جا ماندن پرورش از آموزش در دوران کرونا

دنیا امروز نشان داده است که برای برون‌رفت از چالش‌های اجتماعی نمی‌توان تنها به حوزه آموزش اتکا کرد، در کنار مبانی آموزشی مباحث پرورشی و اخلاقی باید به‌صورت جدی موردتوجه قرار گیرد. در سیستم آموزشی فعلی نظام آموزشی کشورکه به صورت مجازی و غیرحضوری در مدارس و تحت سامانه شاد انجام می‌شود متاسفانه به مباحث پرورشی و تربیتی توجه چندانی نشده است. متولیان آموزشی کشور به حدی در بحث سامانه آموزشی شاد غرق شدند که یادشان رفته است که نسل فعلی علاوه بر آموزش صرف به مبانی تربیتی و آموزشی احتیاج دارد. مغفول ماندن موضوع تربیت در مدارس و بی‌توجهی به جایگاه معلمان تربیتی و پرورشی و سیاست‌گذاری‌های اشتباه در آموزش‌وپرورش تا جایی پیش رفت که حتی در دوره‌ کرونا بحث حذف و ادغام معاونت تربیتی نیز پیش آمد و بسیاری از مدارس اعلام کردند که به معلمان پرورشی و تربیتی نیاز ندارند. آموزش‌وپرورش کشور پس از شیوع کرونا برنامه مدونی در حوزه آموزش نداشته است و به‌نوعی دچار سردرگمی شده بود. اما پس از گذشت حدود دو ماه متولیان آموزشی به فکر راه‌اندازی سامانه آموزشی تحت‌عنوان شاد شدند که اشکالات و ایرادات جدی به این بخش وارد است که با گذشت بیش از دو سال هنوز ایرادتی در برنامه شاد وجود دارد. ویروس کرونا به‌نوعی متولیان آموزشی کشور را غافلگیر کرده است و متولیان این امر هم بدون آسیب‌شناسی جدی نسبت به راه‌اندازی سامانه شاد اقدام کردند و رفتار مسئولان امر نشان می‌دهد که این پروژه به‌صورت آزمون‌وخطا در سطح وسیعی از کشور به‌صورت اجباری اجرا شده است. انتظار است که مسئولان و برنامه‌ریزان چالش‌های زیر را بررسی کرده و مانع از آسیب‌های پیش‌رو شده و اشکالات را به حداقل ممکن برسانند. ۱. نگاه آموزشی صرف و حافظه محوری بر فعالیت‌های تربیتی و پرورشی و مهارت‌محوری غلبه کرده است. ۲. عدالت آموزشی در خانواده‌های طبقه ضعیف که فاقد گوشی‌های اندروید بوده و یا خانواده‌هایی که سواد لازم برای کار با گوشی را ندارند کاهش ‌یافته است. ۳. نرم‌افزار شاد جایگزین جریان آموزش شده و از نقش یک ابزار و مکمل یادگیری به هدف، تبدیل شده است. ۴. الزام و اجبار به استفاده از نرم‌افزارها، فرصت‌های آموزشی را به تهدید تبدیل کرده و مقاومت معلمان را افزایش داده است. ۵. برنامه‌های کیفی تربیتی و پرورشی مدرسه به حاشیه رانده شده است. ۶. تعامل حضوری خانواده و مدرسه و عدم استفاده از ظرفیت‌های نهاد خانواده و انجمن اولیا و مربیان کاهش داشته است. ۷.ارسال بی‌رویه مطالب دیگران باعث کاهش خلاقیت معلمان گردیده است. ۸. خلاقیت و رقابت گروهی در استفاده از نرم‌افزارهای جدید بین دانش‌آموزان کمرنگ شده است. ۹. دادن تکالیف زیاد به دانش‌آموزان موجب دل‌زدگی آنها از درس شده و فرصت بازی و بودن با اعضای خانواده را کاهش می‌دهد. سامانه شاد به‌نوعی به دانش‌آموزان این خطه تحمیل شده است اما می‌توان برای برون‌رفت از چالش‌های موجود از خلاقیت‌های فردی و اجتماعی معلمان برای جلوگیری از آسیب‌های اجتماعی بعدی به سیستم آموزشی استان و حتی کشور استفاده کرد. مدیران و متولیان آموزش‌وپرورش تا دیر نشده با ارسال فراخوانی از دست‌اندرکاران و نخبگان و پژوهشگران کشوری درخواست کنند که ابتدا آسیب‌شناسی جدی نسبت به سامانه آموزشی شاد داشته و ایده‌ها و خلاقیت‌های خویش برای بهبود وضعیت موجود ارائه کنند و حتی از سیستم تشویقی در این امر استفاده کنند. مدیریت بحران در این‌گونه موارد باید خودنمایی کند، از زمان شیوع کرونا تاکنون بیش از یک سال می‌گذرد چه‌بهتر بود که متولیان امر در این بخش از همان شیوع این ویروس خطرناک به فکر برنامه‌ریزی مدون در حوزه آموزش‌وپرورش بوده و با ارائه طرحی مناسب و مدون زمینه معرفی سامانه‌ای با درنظرگرفتن همه جنبه‌های آموزشی در کشور مدل‌سازی می‌کردند. اینکه شیوه‌های آموزشی در کشور باید تغییر کند امری قابل پذیرش است اما این شیوه اگر فاقد برنامه‌ریزی مناسب و مدون باشد آسیب‌های آن جدی است. کمیته‌های سند تحول بنیادین و زیر نظام‌های شش‌گانه آن و کمیته پدافند غیرعامل فرصت بسیار مناسبی است که از ظرفیت آنها در حوزه آموزش‌وپرورش به‌صورت جدی استفاده نمی‌شود. اما برای برون‌رفت از چالش‌های موجود مباحثی را برای کمک به سیستم آموزشی در کشور پیشنهاد می‌دهیم که انتظار است متولیان امر در جهت اصلاح برنامه‌های فعلی نظام آموزشی به کار گیرند. ۱. تأکید بر اصل بودن فرآیند آموزش حضوری و کمکی بودن نرم‌افزار در کنار سایر ابزارهای کمک‌آموزشی۲. رایگان کردن اینترنت برای استفاده از نرم‌افزار در مناطق محروم و طبقه ضعیف۳. توجه به سایر ابعاد تربیتی و آموزشی و ساحت‌های شش‌گانه ۴. ایجاد رقابت در معلمان و دانش‌آموزان برای تولید محتوای کیفی و مناسب ۵. امکان در دسترس قراردادن تبلت‌های آموزشی به‌صورت امانت به دانش‌آموزان طبقه ضعیف در مدرسه۶. تمرکززدایی از برنامه و دادن اختیار به مدیر مدرسه و معلم برای ارائه برنامه‌های متناسب با مدرسه و کلاس7. اضافه‌کردن مباحث پرورشی در کنار مبانی آموزشی. تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران آموزشی در کشور باید بپذیرند که دانش‌آموز امروز قرار است در آینده نقش اثرگذار اجتماعی در جامعه داشته باشند، باید نسبت به تربیت آنها در شرایط سخت کرونا برنامه مدون داشته باشیم و تنها به مباحث آموزشی تکیه نکنیم.