دلگرم پوتین نباشید

در تماس اخیر سید ابراهیم رئیسی با رئیس جمهوری روسیه، ولادیمیر پوتین گفته است که از حقوق ملت ایران در موضوع هسته‌ای حمایت می‌کند. تجربه نشان داده است که در حوزه سیاست به‌ویژه با ماهیت رئالیستی آن، سیاستمداران قادرند به همان شیرینی ای که سخن می‌رانند در عمل به تلخی هرچه تمام تر رفتار کنند. بر همین مبنا کشورها یکسری سیاست‌های اعلانی و عملی دارند که در اولی تلاش دارند آن را اخلاقی، خوشایند مخاطب و در پوشش قواعد و مقررات ارائه نمایند و در دومی با متر و معیار منافع و مولفه‌های واقع بینی به آن می‌نگرند و بسیار اتفاق می‌افتد که این دو هیچ گونه انطباقی با یکدیگر ندارند و تناقض فاحشی با هم دارند. عقبه گفتار و رفتار روسیه در قبال ایران به‌ویژه بعد از انقلاب، این تناقض و دوگانگی را برجسته می‌کند. فارغ از کلیت روابط روسیه و ایران و حرف و حدیث‌های فراوان در مسائلی مانند انرژی و نقش منطقه‌ای ایران، صرفا نگاهی به مواضع روسیه در مناقشه اتمی ایران با کشورهای غربی نشان می‌دهد که روسیه هیچ گاه حامی منافع هسته‌ای ایران نبوده است. رای مثبت به تمامی قطعنامه‌های شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی و همچنین قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل به خوبی استراتژی روسیه را نشان می‌دهد. این پرونده برای روسیه تبدیل به گنج قارون شده است. ابزاری برای تعادل بخشی به روابطش با غرب. مواهبی که از استمرار این مناقشه نصیب روسیه می‌شود، نصیب هیچ کشور دیگری نمی‌شود. ناگفته نماند که اگر زمانی کشورهای غربی و حتی اسرائیل بخواهند بنا به ناچاری با ایران اتمی کنار بیایند، روسیه کنار نخواهد آمد. روسیه هیچگاه نخواهد پذیرفت ایران با منابع عظیم انرژی، سرمایه‌های انسانی و موقعیت ژئوپلیتیکی به قابلیت‌های هسته‌ای با توان بازدارندگی دست یابد. این وضعیت مثل این می‌ماند که ایران بتواند و اجازه دهد بحرین صاحب فناوری غیرصلح آمیز هسته‌ای شود. مطلوبِ روسیه پرونده فرسایشی و اختلاف دائمی ایران با غرب است. بر همین مبنا ایران را تشجیع به فعالیت‌های هسته‌ای قابل کنترل می‌کند و از سوی دیگر خودش را همسو با سایر کشورها برای توافق با ایران نشان می‌دهد. اینگونه دائم در حال نوسان گیری میان کف و سقف مناقشه است. بر همین اساس می‌گوید ما در مورد موضوع هسته‌ای حمایت می‌کنیم، نمی‌گوید ما کمک می‌کنیم که غائله خاتمه پیدا کند و مثلا تحریم‌ها رفع شوند. نقشی که بریتانیا در مناقشات منتهی به عهدنامه‌های گلستان و ترکمنچای بازی می‌کرد. اکنون روسیه در منازعه ایران و آمریکا ایفا می‌کند. کمک به حل و فصل موقت یکطرفه به ضرر ایران و اجتناب از خاتمه غائله برای قابلیت فشارهای محتمل در آینده. ایران اما باید با توسل به سابقه روسیه حداقل از ابتدای مناقشه در اوایل دهه 80 تاکنون ضمن بهره وری از قدرت بین المللی روسیه و چین برای تعدیل فشارهای آمریکا و کشورهای غربی در مذاکرات احیای برجام از گذاشتن تمام تخم مرغ هایش در سبد این دو کشور به‌ویژه روسیه پوتین پرهیز کند. فاصله از تک اهرمی بودن در مذاکرات و اجتناب از اتکاء به ناهمراهی صادقانه روسیه با پرهیز از چرخاندن لقمه دور سر و در پیش گرفتن مذاکره مستقیم ایفاد خواهد شد. آنچه در گفت‌وگوی مستقیم و اقناع طرفینی رو در رو، قابلیت حصول دارد به مراتب از گفت‌وگوی غیرمستقیم و چندجانبه با منافع متداخل آسان‌تر خواهد بود.