بایدها و نبایدهای دیپلماسی هسته‌ای

دیپلماسی هسته‌ای در زمره اصلی‌ترین نیازهای دیپلماتیک، راهبردی و اقتصادی ایران محسوب می‌شود. هر کشوری برای بقا نیازمند به کارگیری ساز و کارهایی است که بتواند موقعیت خودش را ارتقا بدهد و در رقابت با سایر بازیگران از جایگاه مطلوب‌تر و موثرتری برخوردار بشود. بحث اصلی ما مربوط می‌شود به باید‌ها و نبایدهای دیپلماسی هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران، ایران برای تحقق اهداف خودش نیازمند این است که در گام اول هدف‌های تاکتیکی و راهبردی خودش را مشخص بکند. هدف اصلی ایران در مذاکرات هسته ای و در دوران‌های مختلف بر اساس معادله پایان دادن به تحریم‌های اقتصادی شکل گرفته است و بر این اساس ادامه پیدا کرده است. شش دور مذاکرات وین در دوران ریاست جمهوری جو بایدن و روند جدیدی که زمینه مذاکرات تیم دیپلماتیک آقای رئیسی را در مذاکرات فراهم می‌کند مبتنی بر معادله قدرت و موازنه قدرت خواهد بود. مهم ترین مسأله‌ای که تاثیر خودش را بر سیاست‌های دیپلماتیک ایران بر جای می گذارد ارتباط مستقیم پیدا می‌کند با سیاست اقتصادی دولت بایدن و چگونگی حذف تحریم‌ها بنابراین مسأله اصلی این است که ما چگونه می توانیم زمینه پایان دادن به تحریم‌ها را فراهم کنیم. در گام دوم مسأله ارتباط مستقیم با تعهدات ایران دارد، پایان دادن به تحریم‌ها به این دلیل اهمیت دارد که می‌تواند زمینه بهینه شدن اقتصادی جامعه ایران را به وجود بیاورد و از همه مهم‌تر اینکه تلاشی برای تحقق اهداف نادیده گرفته شده ایران توسط سیاست بین‌الملل است. در این فرایند لازم است که ایران به نوعی ادراک همکاری جویانه خودش را در مذاکرات منعکس کند، برخی از ادبیات سیاسی و دیپلماتیک ممکن است با تفاسیر بدبینانه رو به رو شده و بر این اساس زمینه ایجاد جو بدبینی بین المللی را در ارتباط با ایران فراهم بکند. در این شرایط لازم است که ایران از ساز وکارهای کنش دیپلماتیک بر اساس ساز و کارهایی که بتواند مشکل راهبردی ایران را حل کرده و نیازهای ایران را تامین بکند. نکته سوم مسأله اطلاع رسانی به جامعه و فضای اجتماعی است. جامعه نیازمند درک دقیقی نسبت به الگوهای رفتار دیپلماتیک نمایندگان کشورشان هستند. اطلاع رسانی باید ماهیت دقیق و قابلیت تطبیق با دستاوردها داشته باشد. یکی از چالش‌های دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران در دوران گذشته معطوف به بیان گذاره‌های غیرواقعی درباره دیپلماسی هسته‌ای ایران بود. جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا رویکردهای متفاوتی را در ارتباط با گزاره برگ(Fact Sheet) منعکس کرده بودند و از همه مهم تر اینکه این ذهنیت به وجود آمده بود که تحریم‌ها برای همیشه برداشته خواهد شد. چنین ذهنیتی با واقعیت‌های اقتصاد جهانی و سیاست‌های آمریکا تطبیق پیدا نکرد و به این ترتیب منجر به کاهش قدرت ایران در چانه‌زنی‌های بین‌المللی و کاهش اعتبار دولت گردید. در این فضا هرگونه صداقت در کسب دستاوردها و همچنین تلاش برای تحقق هدف اصلی ایران در دیپلماسی هسته‌ای که معطوف به حل مشکلات و پایان دادن به تحریم‌ها باشد در زمره نیازهای اصلی تیم مذاکراتی ایران در آستانه دیپلماسی وین خواهد بود.