لغو تحريم‌های هسته‌ای را دنبال كنيد؛ نه همه تحريم‌ها

آرمان ملی-علیرضا پورحسین: صحبت‌های رئیس دولت سیزدهم و رایزنی وزیرخارجه کشورمان با مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، در ساعات گذشته با واکنش‌های زیادی همراه بود. رئیس جمهور ایران در اولین سخنرانی خود در سازمان ملل به انتقاد از آمریکا پرداخت و گفت که این کشور از تحریم به عنوان یک ابزار جنگی جدید استفاده می‌کند. او در نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل تاکید کرد که ایران خواهان از سرگیری مذاکراتی است که به رفع تحریم های آمریکا بینجامد. رئیس جمهوری جدید ایران روز سه‌شنبه گفت که تلاش‌های آمریکا برای هژمونی به شکل تاسف‌باری شکست خورده است. رئیسی در این سخنرانی گفت که کشورش پس از خروج یکجانبه واشنگتن از توافق هسته ای ٢٠١٥ دیگر به آمریکا اعتماد نخواهد کرد امامذاکرات با 1+4 را ادامه خواهد داد. در این میان بسیاری صحبت‌های رئیس جمهوری جدید ایران را با روحانی مقایسه کرده و بر این باور بودند که ابراهیم رئیسی یک سخنرانی منتقدانه‌تر و بی پرده در رابطه با سیاست خارجی آمریکا ارائه داد. برخی نیز بر این باور هستند که سخنرانی ابراهیم رئیسی در سازمان ملل نشان دهنده هویت ایران و جایگاهی است که خود را در جهان می‌بیند. مشخصا آن چه که در این میان اهمیت بیشتری دارد، برنامه‌ای است که ایران در حال تدوین آن در راستای از سرگیری مذاکرات در وین است. در راستای بررسی این مساله «آرمان ملی» گفت‌وگویی با قاسم محبعلی، مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت خارجه داشته که در ادامه می خوانید.
مجموعه صحبت‌ها در مجمع عمومی سازمان ملل درخصوص برجام را می توان امیدوارکننده دانست؟
صحبت‌های رئیس جمهوری ایران در مجمع عمومی سازمان ملل ابعاد مختلفی داشت. در این میان طرف‌های مقابل برجام و به خصوص غربی‌ها برداشت مثبتی نداشتند و واکنش‌های خوبی نیز در این خصوص مشاهده نشده است. غربی‌ها بر این باورند که صحبت‌های رئیس جمهوری حاوی تنش‌زدایی نبوده و مسیر را هموار نکرد. از سوی دیگر سایر مقامات ایران نیز شروط عجیبی برای احیای برجام گذاشته‌اند. یکی از مسئولان گفته است که باید تمامی تحریم‌ها لغو شود که مشخصا عملی نیست. طرفین در مجمع عمومی سازمان ملل حرف جدیدی در خصوص برجام نزدند و مشخصا به نظر می رسد در خصوص مشخص شدن مسیر احیای برجام باید منتظر دور هفتم مذاکرات در وین ماند. مشخصا امروز تحریم‌هایی لغو می‌شود که مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران است. بایدن نیز به این امر اذعان کرد و این گفته نشان می‌دهد که همچنان بین خواسته مقامات ایران و آمریکا اختلاف وجود دارد. باید توجه داشت که تحریم دستگاه‌های دولتی ایران تحت عناوین دیگری است و باید در مذاکراتی دیگر در خصوص آنها صحبت شود. باید توجه داشت که کشور بدون برداشته شدن تحریم‌ها نمی‌تواند به سمت رشد و توسعه رفت. شاید بتوان کشور را اداره کرد و پیش برد اما مشخصا فاصله ما کشورهای همسایه بیش از پیش خواهد شد و هر روز از آنها درتوسعه‌یافتگی و اقتصاد عقب خواهیم ماند. امروزسطح درآمد سرانه ایران به مراتب از همسایگان خود کم‌تر شده است و این نتیجه دیدگاه نامناسب است. ما امروز نیاز داریم که اقتصاد خود را بزرگ کنیم و این امر با وجود تحریم‌ها ممکن نیست.
