سوآپ گازي سه گانه؛ بزرگ‌ترين قرارداد سودآور

آرمان‌ملی- محمدسیاح: وزیر نفت در حاشیه توافق سه جانبه سوآپ گازی بین ایران، ترکمنستان و جمهوری‌آذربایجان اعلام کرد که در این قرارداد ایران تقریبا سالانه نزدیک به ۱.۵ تا ۲ میلیارد مترمکعب گاز را از طرف ترکمنستان و منطقه سرخس دریافت و از آستارا تحویل آذربایجان می‌دهد؛ این قرارداد یکی از مهمترین اتفاقاتی است که در ماه‌های اخیر بین ایران و همسایگان آن افتاده است. این قرارداد هم به‌لحاظ اقتصادی و هم سیاسی برای ایران اهمیت زیادی دارد چراکه ایران می‌تواند پلی برای انتقال انرژی شرق به غرب و برعکس باشد موضوعی که برخلاف همه منافعی که برای ایران از طریق ترانزیت می‌تواند همراه داشته باشد یا به‌دلیل غفلت دولت‌ها یا عدم تمایل کشورهای خارجی بیشتر مواقع مغفول مانده است. قرارداد سوآپ گازی ایران، ترکمنستان و آذربایجان در حاشیه اجلاس اکو به امضا رسید و به عقیده برخی از کارشناسان حوزه انرژی می‌تواند برای ایران در آینده دستاوردهای زیادی را به‌ویژه به لحاظ شرایط تحریمی ‌‌و مشکلات درآمدی ایران داشته باشد، اما باید این نکته را هم درنظر گرفت که هنوز جزئیات این قرارداد منتشر نشده است تا بتوان منافع ایران در این قرارداد به روشنی محاسبه کرد. با این حال توسعه روبط ایران با سایر کشورها به‌ویژه کشورهای همسایه امری توصیه شده برای قدرت بخشیدن به روابط بین‌الملل است.

قرارداد سوآپ گازی

جواد اوجی، در حاشیه توافق سه‌جانبه سوآپ گازی بین ایران، ترکمنستان و جمهوری‌آذربایجان که در جریان سفر به عشق آباد ترکمنستان انجام شد، گفت: طی یکماه گذشته مذاکرات تنگاتنگی با طرف آذربایجانی و کشور ترکمنستان در بحث انتقال گاز از ترکمنستان به آذربایجان که در حقیقت سوآپ گازی محسوب می‌شود صورت‌گرفته که خوشبختانه منجر به این قرارداد سه‌جانبه شد. وزیر نفت افزود: در این قرارداد تقریبا سالانه نزدیک به ۱.۵ تا ۲ میلیارد مترمکعب گاز را از طرف ترکمنستان و منطقه سرخس دریافت خواهد شد و از آستارا تحویل آذربایجان می‌شود. این قرارداد در حقیقت مناسبات انرژی خوبی است که محقق شده است. وزیر نفت درخصوص بحث تسویه بدهی ایران به ترکمنستان درخصوص قراردادگازی تصریح کرد: خوشبختانه با راهکارهای خوب وزارت نفت و شرکت ملی گاز ایران، به‌زودی اولین قسط پرداخت بابت تسویه بدهی به طرف ترکمنستانی انجام می‌شود.

طرحی عملیاتی با هزینه معقول

سعید میرترابی؛ ‌کارشناس انرژی با بیان اینکه هنوز جزئیاتی از این قرارداد منتشر نشده است، در این باره به «آرمان‌ملی» گفت: براساس سوآپ، ایران میزانی گاز از ترکمنستان دریافت می‌کند که هم می‌تواند در داخل کشور براساس اخبار منتشر شده مصرف و بخشی را هم به خاک جمهوری آذربایجان منتقل کند. او ادامه داد: از نظر کلان این اتفاق به نفع هر سه کشور طرف قرارداد است، ترکمنستان با وجود داشتن منابع گاز، اما به بازارهای مصرف دسترسی محدودی دارد. انتقال گاز یا به‌صورت خط لوله یا LNG‌ صورت می‌گیرد البته LNG مشکلات خاص و هزینه‌های زیادی دارد و احداث خط لوله می‌تواند به‌صرفه‌تر باشد. میرترابی افزود: البته ترکمنستان قبلا هم پروژه‌هایی زیر دریای خزر داشته تا بتواند گاز خودش را به قفقاز و از آنجا به جمهوری‌آذربایجان و بعد به از آنجا به اروپا صادر کند که این طرح‌ها به لحاظ مشکلات زیست‌محیطی و موانع فنی و اختلافاتی که ایران و سایر کشورها داشتند، خیلی پیش نرفت. این قرارداد یک طرح عملیاتی و با هزینه معقول‌تری است. یعنی می‌توان از خطوط لوله‌های موجود استفاده کرد یا اگر نیاز به توسعه خطوط وجود دارد به‌صورت محدودی ایجاد شود. البته ایران به‌دلیل واردات گاز در گذشته از ترکمنستان خطوط لازم را دارد. این کارشناس حوزه انرژی اظهارکرد: با این اقدام ترکمنستان گاز خود را صادر، ایران کمبود گازی که در فصل سرما دارد را جبران کند، بخشی هم به جمهوری‌آذربایجان منتقل می‌شود که درآمد ترانزیتی برای ایران دارد. این قرارداد در مراودات سه کشور هم می‌تواند تاثیر مثبت بگذارد.

