نظام حمايت اجتماعي

حرف‌هايي هست که تا وقتي بحراني پيش نيامده گوشي براي شنيدن آنها نيست، اما حالا قيمت ماکاروني افزايش پيدا کرده است زمان مناسبي است تا يکي از اين حرف‌ها گفته، شنيده و مطالبه شود. چند دقيقه‌اي همراه اين متن باشيد توضيح مي‌دهم. دولت‌هاي ممالک پيشرفته دنيا بانک اطلاعات دقيقي از وضعيت اقتصادي و اجتماعي خانوارها دارند و هر قدر نظام‌هاي سياسي به «دولت رفاه» نزديک‌تر هستند - مثل سوئد و نروژ و فنلاند - کيفيت و دقت و کاربرد بانک‌هاي اطلاعاتي آنها بيشتر است. اطلاعات درآمد، هزينه، وضعيت آموزش، ماليات، دارايي‌ها، سلامت و... خانوارها در اين بانک‌هاي اطلاعاتي وجود دارد. اين بانک‌هاي اطلاعاتي از وضعيت اقتصادي و اجتماعي خانوارها اجازه مي‌دهد تا حمايت اجتماعي دولت از خانوار و افراد به صورت هدفمند و هوشمند صورت بگيرد. هدفمند است چون حمايت بر اساس مقدار ضعف و قوت اقتصادي و اجتماعي افراد صورت مي‌گيرد و اگر قرار است يارانه نقدي يا کمک غيرنقدي به خانوار يا فردي داده شود، بر اساس استحقاق تعلق مي‌گيرد. هوشمند است از آن جهت که مي‌تواند تغييرات در زندگي فرد را لحاظ کند. شهروندي ممکن است به‌واسطه تصادف، بيماري يا بيکاري وضعيت اقتصادي و اجتماعي‌اش نزول کند و به همان ميزان هم ممکن است به هر دليلي وضعش بهتر يا خيلي خوب شود. حمايت از او بايد هوشمندانه در هر دو حالت تغيير کند. دولت وظيفه دارد رشد اقتصادي را تسهيل کند، زمينه بروز فساد را از بين ببرد، سياست‌هاي ضدتورمي به‌کار بگيرد، ارزش پول ملي را حفظ کند و... اما، وظيفه دارد نظام حمايت اجتماعي هدفمند و هوشمند را هم توسعه دهد. دولت لازم دارد که براي انجام اصلاحات يا مديريت اجتماعي به داده‌ها و نظامي براي حمايت هدفمند و هوشمند از اقشار آسيب‌پذير دسترسي داشته باشد. ضرورت چنين سامانه‌اي امروز بيش از هر زماني احساس مي‌شود. نکته مهم اين است که هر کس جاده غيرضروري بکشد، پتروشيمي مخربي در ميانکاله سر هم کند، کارخانه فولادي در کم‌آب‌ترين نقطه کوير بسازد، کلنگ هر ساخت‌وساز پُرساخت‌وپاختي را به زمين بزند، ژستي مي‌گيرد، ديده مي‌شود و قدر مي‌بيند اما آنها که براي ايجاد سامانه‌هاي ضروري مديريتي- نظير بانک اطلاعات و نظام حمايت اجتماعي هدفمند و هوشمند - تلاش کنند، نه ديده مي‌شوند، نه قدر مي‌بينند. کار ايجاد چنين سامانه‌اي با عنوان «پايگاه اطلاعات رفاه ايرانيان» در وزارت رفاه از سال 1392 آغاز شد. اين پايگاه از تجميع 50 منبع داده‌اي تشکيل شده‌، 25 منبع داده‌اي به طور کامل تجميع و ساختار اصلي آن با بيش از 60 جدول داده‌اي شکل گرفته ‌است. بيش از 3 ميليارد رکورد داده‌اي در پايگاه داده نهايي ذخيره و تجميع شده ‌است. متأسفانه هر قدر طراحان و مجريان اين کار جدي بودند، بقيه آنها که بايد همراهي مي‌کردند و اهميت آن براي نظام اجتماعي و توسعه عدالت را درمي‌يافتند، نسبت به آن کم توجه بودند. دولت فعلي نيز تا به امروز کلامي درباره آن نگفته است. ايجاد چنين پايگاهي و وارد کردن آن در سياست‌گذاري و اجرا، چيزي از جنس سازوکارهاي مديريت است. برخي از نمايندگان مجلس به عوض مطالبه اين گونه سازوکارها، دنبال ساخت‌وساز در حوزه انتخابيه خود هستند. قدرت دولت‌ها با تعداد روبان‌هايي که پاره مي‌کنند سنجيده مي‌شود نه ميزان ظرفيتي که براي مديريت صحيح خلق مي‌کنند. خلاصه، تکميل، هدفمند و هوشمند کردن «پايگاه اطلاعات رفاه ايرانيان» را جدي بگيريد و بکوشيد اين کشور به داده‌هاي لازم براي ايجاد يک نظام حمايت اجتماعي مؤثر و کارآمد مجهز شود.