محدوديت فرصت‌ها؛ -توافق امروز تا ٢٠٢٤ دوام دارد
آرمان ملی- سهیل ثابت: پس از وقفه‌ای چند ماهه بالاخره مذاکرات از سر گرفته شده و چند روزی است که طرفین برجام در وین هفتمین دور مذاکرات احیای برجام را کلید زده‌اند. این در حالی است که خبرهای رسیده از وین حکایت از آن دارد که معلوم نیست این مذاکرات تا چه زمانی به طول خواهد انجامید. اما قدر مسلم همه نسبت به رسیدن به توافق خوشبین و امیدوار هستند. حال باید دید آنچه در مذاکرات مطرح می‌شود تا چه میزان مورد رضایت طرفین قرار خواهد گرفت و چه زمانی شاهد اعلام توافق خواهیم بود. برای بررسی مذاکرات احیای برجام، بحث توافق موقت و برداشتن همه تحریم‌های ایران «آرمان ملی» با قاسم محبعلی مدیرکل پیشین خــاورمیانه وزارت امور خارجه و تحلیلگر مسائل بین‌الملل به گفت‌و‌گو پرداخته است که می‌خوانید.
مذاکرات احیای برجــام چند روزی است کــه آغــاز شده و طرفین نسبت به رسیدن به توافق ابراز امیدواری کرده‌اند؛ ارزیابی شما از روند مذاکرات و نتیجه آن چگونه است؟
همه باید امیدوار و منتظر باشند که نتایج گفت وگوها و مذاکرات پیش رو چه خواهد بود. در عین حال طبیعی است و باید در نظر داشت که بر سر راه بازگشت به برجام موانع و مشکلاتی وجود دارد که خیلی نمی‌توان نسبت به حل و فصل آنها امیدواری داشت اما باید امیدوار بود که مذاکرات چگونه شروع شده و پیش می‌رود. مواضع ایران و آمریکا فاصله زیادی با یکدیگر دارد و البته طبیعی هم هست که هر طرف قبل از مذاکرات سعی می‌کند که خواسته‌های حداکثری خود را مطرح کند و تا آنجایی که ممکن است شرایط را به سمت و سویی هدایت کنند که در سر میز مذاکرات دست بالا را داشته باشند. اما همانطور که اشاره کردم باید صبر کرد و دید که مسائل چگونه پیش می‌رود. مواضع طرف ایرانی تاکنون ثابت نبوده و در مورد برجام بحث‌ها و صحبت‌های متناقضی در مورد برجام صورت گرفته است. اما چند موضوع در بین این مواضع مشترک و ثابت بوده است. نخست اینکه در عین حالی که آمادگی بازگشت به برجام را دارند اما ایران خواستار برداشتن کلیه تحریم‌ها بوده و از طرف دیگر خواستار راستی آزمایی بوده است. آمریکایی‌ها نیز آ‌‌ن‌طور که اعلام کردند آمادگی بازگشت به برجام را دارند در شرایطی که ایران نیز
گام‌های عقب نشینی خود را داشته و آمادگی خود را برای مذاکره پیرامون سایر مسائل و اختلافات فی مابین اعلام کند.
ایران بارها اعلام کرده که مهم‌ترین مطالبــه‌اش لغو همـه تحریم‌ها است و آمریکا نیز صرفا با لغو تحریم‌ها به برجام باز خواهد گشت؛ ازدیــدگاه شما اساسا غربی‌ها با لغو تحریم‌هــای ایران به طور یکجا موافقت خواهند کــرد یا اینکه این مساله نیز دستخوش مذاکرات فرسایشی خواهد شد؟
این درست که آمریکایی‌هــا ابتدا از برجام خارج شدند و در ادامه تحریم‌های ظالمانه‌ای را علیه ایران وضع کرد اما در مقابل ایران نیز اقداماتی انجام داد که طبیعی است آمریکایی‌ها و سایر طرف‌ها انتظار دارند که ایران نیز به تعهدات خود در توافق سال سال 2015 بازگردد. لذا طبیعی است که به یک توافق و تفاهم نیاز دارد. تفاهم و توافق به دو صورت می‌تواند صورت بگیرد. نخست اینکه طرفین اعلام کنند که برای مدت تعریف شده‌ای به برجام باز می‌گردند، آمریکایی‌ها تحریم‌ها را بر می‌دارند و ایران نیز به تعهدات خود در سال 2015 باز خواهد گشت. یا دیگر اینکه در مسیر گام به گام حرکت کنند. بدین صورت که در مقابل هر اقدامی طرف مقابل هم اقدام مناسبی انجام دهد. به هر حال شرایط بسیار پیچیده است و به‌راحتی نمی‌توان گفت که این اقدامات صورت می‌گیرد. چرا که هنوز عدم اعتماد وجود دارد، مذاکره‌ای میان ایران و آمریکا صورت نمی‌گیرد و طرفهای ثالث هستند که این مسائل را منتقل می‌کنند. در عین حالی که خود این طرفهای ثالث خودشان هم می‌توانند منافع و سیاست‌هایی داشته باشند و در چگونگی بازگشت و روش بازگشت آمریکا ذی مدخل باشند. آنچه که قابل پیش بینی است اینکه
با توجه به تغییر شرایط در ایران، منطقه و آمریکا امکان بازگشت به برجام 2015 به صورت نعل به نعل بسیار مشکل است.
