انتقادهاي صريح نسبت به برخورد روس ها

آرمان ملی- حمید شجاعی: پیش از سفر رئیس‌جمهور به روسیه صحبت‌‌های بسیاری در خصوص این سفر و ابعاد مختلف آن مطرح می‌شد. چنان‌که بسیاری معتقد بودند این سفر می‌تواند موجب تعمیق و گسترش روابط تجاری و اقتصادی میان ایران و روسیه شود و عده‌ای دیگر بر این باور بودند که این سفر می‌تواند در راستای تحکیم ارتباطات دوجانبه و همچنین همگرایی در مسائل بین‌المللی همچون مذاکرات برجام تلقی گردد. برخی نیز براین عقیده بودند که یکی از مهم‌ترین دستور کارهای سفر رئیسی به مسکو پیگیری بحث عضویت دائم ایران در اتحادیه تجاری اوراسیا خواهد بود. چنان‌که با توجه به تنوع بازار و تنوع منابع موجود در کشورهای عضو این اتحادیه، عضویت دائم در آن یک فرصت قابل توجه برای اقتصاد ایران ایجاد می‌کند و می‌توان از این طریق بخشی از اثر تحریم‌ها را جبران کرد. دسته دیگری نیز به قراردادهای نظامی و تسلیحاتی میان ایران و روسیه اشاره داشتند. اما سفر رئیسی به روسیه و دیدارش با ولادیمیر پوتین در شرایط دیگری برگزار شد و حتی مجالی برای طرح چنین بحث‌هایی نشد هر چند که شاید در ملاقات چند ساعته روسای جمهور دو کشور بر روی مسائل مختلفی از جمله روابط دوجانبه، مذاکرات احیای برجام، قرار داد 20 ساله و... صحبت‌هایی صورت گرفته باشد اما به قرائت رسانه‌ها متن یا سندی در خصوص مسائل مختلف میان رؤسای جمهور دو کشور و حتی وزرای طرفین نیز نوشته نشد و همه چیز به صورت شفاهی پیش رفت تا این پرسش پیش‌ آید که اساسا سفر رئیس‌جمهور به روسیه آنهم با این برد رسانه‌ای چه دستاوردی داشته است. هر چند که در این سفر حاشیه‌ها بیش از متن به چشم آمد. البته خود آیت‌ا... رئیسی بلافاصله پس از بازگشت از مسکو در فرودگاه مهرآباد گفت: «برای گسترش روابط همه‌جانبه و پایدار و سودمند بین ایران و روسیه، توافق اساسی حاصل شده است.» و بدون اشاره به جزئیات، تصویری از سفر دو‌روزه‌اش به روسیه را برای مخاطبان تصویرسازی کرد. اما حاشیه‌های این سفر بیش از متنی که هیچ اشاره‌ای به جزئیات آن نشد بیشتر مورد توجه افکار عمومی و فضای مجازی قرار گرفت.

یک سفر؛ چند رویداد

معمول سفرهای دیپلماتیکی که در آنها یک مقام عالی رتبه کشوری به کشوری مهم سفر می‌کند این است که حداقـــل پروتکل‌‌های اجرایی، سیاسی و دیپلماتیک چه از جانب کشور میزبان و چه مهمان رعایت شود. در حالی که از همان ابتدا شاهد نقض این موضوع از سوی روس‌ها بودیم که به جای رئیس‌جمهور وزیر نف ت و انرژی روسیه به استقبال رئیس‌جمهور کشورمان رفت که در نوع خود قابل تامل بود. از این نکته که بگذریم پوتین حتی به استقبال رئیس‌جمهور کشورمان مقابل کاخ کرملین (کاخ ریاست جمهوری روسیه) نیز نرفت و رئیس‌جمهور کشورمان در محل ریاست جمهوری با همتای روسی خود دیدار و گفت‌وگو کرد. در حالی که اگر به گذشته برگردیم زمانی که سیدمحمد خاتمی رئیس‌جمهور وقت در آبان 78 در سفر به فرانسه با ژاک شیراک رئیس‌جمهور وقت فرانسه دیدار کرد؛ شیراک در پایین پله‌های کاخ الیزه از رئیس‌جمهور ایران استقبال کرد. این در حالی است که عدم استقبال پوتین از آیت‌ا... رئیسی ؛ رئیس‌جمهور کشورمان تاثیر زیادی بر افکار عمومی داشته است. از طرفی در هر دیدار، گفت‌وگو و نشستی پرچم دو کشور در محل نشست وجود دارد اما در دیدار روسای جمهور ایران و روسیه پرچم ایران وجود نداشت. نکته دیگری که بسیار به چشم ناظران و تحلیلگران آمده میز بلندی بود که برای مذاکره دو طرف در نظر گرفته شده بود و از آن مهم‌تر عدم انتشار تصویری از قرارداد‌های اقتصادی میان دو طرف بود که نشان می‌داد حداقل در روی کاغذ متنی امضا نشده و بسیاری این مورد را اینگونه تعبیر کردند که اساسا گویا توافقی بین دو کشور صورت نگرفته است. هر چند که اقامه نماز رئیس‌جمهور در میانه مذاکرات با پوتین و حتی آدامس جویدن پوتین نیز از نگاه ناظران بیرونی دور نمانده و نسبت به آن واکنش نشان داده‌اند. با این حال آنچه مسلم است و قاطبه کارشناسان و صاحبنظران به آن اذعان دارند اینکه چرا مسئولان دولتی از جزئیات مذاکرات میان ایران و روسیه چیزی بیرون نمی‌دهند و صرفا به بیان کلیات می‌پردازند؟ قدر مسلم آنهایی که دولت قبل را به بهانه عدم بیان جزئیات برجام تخطئه می‌کردند امروز باید موضع خود را در قبال جزئیات مذاکرات ایران و روسیه مشخص کنند. البته اینکه ارتباط با روسیه می‌تواند دستاوردهای بسیاری به ویژه در حوزه اقتصادی و منطقه‌ای برای ایران داشته باشد امر واضح و مبرهنی اســـت که بر کـسی پوشیده نیست.

