تقابل منافع در مذاکرات هسته‌ای

آخرین تلاش‌ها و خط و خط کشی در دو طرف برجــام (ایران و 1+4) این روزها در تبلیغات و فضای سیاسی مشاهده می‌شود. هر طرف با آخرین جمع‌بندی از داشته‌ها و دستآوردها و یا نقاط ضعف و قوت طرف مقابل، سنگر تبلیغاتی سیاسی خود را پی‌ریزی می‌کند و انتظار دارد در صحنه مذاکرات به مدد این دستآوردها بتواند از جایگاه بهتر و بالاتری برخوردار باشد. ایران به رفع تحریم‌ها چشم دوخته و خواهان برداشته شدن بی‌قید و شرط تحریم‌های فراقانونی دونالد ترامپ و آزاد شدن پول‌های بلوکه شده‌اش است. اما از سوی دیگر با تکیه به دستآوردهای فنی خود در زمینه هسته‌ای کم‌کم از مرزهای گذشته خود در برجام فاصله گرفته و سعی می‌نماید با کنار گذاشتن پروتکل الحاقی به سند اصلی و تعهد بین‌المللی در NPT (معاهده عدم گسترش سلاح‌های هسته‌ای) بازگردد. اینجاست که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به صدا در آمده و سعی می‌نماید با فشار تبلیغاتی سیاسی، ایران را از این عمل بازدارد و متعهد به پروتکل الحاقی بنماید. مدیر کل آژانس نمی‌خواهد در این زورآزمائی ایران و 1+4، بازنده یا منفعل باشد لذا تلاش دارد مرتبا نقش آژانس را مطرح سازد و گوشزد نماید در صورتی‌که ایران آژانس را در زمینه بازرسی‌ها راضی ننماید، طرف 1+4 در مذاکرات همراهی نخواهد کرد که این با سیاست کنار گذاشتن پروتکل الحاقی توسط ایران در تقابل است.اهرم طرف 1+4 تحریم‌هاست که قصد دارد با کم و زیاد کردن شدت تحریم‌ها، به خواسته‌های خود در مذاکرات برسد. ایران از نظر حقوقی درست می‌گوید که برای بازگشت به صحنه برجام باید تحریم‌هایی که دونالد ترامپ بطور فراقانونی ایجاد کرده تعطیل شوند ولیکن 1+4 نیز به این می‌اندیشد که سطح هسته‌ای ایران در زمان برپایی تحریم‌ها با سطح امروز در آستانه سال 2022 تفاوت ماهویی دارد و اگر قرار باشد تحریم‌ها ملغی شوند، ایران همباید به سطح هسته‌ای 2018 برگردد که از نظر فنی امکان‌پذیر نیست زیرا پیشرفت دانش و تکنولوژی هسته‌ای، قابل عقب و جلو کردن نمی‌باشد. پس باید با مذاکره این بن‌بست را شکست. به عبارت دیگر اطمینان‌هایی که ایران می‌تواند به 1+4 بدهد که پیشرفت‌های هسته‌ای ایران مغایر صلح و امنیت منطقه و جهان نخواهد بود، راه رهایی از این بن‌بست خواهد بود. طبیعتا در این زمینه فقط گفتار ایران کفایت نمی‌نماید و برخی تعهدات منطقه‌ای و بین‌المللی باید پشتوانه گفتار و اظهارات ایران باشد. طرف 1+4 علاوه بر عامل فوق، به صحنه داخلی ایران و تحولات اجتماعی آن به‌علاوه تاثیرپذیری تحریم‌ها بر زندگی مردم ایران و بحران‌های موجود در ایران می‌نگرد و امیدوار است با تحت فشار قرار گرفتن ایران، لجام کار را در دست بگیرد. مضافا اینکه طرف 1+4 به موقعیت متزلزل ایران در منطقه اعم از سوریه، لبنان، عراق، قره‌باغ، افغانستان و... چشم دوخته و می‌داند با کمک روسیه، اسرائیل، ترکیه و پاکستان توانسته ایران را وادار به عقب‌نشینی از مواضع قبلی در منطقه خاورمیانه بنماید. سیگنال‌هایی که بشار اسد به‌وضوح از خود نشان داده، جهان را امیدوار ساخته که دوران طلائی حضور قدرتمند جمهوری اسلامی در سوریه به‌عنوان دروازه ورود به منطقه به پایان رسیده است. طرف 1+4 به همکاری مجدد روسیه و چین در شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز امیدوار است که همچون سال‌های 91-1385 به تمامی قطعنامه‌های شورای امنیت در تحریم ایران بلااستثناء جواب مثبت داده و جبهه واحد علیه ایران تشکیل گردد. البته ایران در این مورد به یقین نرسیده و تصوردارد این بار روسیه و چین بازی دیگری خواهند داشت. هرگونه اشتباه محاسبه و یا فریب قول و قرارهای این دو قدرت می‌تواند ناکامی بزرگی برای ایران باشد. چنانچه آن‌طور که سخنگوی سازمان انرژی اتمی اظهار داشته، ایران توانایی ساخت سلاح هسته‌ای را دارد، تا یک تست عملی صورت ندهد (نظیر هند و پاکستان در سال 1998) این گفتار جدی تلقی نمی‌شود و چک ایران در صحنه مذاکرات نقد نخواهد شد. اینکه داشتن این توانایی اعلام شود و در مقابل گفته شود فتوای حرام بودن تولید آن وجود دارد، هیچ اهرمی به ایران نمی‌دهد و کسی ایران را جدی نمی‌گیرد بنابراین صحنه مذاکرات با این قبیل اظهارات تغییر نخواهد کرد و برعکس روسیه و چین هم برای اینکه غافلگیر نشوند به جمع 1+4 پیوسته و راه را برای ایران از نظر بین‌المللی مسدود می‌سازند. ایرانباید با سیاست و کیاست و با چشمانی باز و با سعه‌صدر وارد مذاکرات شود. هرگونه ابهام و ایهام در درک صورت مساله و موقعیت و توانائی ایران در داخل و در منطقه و جهان، اشتباه محاسبه بوجود می‌آورد که حاصل آن ناکامی در مذاکرات خواهد بود. ایران دارای اهرم‌هائی هست ولی جامعه جهانی نیز اهرم‌هائی دارد که می‌تواند ایران را زمین‌گیر نماید. پس عقل سلیم توصیه می‌نماید متعادل وحرفه‌ای عمل نمائیم.