روابط راهبردی ایران و روسیه

سیاست نگاه به شرق معمولا در دستور کار دستگاه‌های دیپلماسی کشورمان قرار داشته است، اما در گذشته به عنوان یک رویکرد تاکتیکی برای تنظیم روابط با غرب استفاده شده است. به عبارت دیگر، در مقاطعی که با غربی‌ها مشکل داشتیم از سیاست نگاه به شرق صحبت می‌کردیم و چنانچه روابط با غرب، در مسیر بهبودی قرار می‌گرفت، سیاست نگاه به شرق، فراموش می‌شد. امروز اینگونه به‌نظر می‌رسد که در سیاست خارجی دولت سیزدهم، تقویت روابط با شرق به این معناست که ایران از رویکرد تاکتیکی، فاصله گرفته و متمایل به ایجاد مناسبات راهبردی با شرق شده است. برخی از صاحبنظران با اشاره به حوادث تاریخی از جمله ماجرای قتل گریبایدوف روسی، وصیت‌نامه پطرکبیر و قراردادهای ننگین گلستان و ترکمنچای، سعی در تضعیف روابط امروز ایران و روسیه دارند. نباید فراموش کرد که تمام حوادث ننگین و آزاردهنده تاریخی، در دوره حکومت پادشاهان بر ایران رخ داده، پادشاهان ضعیف النفسی که برای حفظ تاج و تخت خود، استقلال کشور را قربانی کرده و بخش‌های مهم کشور از جمله شهرهای قفقاز و جزیره بحرین را به بیگانگان بخشیدند. امروز یک نظام اسلامی مقتدر، مستقل و زیرلوای ولی فقیه در ایران حاکمیت دارد که فقط در مدت هشت سال جنگ تحمیلی، با نثار خون فرزندان خود و تحمل خسارت‌های غیرقابل جبران، ایستاد و اجازه نداد یک وجب از خاک این سرزمین جدا شود. از سوی دیگر امروز دولت تزاری روسیه وجود ندارد، اتحاد جماهیر شوروی فروپاشیده و جمهوری فدراتیو روسیه به عنوان یک کشور مستقل، اراده سیاسی خود را برای تعامل مثبت با ایران، نشان داده است. روسیه و چین در دوره تحریم‌های ظالمانه آمریکا، در کنار ایران بوده‌اند و در مجامع مختلف به ویژه در شورای امنیت سازمان ملل از ما حمایت کرده‌اند. تقویت روابط ایران با این کشورها نشان دهنده این است که ایران برای رفتارهای دوستانه، اهمیت قائل است و همکاری‌های دوستان در شرایط سخت را فراموش نمی‌کند. لذا اینکه ایران با روسیه، چین و کشورهای همسایه به دنبال ایجاد روابط مستحکم و راهبردی است، سیاستی کاملا اصولی و مبتنی بر عقلانیت است. یکی از مباحث مورد بحث در محافل رسانه‌ای، موضوع میانجیگری روسیه میان ایران و آمریکاست که بعد از توییت توهین‌آمیز میخائیل اولیانوف نسبت به آقای دکتر ظریف، پر رنگ‌تر شد. بحث میانجیگری روسیه میان ایران و آمریکا، هیچگاه از سوی مقامات رسمی کشورهای ذیربط مثل ایران، آمریکا یا روسیه اعلام نشده و تنها یک استنباط رسانه‌ای از تصویر منتشر شده دیدار اولیانوف با همتای آمریکایی او بوده است. در حالی که این قبیل دیدارهای دوجانبه میان اعضای کشورهای مذاکره کننده در وین، یک اقدام معمول برای پیشبرد اهداف مذاکره کنندگان است و تصاویر آنها هم منتشر می‌شود. خصومت طولانی و ادامه دار آمریکا علیه ایران نیز با میانجیگری کشورها رفع نمی‌شود و موضوع میانجیگری کشورها بین ایران و آمریکا هیچ موضوعیتی ندارد. در عین حال حذف توییت نامناسب آقای اولیانوف از صفحه وی نیز معنی دار است، توییت وی یک اقدام شخصی بود اما قاعدتا، حذف آن با نظر کرملین بوده است. پس روسیه علاقه‌مند نیست نظر شخصی یکی از کارگزاران روسی، به ایجاد سوء تفاهم بین تهران و مسکو منجر شود. اما افرادی که توییت اولیانوف و شایعه میانجیگری روسیه را دلیلی بر ضرورت فاصله گرفتن از این کشور می‌دانند، به راحتی از کنار جنایات آمریکا علیه ملت ایران مانند تحریک صدام برای تحمیل جنگ، اعمال تحریم‌های ظالمانه، ترور شهید سردار سلیمانی و... گذشته و ایران را دعوت به مذاکره مستقیم با آمریکا، برای رفع مشکلات می‌کنند. آنها اینگونه تصور می‌کنند که مذاکره با واشنگتن به رابطه با این کشور منجر خواهد شد، در حالی که مذاکره در فرهنگ سیاسی آمریکا به منظور «آرام سازی و مهار مخالفان» است هنر دیپلماسی این است که با شناسایی اهداف و حوزه‌های مشترک همکاری، از ظرفیت همه کشورها برای تامین منافع ملی کشورمان استفاده کند. روابط ایران و روسیه، به عنوان بزرگ‌ترین همسایه، بسیار حائز اهمیت است و می‌تواند در جریان سفر آقای رئیس‌جمهور، در مسیر همکاری‌های راهبردی قرار گیرد.