با توجه به اینکه از درون مذاکرات وین خبر می‌رسد که مشخص نیست بازه زمانی مذاکــرات چه اندازه خواهد بود و تا چه زمانی به طول خواهد انجامید چه میزان به توافق در جهت دستیابی به توافق کامل و اصلی معتقد هستید؟
با توجه به یکسری مسائل تغییرات ایجاد شده و از همه مهم‌تر عدم اعتماد به وجود آمده میان طرفین احتمالا توافق موقتی مانند آنچه در سال 94 اتفاق افتاد در این دور از مذاکرات نیز رخ دهد تا شرایط همینطور بماند و در ادامه گشایش‌هایی از سوی آمریکا و اقداماتی از سوی ایران صورت بگیرد و آن زمان مذاکرات برای سایر مسائل نیز ارتقا پیدا کند. بنابراین می‌توان گفت آنچه امکان پذیر است بحث همین توافق موقت است، چراکه هم برای ایران بسیار مشکل است که به یکباره اقداماتی را که در دو سال انجام داده را کنار گذاشته و صفر کند و هم امکان برداشتن یکباره تحریم‌هایی که پس از خروج از برجام برقرار شده یا مرتبط با برنامه‌های هسته‌ای است برای آمریکا سخت است. اما نکته مهم دیگری که روی آن باید مذاکره کرد نکته‌ای است که طرف ایرانی می‌گوید باید کلیه تحریم‌ها برداشته شود اما طرف آمریکایی می‌گوید برجام مقدمه‌‌ای برای مذاکره بابت سایر مسائل فی مابین است. تقریبا مواضع طرفین نسبت به برجام سال 2015 تغییر کرده است. آمریکایی‌ها و بایدن دیگر مثل زمان اوباما علاقه مند نیستند که فقط راجع به برنامه هسته‌ای ایران صحبت کند و می‌خواهد کشورهای دیگری مثل
اروپایی‌ها، اسرائیل یا کشورهای عربی که به نحوی در برجام ذی نفع هستند را در کنار خود داشته باشد و به نوعی در تفاهم جدید گنجانده شود. از طرفی موضع ایران که می‌خواهد همه تحریم‌ها برداشته شود و موضع آمریکا که نمی‌خواهد برجام را در موضوع هسته‌ای خلاصه کند نیازمند مذاکرات بیشتری است. اگر طرفین علاقه‌مند به مذاکرات باشند امکان دارد توافق موقت چند ماهه تا یکساله به وجود آید تا بعد در مورد موضوعات بعدی صحبت کنند. نکته‌ای که باید بدان توجه داشت اینکه سال 2023 پایان برجام است و الان چیزی در حدود یکسال و نیم باقی مانده و طبیعتا هر توافقی را می‌توان توافق موقت قلمداد کرد.
همه طرفهای برجام نسبت به بحث احیای برجام و توافق خوب متفق‌القولند اما هنوز تعریف مشخص و مشترکی در خصوص توافق مطلوب از سمت طرفهای برجام مشاهده نکرده‌ایم و هر طرف عقیده خود را ابراز کرده؛ دیدگاه شمــا در این خصوص چگونه است؟
هدف برجام از ســوی آمریکا این است که برنامه هسته‌ای ایران به گونه‌ای کاهش پیدا کند که اگر به زعم آنها تصمیمی به ساخت سلاح هسته‌ای می‌گیرد حداقل یکسال زمان احتیاج داشته باشد. این خواست آنها در برجام بود اما اینکه اکنون نیز خواست آنها در برجام همین باشد، مشخص نیست. از طرف دیگر ایران ضمن اینکــه برنامه هسته‌ای خود را در سطح غنی سازی صنعتی حفظ کند کلیه تحریم‌ها نیز لغو شود. اینجا یک فاصله زیادی بین مواضع به وجود می‌آید و توافق خوب از منظر طرفین کاملا متفاوت است. آنچه که ممکن است اینکه طرفین به توافق 2015به صورت تدریجی برگردند و بعدا در مورد سایر موضوعات صحبت کنند. چراکه فعلا تحقق امکان پذیری خواسته‌های ایران و آمریکا در عمل ممکن نیست.
ارسال نظر