ایران چه نقشی در تحولات قفقاز ایفا می‌کند؟
تحولات این روزهای منطقه قفقاز کم اهمیت‌تر از تحولات خاورمیانه نیست و در این منطقه نیز اتفاقاتی رخ می‌دهد که در نوع خود قابل تحلیل و بررسی است. قدر‌مسلم تنش در منطقه پس از اظهارات مقامات آذربایجان با تحریک ترکیه و شیطنت‌های رژیم صهیونیستی آن‌هم پس از رزمایش اخیر ایران در مرزهای میان ایران و آذربایجان بالا گرفته و بر همین اساس نیز آذربایجان مشترکا با ترکیه رزمایشی را در مرزهای نزدیک به ایران برگزار کردند و خبرها حاکی از آن است که درصدند رزمایش دیگری نیز برگزار کنند. آنچه مسلم است در مورد مساله قفقاز باید به این نکته توجه کرد که اگر تحلیلی صحیح از وضعیت موجود داشته باشیم، می‌توانیم تصمیمی صحیح بگیریم و یک راهبرد صحیح اتخاذ کنیم. این موضوع برای ایران، هم جنبه امنیتی- سیاسی و هم جنبه دیپلماتیک دارد و موضوعاتی که مربوط به روابط ایران با آذربایجان، ارمنستان، ترکیه و روسیه می‌شود یک جنبه نظامی دارد که به همین رزمایش‌ها مربوط می‌شود و یک جنبه رسانه‌ای است. هرچند که عمده این تحرکات طراحی رژیم صهیونیستی است و از سال‌ها قبل دنبال این ماجرا بوده‌اند؛ یعنی این‌گونه توجیه می‌کردند که ایران در شمال فلسطین اشغالی یعنی
جنوب لبنان حضور دارد، ما هم باید در شمال ایران حضور پیدا کنیم و با همه توان تلاش کنیم که نفوذ خود را گسترش دهیم. لذا ایران نیز باید به نحوی عمل کند که از طرفی با دیپلماسی منطقه‌ای از ایجاد تنش در این منطقه جلوگیری کند و از طرف دیگر جلوی گسترش پیشروی رژیم صهیونیستی در منطقه نیز گرفته شود.
تنش در منطقه شمال‌غرب
تنش در روابط میان ایران و آذربایجان به برگزاری مانورهای نظامی در مرزهای مشترک و دعوت به خویشتنداری طرفین منتهی شده است. حالا اما نظم جدید منطقه‌ای در مقابل ایران خودنمایی می‌کند. ایران درحالی که خود را حامی جمهوری آذربایجان در مناقشه قره‌باغ معرفی می‌کرد اکنون پهپادهای اسرائیل را در مرزهای مشترک ایران و آذربایجان به صف شده در مقابل خود می‌بیند. میدل ایست آی از تقابل دو گروه در منطقه می‌گوید، ایران و ارمنستان و روسیه در یک طرف و پاکستان و ترکیه و آذربایجان در سوی دیگر قرار دارند. روی‌کار آمدن سیدابراهیم رئیسی در ایران تنش میان این دو گروه را تشدید خواهد کرد. ایران درحالی بزرگترین مانور نظامی خود طی سه دهه گذشته را در مرزهای مشترک با آذربایجان برگزار می‌کند که شاهد تشدید لفاظی‌های نظامی تهران علیه باکو هستیم. در این گزارش به اوضاع در آذربایجان نیز اشاره شده و ادعا می‌کند که میهن‌پرستی در آذربایجان که پس از پیروزی اخیر این کشور در جنگ دوم قره‌باغ افزایش پیدا کرده بود، برای مقابله با تهدید ایران بسیج شده است. درگیری نظامی میان ایران و آذربایجان منجر به آتش کشیدن منطقه خواهد شد. با توجه به اینکه ترکیه به