بهبود روابط سیاسی

میرترابی با توضیح اینکه این قرارداد علاوه بر موضوعات اقتصادی در حوزه سیاست و روابط همسایگان هم موثر است، تصریح کرد: قطعا این قرارداد تاثیر زیادی در بهبود روابط اقتصادی و سیاسی کشورهای همسایه دارد، در موضوع انتقال انرژی هم مباحث اقتصادی و هم ایجاد زمینه همکاری و ثبات در روابط کشورها و حتی ثبات بخشی به تعاملات منطقه‌ای مطرح است. او ادامه داد: هر چند ایران فعلا گازی برای صادرات ندارد ولی اگر بخواهد زمانی گاز صادر کنیم؛ محاسبات اقتصادی این اقدام را به‌صرفه نمی‌داند ولی از نظر سیاسی و منطقه‌ای بیشتر به نفع ایران است. در این قرارداد هم این موضوع صدق می‌کند؛ یعنی درآمدی نصیب ترکمنستان می‌شود و اختلافات گازی ایران و این کشور هم در سایه همین قرارداد می‌تواند برطرف شود، اما بعد مهمتر ایجاد اتصال بین اقتصاد کشورها در حوزه انرژی است که آنها را مجاب به کاهش و مدیریت تنش‌ها می‌کند. این کارشناس حوزه انرژی تاکید کرد: این از آن دست الزاماتی است که این نوع همکاری‌ها ایجاد کرده و هم به نفع این سه کشورها و هم منطقه است.

جزئیات؛ مهم ولی مبهم

میرترابی در ادامه با اشاره به اینکه تا زمان روشن‌شدن جزئیات قرارداد نمی‌توان از منافع کامل ایران مطلع شد؛ اضافه کرد: برای اظهارنظر درست‌تر و براساس واقعیت‌های موجود،‌ باید جزئیات قرارداد از جمله قیمت و میزان صادرات و سهم هر کشور و... مشخص باشد. از طرفی باید به این نکته هم توجه داشت که قیمت گاز به‌صورت منطقه‌ای و برحسب شرایط تعیین می‌شود و مانند نفت نیست که قیمت جهانی داشته باشد. او اضافه کرد: در هر حال با توجه به مشکلاتی که ایران با آن مواجه است و چشم‌اندازی از قطعی برق و گاز در تابستان و زمستان داشته‌ایم، آورده این قرارداد برای ایران زیاد است که در سال‌های آتی در حوزه برق و گاز مشکل کمتری داشته باشم و بتوانیم گاز مورد نیاز زمستان و مصرف نیروگاه‌ها برای تولید برق در تابستان را تامین کنیم البته اگر به‌سرعت این قرارداد اجرایی شود.

منافعی پشت‌سر تحریم

حمیدرضا عراقی، مدیرعامل سابق شرکت ملی گاز ایران نیز درباره مزایای امضای این قرارداد گفته است: «آن چیزی که اهمیت دارد این است که اگر ما بتوانیم با همسایگانمان درباره واردات، صادرات و سوآپ اقداماتی را انجام دهیم که از نظر سیاست‌های گازی، اقتصادی یا همسایگی مناسب است.» به گفته او ایران با ترکمنستان، آذربایجان، ارمنستان، ترکیه و عراق رابط خط لوله دارد و امیدواریم در آینده نیز با افغانستان، پاکستان، کویت و دیگران نیز داشته باشد، اینکه ایران بتواند رابط بین سه کشور باشد ارزش بالایی دارد، هرچند منابع مالی نیز به‌دنبال خواهد داشت، با این وجود اهمیت ایجاد رابطه برای ایران بیش از هرچیزی مورد توجه است.» به هرحال توسعه روابط ایران با همسایگان در قالب هر نوع قراردادی می‌تواند برای اقتصاد و سیاست خارجی ایران ارزشمند باشد، اما نکته اساسی اینجاست که ایران هم باید مانند سایر کشورها به منافع ملی خود بیندیشد و برای بستن قرارداد از حقوق مردم ایران به نفع کشور دیگری کوتاه نیاید. البته در شرایط تحریمی گرفتن امتیاز از کشورها سخت‌تر است و به همین دلیل برداشته‌شدن تحریم‌ها در کوتاه‌ترین زمان ممکن از طریق توافق با دنیا بسیار مهم و اساسی است.