبت کرد تا نفوذ فرهنگي و مردمي ما در منطقه کاهش پيدا کند. امروز امارات و عربستان نيز به دنبال نفوذ در منطقه هستند و در کشورهايي همچون عراق سرمايه‌گذاري‌هاي زيادي انجام داده‌اند. بايد هوشمندانه عمل کرد و نبايد بهانه به دست دشمنان داد. نبايد در خصوص برخي مسائل خيلي خوش بين بود. به همين علت بايد نگاهي واقع‌بينانه در دستور کار ما قرار گيرد و بر اساس واقعيت‌ها تصميم گيري صورت گيرد.