وبسایت آقابزرگ و مطالبه بر حق میراث‌پژوهان
ابوالفضل حافظیان فهرست‌نگار و پژوهشگر
در عصر ما که عصر انفجار اطلاعات است، ضرورت ديجيتال‌سازي منابع و ماخذ تحقيق در همه رشته‌هاي علمي کاملا محسوس است و بر کسي پوشيده نيست. ما نسخه‌پژوهان و علاقه‌مندان به فرهنگ مکتوب هم در مسير تحقيق، به امکانات فضاي مجازي، نرم‌افزارها و دسترسي به نسخه‌هاي ديجيتال نياز داريم؛ چراکه تتبع فراگير و جستجو در منابع کتابشناسي و تراجم‌نگاري و فهارس نسخه‌هاي خطي، لازمه يک فهرست‌نگاري علمي براي شناسايي نسخه‌هاي خطي به‌شمار مي‌آيد. نتيجه فهرست‌نگاري بدون مراجعه به منابع و بدون تطبيق نسخه‌هاي جديد با ساير نسخه‌ها که در فهارس ساير کتابخانه‌ها معرفي شده، فهرستي مغلوط و کم‌فايده خواهد بود. ما در گذشته براي دستيابي به اين امکانات، مجبور بوديم هزاران جلد فهارس تهيه شده از نسخ خطي را از سراسر جهان فراهم کنيم که مستلزم هزينه‌هاي سنگين و داشتن فضاي مناسب وسيع براي نگهداري اين کتاب‌ها بود. در ثاني، براي يافتن نسخه مورد نظرمان بايد تک‌تک فهارس را جلد به جلد مورد جستجو قرار مي‌داديم؛ فهرست‌هايي که حتي نمايه اسامي کتاب‌ها و مولفين را نداشت و کاري بسيار دشوار و خسته‌کننده بود که چه‌بسا در برخي مواقع، مطلوبمان را هم پيدا نمي‌کرديم.
اين مشکلات با راه‌اندازي سايت آقابزرگ، تا اندازه زيادي حل شد و هر نسخه‌پژوهي از اقصي‌نقاط عالم با مراجعه به اين سايت، به آساني از موجودي نسخ خطي کتابخانه‌هاي ايران و فهارس منتشر شده در کشور، مطلع مي‌شد. علاوه بر اينکه براي فهرست‌نگاران، دستيار بسيار خوبي براي شناسايي نسخه‌هاي خطي جديد بود. قابليت‌هاي کاربردي که در برنامه‌نويسي اين سايت درنظر گرفته شده بود، امکان جستجو با انگيزه‌هاي متفاوت را تسهيل مي‌کرد. خصوصا هرگاه در سفرهاي داخلي و خارجي، به نسخه‌اي خطي برمي‌خورديم، اين امکان وجود داشت که با گوشي همراه، اطلاعات لازم را از سايت آقابزرگ دريافت کنيم. البته اين برنامه 10 سال پيش طراحي شد و با امکانات آن زمان، به ميدان آمد. در حال حاضر مي‌توان آن را ارتقا داد و از نظر محتوايي نيز فهارس جديدي که در سال‌هاي اخير منتشر شده و همچنين فهارس کتابخانه‌هاي خارج از ايران را نيز به آن اضافه کرد. اما تا رسيدن به اين مرحله، تعطيل کردن سايت آقابزرگ با همان امکانات قبلي، توجيه‌پذير نيست.
ما قاطبه نسخه‌پژوهان در مدتي که اين سايت در دسترس نبوده، متحمل ضرر شده‌ايم و يک پاي تحقيق در کار نسخه‌پژوهي در ايران لنگيده است. اين در شرايطي‌ست که هزينه نگهداري اين سايت هم بسيار ناچيز است و قابل مقايسه با فوايد فراوان آن نيست. شايد يکي از دلايل به محاق رفتن سايت آقابزرگ، ايجاد سايتي از سوي کتابخانه ملي با کاربرد مشابه بوده؛ اما گمان مي‌کنم سايت مربوطه هنوز در مراحل آزمايشي است و جوابگوي نياز پژوهشگران نيست. از سوي ديگر؛ حتي با تکميل آن سايت، منافاتي با سايت آقا بزرگ نخواهد داشت؛ هر دو اين سايت‌ها مي‌توانند با قابليت‌ها و ظرفيت‌هاي خاص خودشان، به کار گرفته شوند و به نسخه‌پژوهان کمک کنند. ما انتظار داريم براي پيشرفت فني و ارتقاي محتوايي اين سايت هم بودجه‌اي درنظر گرفته شود.
ارسال نظر