با توجه به صحبت‌های انجام شده، مذاکرات وین در آینده نزدیک به چه شکلی پیش خواهد رفت؟
ایران باید تلاش کند که به برجام فعلا در سطح توافق ۲۰۱۵ نگاه شود و تحریم‌‌های هسته‌‌ای برداشته شود. طبیعتا بعد از آن، موضوعات دیگری وجود دارد که طرفین علاقه‌مند هستند که وارد گفت‌وگوها کنند. به هرحال برجام در دو سال پایانی خود است و با احیای آن هم تحریم ‌های ایران به طور کامل برداشته نمی‌‌شود. یعنی ضمن اینکه گشایش‌هایی را ایجاد می‌کند، خیلی هم نمی‌توان انتظار داشت که تاثیرات جدی در وضعیت اقتصادی کشور داشته باشد. در این میان واکنشی که ایران در برابر آژانس داشت، قابل توجه است. احتمال داشت که شورای حکام پرونده ایران را به شورای امنیت بفرستد و شش قطعنامه قبلی احیا شود. واکنش ایران اما نشان داد که برخی گفته‌‌ها و حرف‌هایی که در ماه‌های اخیر گفته می ‌شد، به خصوص آن طرحی که مجلس تصویب کرده بود خیلی کارآمدی نداشته و در عمل اثر ندارد. البته میانجیگری روس‌ها و شاید فشاری که به ایران آوردند باعث شد که ایران بپذیرد همکاری خود را با آژانس احیا کند و اجازه دهد که آژانس مثل قبل نظارت لحظه‌ای و آنلاین بر فعالیت‌های هسته‌‌ای ایران داشته باشد. این وضعیت شاید این هوشیاری را به مسئولان داده باشد که در قضیه برجام هم انتخاب دیگری وجود ندارد و شاید هم بخشی از توافق همین بوده که ایران نه ‌تنها نظارت آژانس، بلکه بازگشت به مذاکرات را هم بپذیرد تا موضوع صدور قطعنامه در شورای حکام منتفی شود. بعید می‌دانم فعلا تمامی طرف های برجام آمادگی داشته باشند تا در سطح وزرای خارجه جلسه‌ای تشکیل بدهند. شاید این ترجیح وجود داشته باشد که فعلا در سطح کارشناسی به نتیجه روشنی برسند و بعد موضوع تشکیل جلسه در سطح وزرای خارجه مدنظر قرار گیرد. نه اینکه آمادگی نداشته باشند، چون دستور کار مذاکرات در اتحادیه اروپا و آمریکا فعلا در سطح کارشناسی است، شاید هنوز آمادگی برگزاری جلسه رسمی در سطح وزرا را نداشته باشند. آنها احتمالا منتظر می‌مانند تا در نتیجه مذاکرات کارشناسی نشانه‌هایی از آمادگی ایران برای اجرای توافق را ببینند و بعد از آن برای پایان ‌دادن به مذاکرات و نهایی ‌کردن توافق وارد مرحله جلسه در سطح وزرا خواهند شد. اکنون که هنوز روشن نیست توافق به نتیجه برسد، احتمالا چنین تمایلی ندارند. البته باز هم باید دید و نمی‌توان به صورت قطعی گفت. در این میان نقش روس‌ها خیلی مهم است. آنها بازی پیچیده‌ای را هم با طرف ایرانی و هم با طرف اروپایی و آمریکایی دارند و درحال پیگیری قضیه هستند. حتی من فکر می‌کنم درحال حاضر بیش از این‌که ایران در مذاکرات نقش داشته باشد، روس‌ها در پیشبرد مذاکرات مطابق منافع خود نقش دارند.