حلقه مفقوده؛ افزايش ارز ترجيحي يا نظارت برقيمت‌ها؟

آرمان‌ملی: بودجه موردنیاز واردات کالاهای اساسی با ارزترجیحی در حالی برای سالجاری 8 میلیارد دلار برآورد شده بود که بررسی‌ها نشان می‌دهد در نیمه نخست امسال با رشد بیش از 90 درصدی حجم واردات کالاهای اساسی این بودجه به پایان رسیده و دولت در نامه‌ای به مجلس خواستار افزایش این بودجه تا 12.6 میلیارد دلار شده بود. درواقع از مجموع 11.5 میلیارد دلار واردات کالاهای اساسی بالغ بر 9.1 میلیارد دلار آن با ارز 4200 تومانی بوده که این میزان رشد اگرچه بخشی از آن در نتیجه افزایش قیمت بازارهای جهانی صورت گرفته اما به‌لحاظ حجمی ‌نیز اکثر کالاها رشد قابل‌ملاحظه‌ای را تجربه کرد. این در حالیست که با وجود تخصیص این میزان ارز یارانه‌ای به کالاهای اساسی اما همچنان در اکثر بازارها به بهانه‌های مختلف شاهد رشد قیمت‌ها بوده‌ایم که عملا این حجم از ارزترجیحی تاثیری در اقتصاد خانوارها در پی نداشته است. البته دولت در حالی برای حذف ارز 4200 تومانی از چرخه اقتصاد کشور تاکید دارد که مشکلات ناشی از تاثیرات تورمی‌ تیم اقتصادی را در دوراهی سختی قرار داده و سعی دارد با تداوم پرداخت ارزترجیحی حداقل تا پایان سال و حذف چراغ‌خاموش این ارز از برخی از کالاها از بار تورمی ‌آن جلوگیری کند. براساس این گزارش، در بودجه سالجاری هشت میلیارد دلار جهت تامین ارز کالاهای اساسی پیش‌بینی شده بود ولی آنچه در عمل اتفاق افتاد نشان داد در نیمه اول امسال حجم واردات با ارزترجیحی طوری بوده که هشت میلیارد دلار تقریبا تمام شده است که البته باید به آن واردات بیش از یک میلیارد دلاری واکسن را نیز اضافه کرد. روند افزایشی واردات با کالای اساسی چه از نظر وزنی و به‌ویژه ارزشی موجب شد که با توجه به اتمام سهمیه هشت میلیارد دلاری واردات کالای اساسی با ارز ۴۲۰۰ تومانی، چندی پیش دولت جهت تامین ارز واردات این اقلام در نیمه دوم سال درخواست افزایش سقف تا ۱۲.۶ میلیارد دلار را مطرح کند. این در حالی است که بررسی وضعیت واردات ایران در فاصله فروردین ‌تا ۱۰ آبان‌ماه امسال در آمار گمرک ایران نشان می‌دهد که از مجموع ۱۱.۵ میلیارد دلار واردات کالاهای اساسی در ۲۵ گروه بالغ بر ۹.۱ میلیارد دلار آن با ارز ۴۲۰۰ تومان بوده است که حجم آن به ۱۶.۴ میلیون تن می‌رسد، براین اساس واردات کالاهای اساسی با ارز ۴۲۰۰ از لحاظ وزنی ۳۴ درصد و از نظر ارزش ۹۰ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل است. بر این اساس واردات با ارزترجیحی در پایان هفت ماهه امسال، بیش از یک میلیارد دلار بالاتر از هشت میلیارد دلار مصوب بودجه بوده است. البته این روند افزایش در کل واردات ۱۱.۵ میلیارد دلاری اقلام اساسی هم وجود دارد و برای این دوره رشد ۲۹ درصدی وزن و ۶۳ درصدی ارزش ثبت شده است. روند تند ارزش واردات کالاهای اساسی در حالی ثبت شده که گزارش ماه‌های اخیر مرکز آمار ایران از وضعیت تورم کالاهای وارداتی نشان داده بود که حتی تا مقاطعی تورم بیش از ۵۰۰ درصدی هم ثبت شده است که از جمله دلایل این روند، افزایش قیمت کالاهای اساسی در سطح جهان و البته برخی هزینه‌های مبادلات کالاست.

روغن رکورددار رشد واردات

اما این‌که کدام اقلام با ارز ۴۲۰۰ تومان وارد شده و میزان رشد آن چقدر است بررسی از این حکایت دارد که در هفت گروه مشمول ارز ۴۲۰۰ تومانی، بیش از ۳.۶ میلیون تن گندم به ارزش بالغ بر ۱.۲ میلیارد دلار وارد شده که گندم وارداتی در این دوره ۶۰ درصد از نظر وزن و ۹۲ درصد بر ارزش رشد داشته است. همچنین ذرت به‌عنوان یکی از عمده‌ترین کالای وارداتی در سال، بالغ بر ۵.۵ میلیون تن به ارزش ۱.۹ میلیارد دلار واردات داشته که از نظر وزنی ۱۱ درصد کاهش دارد ولی از لحاظ ارزش ۲۶ درصد رشد دارد. ذرت تنها کالایی است که در بین اقلام دریافت‌کننده ارز ۴۲۰۰ تومان با کاهش واردات از نظر حجم همراه بوده است. دیگر کالای اساسی جو است که ۲.۲ میلیون تن به ارزش ۶۵۶.۶ میلیون دلار واردات داشته که رشد ۹۶ درصدی وزن و ۱۳۴ درصدی ارزش برای آن ثبت شده است. انواع دانه‌های روغنی به وزن بیش از ۱.۷ میلیون تن و ارزش بالغ بر ۱.۲ میلیارد دلار وارد شده که رشد ۴۷ درصدی وزن و ۱۰۱ درصد ارزش دارد. اما روغن‌های خوراکی نیمه‌جامد، مایع و خام بالاترین میزان افزایش را بین دریافت‌کنندگان ارزترجیحی در واردات دارد به نحوی که ۱.۳ میلیون تن به ارزش بیش از ۱.۸ میلیارد دلار واردات این گروه صورت گرفته که از نظر وزن ۱۲۸ درصد و ارزش ۲۸۰ درصد رشد دارد. کنجاله سویا دیگر کالایی است که واردات آن در حدود هفت ماهه اول امسال بالغ بر ۱.۷ میلیون تن به ارزش ۹۵۲.۱ میلیون دلار بوده است که نشان می‌دهد واردات کنجاله سویا ۱۲۵ درصد از لحاظ وزن و ۲۰۱ درصد ارزش افزایش دارد. اما دارو، تجهیزات و ملزومات پزشکی نیز گروه دیگر دریافت‌کننده ارز ترجیحی است که با افزایش ۳۴ درصدی واردات در وزن و ۳۸ درصدی ارزش همراه بوده؛ به‌طوری‌که ۱۲.۵ هزار تن از این کالا به وزن بیش از ۱.۳ میلیارد دلار واردات داشته است.