تازگی بیانیه شوشا در ژوئن گذشته که یک پیمان امنیتی بود را با باکو امضا کرد، ترکیه قطعا از آذربایجان در هرگونه درگیری احتمالی حمایت خواهد کرد. پاکستان، متحد آذربایجان و ترکیه نیز در صورت بروز هرگونه درگیری میان تهران و باکو، فشار‌های نظامی بر مرزهای شرقی ایران را افزایش خواهد داد. در همین حال، ارمنستان که تمایلی به پذیرش شکست خود در جنگ اخیر قره‌باغ مقابل آذربایجان را ندارد، ممکن است وسوسه شود تا از بحبوحه جنگ ایران و آذربایجان برای بازپس‌گیری آنچه ملی‌گرایان ارمنی شرق ارمنستان می‌خوانند، استفاده کند که خود به بروز جنگ دیگری بر سر قره‌باغ منجر خواهد شد. این درحالی است که به آتش کشیده شدن منطقه برای سیاست خارجی روسیه در قفقاز شمالی خسارت‌بار خواهد بود چراکه این موضوع می‌تواند عملیات صلح روسیه در منطقه قره‌باغ را با خطر مواجه کند. کرملین در صورت آنکه متحدان منطقه‌ای آن یعنی ایران و ارمنستان وارد عملیات نظامی شوند دیگر نمی‌تواند تظاهر به بی‌طرفی کند.
نظم منطقه‌ای
تنش‌های جدید در منطقه و تهدید به‌بروز جنگ میان ایران و آذربایجان پس از آن مطرح می‌شود که آقای رئیسی رئیس‌جمهور جدید ایران به تازگی کار خود را در این کشور آغاز کرده است. وی وارث یک نظم ژئوپلیتیک منطقه‌ای است که در تقابل با ایران قرار دارد. بخشی از این نظم ژئوپلیتیک که گروهی نظامی و امنیتی حامی غرب محسوب می‌شوند شامل ترکیه، آذربایجان و پاکستان است. در ۲۷ جولای ترکیه، آذربایجان و پاکستان توافق باکو را امضا کردند، این توافق یک شراکت استراتژیک است که شکل جدیدی برای همکاری‌های نظامی و سیاسی میان این سه کشور ایجاد می‌کند. بیانیه باکو حمایت خود را از بازگشت مناطق اشغالی آذربایجان در ارمنستان اعلام و همبستگی خود را با پاکستان بر سر منطقه مورد مناقشه جامو و کشمیر ابراز می‌کند. در اوایل سپتامبر گذشته، ترکیه، آذربایجان و پاکستان یک مانور نظامی مشترک سه‌گانه در باکو برگزار کردند. در این مانور نظامی رهبران نظامی آذربایجان از دو متحد دیگر این کشور در جریان جنگ ۲۰۲۰ قره‌باغ تشکر کردند. از سوی دیگر، اسرائیل که همکاری امنیتی با آذربایجان و از اوایل سال ۲۰۰۰ دارد نیز به این گروه ژئوپلیتیکال تعلق دارد. در دوم آگوست گذشته در
جریان روابط گرم میان ترکیه و اسرائیل، آذربایجان دفتری را با هدف توسعه تجارت و توریسم در اسرائیل تاسیس کرد که می‌تواند مقدمه‌ای برای گشایش سفارت رسمی آذربایجان در اسرائیل باشد. اسرائیل از اوایل سال ۱۹۹۳ در باکو سفارتخانه دارد. گروهی که در مقابل این نظم ژئوپلیتیکالی قرار دارد اما شامل روسیه، ارمنستان و ایران است. در حالی که نیکول پاشینیان نخست‌وزیر ارمنستان در مراسم تحلیف ابراهیم رئیسی شرکت کرد، الهام علی‌اف در این مراسم حضور پیدا نکرد. علاوه بر آن، ارمنستان در مناقشه ارزی هند با پاکستان از دهلی‌نو حمایت کرد. عجیب نیست که روی‌کار آمدن ابراهیم رئیسی در ایران منجر به وخامت روابط میان دو گروه ژئوپلیتیکال در منطقه خواهد شد.
ارسال نظر