ابهام در جزئیات

یک تحــلیلگر مســائل بیـن‌الملل در خصـــوص ســـفر رئیس‌جمهور به روسیه اظهار داشت: هنوز چیزی از مذاکرات رئیس‌جمهور کشورمان با رئیس‌جمهور روسیه آشکار نشده که چه گفتند، چه امضا کردند و همه چیز در ابهام مطلق است و نمی‌توان تحلیل درستی از این سفر داشت. محسن جلیلوند به«آرمان ملی» گفت: فکر می‌کنم تنها اتفاق خاصی که افتاده اینکه آقای رئیسی در دیدار با پوتین و در مجلس دوما صحبت‌‌هایی کرده است. البته اینکه این سفرها در آینده چه تاثیراتی خواهد داشت باید بگویم که اصولا داشتن روابط با همه کشورها خوب است و باید همیشه دوستان بیشتری جذب کنیم. وی افزود: در این سفر دستاورد خاصی ندیدیم جز اینکه آقای رئیس‌جمهور در کاخ کرملین به اقامه نماز پرداخت. جلیل‌وند تصریح کرد: برجام توافقی شفاف بود که بارها منتشر شد و مورد توجه همگان قرار گرفت اما در مورد قرار داد روسیه و حتی چین شفافیتی ندیده‌ایم و حتی آقای ذوالنور نماینده مجلس گفته این قرار داد محرمانه است.

تفاوت فضای فکری مسئولان ایران و روسیه

یک کارشناس مسائل بین‌الملل در خصوص سفر رئیس‌جمهور به روسیه و دستاوردهای آن گفت: پیش از این نیز گفته بودم که انتظاراتی در مورد سفر رئیس‌جمهور به روسیه باید مورد توجه قرار گیرد که با توجه به فضای فکری متفاوت مسئولان دو کشور باید فضای فکری مسئولان ایرانی و روسی به هم نزدیک شود. طرف ایرانی خیلی دوست دارد رابطه با روسیه را یک رابطه راهبردی تعریف کند ولی واقعیت این است که روسیه این رابطه را تاکتیکی می‌بیند. حشمت‌ا... فلاحت‌پیشه اظهار داشت: ایران سعی می‌کند روسیه را به عنوان یک متحد تعریف کند اما روس‌ها ایران را به عنوان یک خاکریز می‌بینند. لذا نتیجه سفر این بود که این فضای فکری به هم نزدیک نشده بلکه هر کدام در همان فضای متفاوت گام برمی‌دارند. نماینده ادوار مجلس افزود: روی سخن من با مسئولان سامان دهنده این سفر است که حتی پروتکل اجرای سفر را به درستی اجرا نکردند. اگر اطلاعی از پروتکل اجرایی سفر نداشتند پس حتما مسئولان ضعیفی هستند و اگر اطلاع داشتند این به معنای هدر دادن یک سفر سطح بالا بود. چرا که به طور معمول وقتی نفرات اجرایی اول کشورها با یکدیگر دیدار می‌کنند طبیعتا نتیجه آن شکل‌گیری چند موافقتنامه در حوزه‌های مختلف است. به ویژه اینکه طرف ایرانی حداقل این مساله را اعلام کرده بود. فلاحت پیشه بیان کرد: وزرای مختلف اعلام کرده بودند که این سفر در حوزه‌های مختلف از حوزه راهبردی و نظامی تا حوزه اقتصادی و انرژی را در برمی‌گیرد ولی دیدیم که هیچ موافقتنامه‌ای امضا نشد. به طور معمول در این سفرها در حضور دو رئیس‌جمهور، وزرا موافقتنامه‌های مرتبط با حوزه وزارتی خود را امضا می‌کنند که اصلا چنین موافقتنامه‌ای امضا نشد. وی تصریح کرد: با وجود اینکه در مورد توافق ایران و روسیه خیلی بحث می‌شد اما باز هم دیدیم که رغبتی از طرف روس‌ها در این رابطه شکل نگرفت. رئیس پیشین کمیسیون امنیت ملی مجلس تاکید کرد: انتظار این بود که دو رئیس‌جمهور یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک داشته باشند و در آنجا این کنفرانس پیامی برای دنیا داشته باشد که این کنفرانس نیز تشکیل نشد و تنها ویژگی این سفر میز بلندی بود که کاملا خالی از کاغذ بود و هیچ سندی بر روی این میز وجود نداشت.