امنیت غذایی در سایه جنگ روسیه و اوکراین

فرصتي براي رونق تجارت

بر اساس اين گزارش، مناقشات ميان روسيه و اوکراين آتش جنگ ناتمامي را در حوزه غلات در دنيا افروخته که به نظر مي‌رسد تبعات آن بسياري از کشورها را در برخواهد گرفت؛ به خصوص اينکه روسيه در حال يارکشي در تجارت خارجي خود براي پاسخ دادن به تهديدات و تحريم‌هاي کشورهاي غربي و ايالات متحده آمريکاست و توانسته برخي محدوديت‌ها را بر سر راه تجارت خارجي اين کشور قرار دهد. در اين ميان روسيه نيز با اعمال برخي از محدوديت‌ها بر سر راه صادرات کالاهاي خود که عمدتا سهم زيادي در اقتصاد دنيا دارند، تلاش کرده تا تنگناهايي را بر سر راه توليدات و اقتصاد همان کشورهاي تحريم کننده قرار دهد که دامنه آن از ممنوعيت صادرات گاز، غلات يا برخي فلزات اساسي و پايه تا الزام به پرداخت پول حاصل از خريد کالاهايش به روبل کشيده شده است. اما شايد بيشترين کالايي که سهم بسزايي در پاسخ روسيه به اعمال تهديدات و تحريم‌هاي متحدان اوکراين دارد غلات است به خصوص اينکه روسيه يکي از بزرگ‌ترين تامين کنندگان اصلي غلات در دنيا به شمار رفته و هرگونه مهره چيني اين کشور در بازار مي‌تواند به تقويت يا تضعيف امنيت غذايي کشورهاي جهان منتهي شود. هر چند اوکراين نيز يکي از کشورهايي است که تامين کننده بزرگ غلات به شمار رفته و اين مناقشات تامين غلات دنيا را در يک طرف ديگر بازي با مخاطراتي مواجه ساخته است اين در حالي است که فارغ از نوع نگاهي که اين دو کشور به اثرگذاري خود در بازار جهاني غلات دارند، رفتار برخي از کشورها از جمله قزاقستان که به عنوان يکي از تامين‌کنندگان ديگر گندم در دنيا به شمار مي‌رود هم سبب تقويت تنش در بازارهاي جهاني غلات شده، چراکه اين کشور هم بعد از اعمال محدوديت‌هاي اوکراين و روسيه بر سر راه صادرات غلات اقدام به ممنوعيت صادرات نموده است.

مهره چيني براي تامين امنيت غذايي

در اين ميان ايران هم به عنوان کشوري که چند سالي است مجدد به جرگه تامين‌کنندگان گندم از بازارهاي جهاني پيوسته تلاش دارد تا با استراتژي‌هايي که به کار مي‌بندد، زمينه را براي تضمين تامين امنيت غذايي خود در حوزه غلات به کار بسته و با مهره چيني که انجام مي‌دهد حداکثر تلاش خود را براي تامين به موقع غلات مورد نياز خود داشته باشد. البته اين تلاش در دو سطح دولتي و خصوصي در حال انجام است به نحوي که هر چند دولت خود در حال مذاکرات گسترده با دولت روسيه براي تامين به موقع گندم و غلات از اين کشور است، اما بخش خصوصي نيز گام‌هاي بلندتري برداشته و با استراتژي‌هاي مشخص در حال تامين و تدارک غلات مورد نياز کشور است که به نظر، گام‌هايي ستودني در اين شرايط در حال برداشتن است. در واقع در شرايطي که ايران مجبور به تامين بخشي از نياز سالانه گندم خود به واردات از ساير کشورهاي دنيا است در دهه سوم ارديبهشت ماه قرار است که تجار، فعالان اقتصادي تامين کنندگان و صاحبان تکنولوژي در حوزه غلات گرد هم آيند و براي تامين امنيت غذايي ايران در شرايط آتش بار روسيه و اوکراين تلاش کنند. اين برنامه ريزي‌ها به نحوي است که صاحبان کسب و کارهاي مرتبط با زنجيره غلات از بانک‌ها و شرکت‌هاي واردکننده گرفته تا شرکت‌هاي بزرگ کشتيراني، فروشندگان غلات و فرآورده‌هاي آنها و در نهايت شرکت‌هاي ترانسپورت و صاحبان تکنولوژي در اين زمينه گرد هم خواهند آمد تا بتوانند براي تامين مطمئن و پايدار غلات ايران‌که منتهي به تامين امنيت غذايي هم خواهد شد گام بردارند. در اين رابطه بررسي‌ها نشان مي‌دهد، اگرچه بازارهاي جهاني تحت فشار کمبود عرضه غلات قرار دارند اما بخش خصوصي ايران در کنار برنامه‌ريزي‌هايي که دولت در حال انجام دارد نسبت به تامين به موقع و تضمين شده غلات گام برخواهند برداشت و هر چند که مشکلات مرتبط با نظام بانکي و نقل و انتقالات پولي همچنان پابرجا است اما شبکه‌هاي شکل گرفته در سنوات گذشته در حوزه تامين غلات به طور قطع مي‌توانند زمينه را براي تامين به موقع و پايدار گندم و ساير غلات مورد نياز کشور فراهم آورند و جاي نگراني در اين زمينه وجود ندارد. تامين کنندگان غلات مي‌گويند جنگ روسيه و اوکراين براي ايران فرصت مناسبي را فراهم کرده تا حضور پرشور و پرشمار بازرگانان و تامين کنندگان در کشور را شاهد بوده و اگرچه بازارهاي جهاني غلات تحت الشعاع آتش جنگ روسيه و اوکراين است اما در مورد خريد گندم و ساير غلات به منظور تامين نيازهاي کشور چشم‌انداز روشني وجود دارد و فعالان اقتصادي با تجربه مي‌توانند به کمک تصميم گيرندگان در حوزه غلات کشور در مورد خريد گندم سبوس و تخصيص ارز آن از اين اقدام نيز براي تامين امنيت غذايي کشور سربلند بيرون آيند.

فراهم کردن زيرساخت‌هاي حمل و نقل دريايي

نکته‌اي که در اين ميان وجود دارد ضرورت فراهم سازي زيرساخت‌ها به خصوص در حوزه کشتيراني و حمل و نقل دريايي در حوزه درياي خزر است که دولت بايد براي تامين آن فکري کند. در اين رابطه کارشناسان معتقدند اگرچه دولت روسيه و تجار اين کشور تمايل زيادي به کار کردن با ايران دارند و هم اکنون هم مانع چنداني بر سر راه تامين غلات ايران از روسيه وجود ندارد اما به نظر مي‌رسد که نبود زيرساخت‌هاي حمل و نقل دريايي از روسيه به ايران مشکل اصلي است. به هر حال به نظر مي‌رسد که آتش جنگ روسيه و اوکراين فرصت مناسبي را براي ايران در بر داشته است که هم بتواند نيازهاي غلات خود را به دليل کاهش تقاضا براي غلات روسيه و مشکلاتي که برخي کشورها با تحريم روسيه پيش روي تجار خود قرار دادند با شرايط بهتري تامين نمايد و از سوي ديگر با شکل دهي سيستم تهاتر زمينه را براي تامين نيازهاي وارداتي روسيه فراهم سازند مشروط به اينکه باز هم شاهد فرصت سوزي در اين حوزه نبوده و از تجربيات تلخ گذشته درس بگيريم.