ضرورت توجه به احداث خط آهن رشت - آستارا

در روزهای گذشته به دنبال تماس‌های تلفنی وزرای امور خارجه ایران و جمهوری آذربایجان و نمایش اراده طرفین برای بهبود مناسبات، تقویت همکاری‌های اقتصادی در اولویت قرار گرفته است. در این میان بدون تردید، احداث خط ‌آهن رشت ـ آستارا اهمیت بسیاری برای پیشرفت در تعاملات اقتصادی دارد. در این ارتباط توجه به نکات زیر حائز اهمیت است. بنا به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، عملکرد ترانزیت کشور به استناد آمارهای وزارت راه و شهر سازی، عمدتا در بخش جاده‌ای بوده و بخش ریلی سهم قابل قبولی در عملکرد ترانزیتی نداشته است. کشور در چند سال گذشته، با روند نزولی میزان ترانزیت روبه‌رو بوده، به ‌طوری‌ که میزان کاهش در 2‌سال گذشته به بیش از 50‌ درصد رسیده است. فاصله وضع موجود با وضع مطلوب ترانزیت در طول دهه‌‌های گذشته نشان می‌دهد که عدم استفاده از استعدادهای ترانزیتی کشور ریشه در عوامل دیگری غیر از تحریم‌‌ها و همه ‌گیری کرونا داشته و ارتباط مستقیم و معناداری با نظام برنامه ‌ریزی و مدیریتی کشور دارد. امروز کشورهای تولید کننده نفت و گاز به دنبال متنوع سازی اقتصاد و کاهش وابستگی خود به درآمدهای نفتی هستند و ایران و جمهوری آذربایجان نیز با این هدف و نظر، سرمایه گذاری در عرصه حمل و نقل منطقه را هدف قرار داده‌اند. جمهوری آذربایجان به عنوان دروازه قفقاز، مبتکر و شریک در ایجاد راه‌آهن باکو- تفلیس - قارص بوده و برای تبدیل کشور به قطب کلیدی حمل و نقل منطقه‌ای، بیش از 20‌میلیارد دلار سرمایه اختصاص داده است. ایران نیز پل اتصال روسیه و قفقاز به آب‌های آزاد در خلیج فارس و دریای عمان است و مسیر ایران، امن ترین، نزدیک ترین و اقتصادی‌ترین مسیر حمل و نقل برای کشورهای پیرامونی می‌باشد. خط آهن رشت ـ آستارا از مهم ترین پروژه‌های ریلی کشور در جهت استفاده از کریدورهای بین‌المللی است. با اتصال خط آهن ایران به جمهوری آذربایجان، کریدور شمال-جنوب، معنای واقعی پیدا کرده و ترانزیت ریلی کشور دستخوش تحول بزرگی خواهد شد. ساخت راه آهن رشت- آستارا به طول 164 کیلومتر و اتصال رشت به آستارا، تسهیل مبادلات بین بنادر شمالی و جنوبی کشور از طریق حمل و نقل ریلی را در پی خواهد داشت. در واقع ایجاد یک مسیر تمام ریلی در کریدور ترانزیتی شمال- جنوب، ارتباط مستقیم ریلی خلیج فارس و شبه قاره هند با کشورهای روسیه و آسیای میانه و قفقاز و کشورهای اروپائی ایجاد و امکان گسترش مبادلات تجاری و بازرگانی با کشورهای حاشیه دریای خزر، بنادر باتومی و پوتی در گرجستان، دریای سیاه و کشورهای اروپایی از جمله اهداف اصلی در احداث این محور است. میزان ترافیک پیش بینی شده در سال اول بهره برداری از محور رشت - آستارا حدود سه میلیون تن بار و 200 هزار نفر مسافر می‌باشد که در سال های بعد به 4 میلیون تن بار و 500 هزار نفر مسافر افزایش خواهد یافت. از آن پس شرکت‌های بین المللی، حمل بار از مسیر ایران را ترجیح می‌دهند، چراکه از نظر زمان، هزینه و امنیت، این مسیر گزینه بهتری خواهد بود. مسیر ریلی رشت-آستارا حتی به کریدور «شرق-غرب» نیز معنا می‌بخشد و قطار کانتینری شانگهای- تهران را می‌توان از مسیر رشت - آستارا - تفلیس، راهی اروپا نمود. در حال حاضر محموله‌های چین با خط آهن تا بندر اوکتائو و از مسیر دریا به بندر باکو منتقل و از باکو نیز مجددا با خط آهن تا تفلیس و دریای سیاه جابه‌جا می‌شوند. احداث خط آهن رشت - آستارا نقش زیادی در افزایش تجارت بین المللی، منطقه‌ای و ترانزیت کالا و مسافر میان ایران و کشورهای منطقه و حتی فرامنطقه خواهد داشت و کشورهائی مثل آذربایجان و روسیه می‌توانند از کوتاه‌ترین مسیر به خلیج فارس و آب‌های آزاد متصل شده و در هزینه‌های خود نیز صرفه جوئی کنند. در حال حاضر از هندوستان و کشورهای اروپایی میلیون‌ها تن کالا در مدت 60 روز به حوزه قفقاز ترانزیت می‌شود که با تکمیل کریدور شمال - جنوب این مدت به 10 تا 14 روز کاهش می‌یابد. جمهوری آذربایجان، هشت کیلومتر از خط آهن در داخل این کشور را تا رودخانه مرزی آستاراچای احداث کرده است. قرار بود جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان هر یک 50 درصد از بودجه حدود یک میلیارد دلاری این پروژه را تامین کنند. تکمیل این پروژه و اتصال ریلی دالان شمال به جنوب، مهم‌ترین محور مذاکره ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان در اجلاس سه‌جانبه تهران بود. هر سه کشور به دنبال مقاوم‌سازی اقتصاد و ایجاد تنوع در حوزه‌های درآمدزا هستند و اتصال راه‌آهن‌های ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان برای سه کشور دارای مزیت‌ است. این اقدام، امکان اتصال جمهوری آذربایجان را به خلیج فارس فراهم کرده و روس‌ها هم می‌توانند از این مسیر برای انتقال کالاهای خود استفاده کنند. در عین حال تکمیل خط آهن رشت ـ آستارا موجب تبدیل کشورمان به مرکز گذر دالان‌های حمل‌ونقل منطقه‌ای و به تبع آن، کانون تحولات اقتصادی منطقه خواهد بود. امید است وزارت مسکن و شهرسازی با کمک وزارت امورخارجه ، این اقدام مهم را به منزله تکمیل آخرین حلقه اتصال کریدور شمال ـ جنوب در دستور کار قرار داده و تلاش کنند تا تکمیل این پروژه با تاخیر دیگری مواجه نشود.