بازهم تناقض در آمارهاي اقتصادي

آرمان‌ملی- محمدسیاح: براساس داده‌های مرکز آمارایران؛‌ بهار امسال رشد اقتصادی بدون نفت، ۴.۶ درصد و رشد اقتصادی با نفت، ۷.۶ درصد گزارش شده ‌است. این درحالی است که روزگذشته بانک‌مرکزی، رشد اقتصادی بدون احتساب بخش نفت و با بخش نفت را به ترتیب ۴.۷ و ۶.۲ درصد اعلام کرده‌ بود. این تفاوت آماری در داده‌های منتشر شده از سوی این 2 مرکز در همه دوره‌های ارائه آمار وجود داشته و ناشی از این موضوع است که هرکدام از این مراکز از شاخص‌های خاص خودشان برای احصا آمارها استفاده می‌کنند. برخی از کارشناسان اقتصادی معتقدند که این تفاوت در آمارهای ارائه شده قابل اتکا نیست چراکه شاخص‌های هر دو مرکز متفاوت هستند و این تفاوت می‌تواند به لحاظ برداشت آنها از آمار هم باشد به همین دلیل قابل اتکا و توجه نیستند ضمن اینکه این آمارها با توجه به قیمت ثابت کالاها در سال 1395 تنظیم شده‌اند و نمی‌توانند منبع خوبی برای تعیین رشد اقتصادی باشند. به عبارت دیگر جدا از اختلاف‌های آماری همیشگی این دو نهاد، یکی از دلایل اصلی اختلاف به سال پایه متفاوت در محاسبه تولید ناخالص داخلی حقیقی بازمی‌گردد. بانک‌مرکزی برای محاسبه تولید ناخالص داخلی حقیقی، سال پایه را ۱۳۹۵ و مرکز آمار ۱۳۹۰ در نظر گرفته‌است. وحید شقاقی شهری، اقتصاددان با بیان اینکه در دهه 90، میانگین رشد اقتصادی ایران صفر درصد بوده است؛ به «آرمان‌ملی» گفت: اقتصاد ایران 2 بار تحریم و تکانه‌های شدید نفتی بر اقتصاد تحمیل و عملا موجب کوچک‌شدن اقتصاد ایران شد. از سال 2011 تا 2020 آخرین اطلاعاتی که بانک‌جهانی منتشر کرده در مجموع نشان می‌دهد که تولید ناخالص داخلی نسبت به قدرت برابری خرید 20 درصد کمتر شده است و میانگین رشد سرمایه‌گذاری در دهه 90 هم منفی پنج درصد شده است. او ادامه داد: برآیند این اطلاعات نشان می‌دهد که اقتصاد ایران در این دهه خیلی کوچکتر شده است و باید منتظر بمانیم هر تکانه مثبتی می‌تواند یک رشد اقتصادی بالایی را به دفعات و به یکباره ایجاد کند. همان رخدادی که در سال 1395 هم داشتیم. یعنی وقتی در این سال تحریم‌ها کاهش پیدا کرد و صادرات نفت بیشتر شد ما رشد 12.5 درصد را تجربه کردیم ولی یکبار این اتفاق افتاد. شقاقی‌شهری تصریح کرد: احتمال اینکه این اتفاق بازهم در اقتصاد ایران تکرار شود؛ یعنی اگر تحریم‌ها برداشته شود و صادرات نفت ایران شدت بگیرد احتمال اینکه رشد اقتصادی بالایی را در یکسال تجربه کنیم؛ وجود دارد.
سال قیمت ثابت در آماردهی
این اقتصاددان با اشاره به آمار رشد اقتصادی در بهار 1400 اظهارکرد: داده‌های بانک‌مرکزی و مرکزآمار ایران صحیح نیست؛ دلیل آن هم این است که مرکزآمار به قیمت سال 1390 و بانک‌مرکزی به قیمت ثابت سال 1395 داده‌های خود را منتشر کرده‌اند. یعنی اصلا مبنای دو آمار متفاوت است. بنابراین الان نمی‌توانیم این دو آمار را باهم مقایسه کنیم چون روش تولید و مبنای آماری این دو مرکز متفاوت بوده است. او ادامه داد: با این حال حتی در سال‌های گذشته وقتی قیمت ثابت این دو مرکز هم یکی بود اختلافات آماری وجود داشت که دلیل آن تفاوت در نمونه‌هایی است که مرکز آمار و بانک‌مرکزی استفاده می‌کنند و در تعریفی است که از بنگاه‌های صنعتی و تولیدی دارند. شقاقی‌شهری در پاسخ به این پرسش که چرا آمارها براساس قیمت ثابت 90 و 95 استخراج می‌شود،‌ توضیح داد: اقتصاد ایران در همیشه شرایط تورمی ‌داشته و به‌دلیل اینکه بتوانیم رشد واقعی را احصا کنیم هر پنج سال سعی می‌کنیم سال قیمت ثابت را تغییر دهیم که این کار انحراف قیمتی را از بین می‌برد و داده‌های واقعی را نشان می‌دهد. به‌عنوان مثال فرض کنید ما دنیای دو کالایی داریم یک گوشت و دیگری نان است؛ 1000 واحد نان با قیمت 20 تومان و 500 واحد گوشت با قیمت 40 تومان تولید شده و در سال بعد میزان تولید بدون تغییر مانده ولی قیمت‌ها افزایش یافته یعنی همان هزار واحد نان با قیمت 25 و 500 واحد گوشت با قیمت 50 تومان عرضه می‌شود. قیمت و ارزش تولید بیشتر شده ولی ارزش واقعی تولید ثابت مانده است! یعنی حتی اگر قیمت‌ها را به قیمت سال گذشته برگردانیم می‌بینیم که هیچ تغییری در رشد اتفاق نیفتاده است. شقاقی‌شهری اضافه کرد: به همین دلیل است که قیمت ثابت لحاظ می‌کنند یعنی گفته می‌شود می‌خواهند تولید سال 1400 را به قیمت‌های سال 1395 محاسبه کنیم تا نسبت رشد 1400 درنظرگرفتن قیمت‌های 1395 چه تغییری در افزایش تولید نهایی کالا و خدمات اتفاق افتاده است. چون اقتصاد ایران یک اقتصاد تورمی ‌است بنابراین هر چقدر بتوانیم سال‌های قیمت ثابت را نزدیکتر کنیم آمارها به واقعیت بیشتر نزدیک می‌شود. یعنی در مقایسه با سال 90 اگر 95 را لحاظ کنیم آمارها رشد اقتصادی را دقیق‌تر نشان می‌دهد به همین جهت عددی که بانک‌مرکزی به نسبت قیمت ثابت سال 95 تولید کرده به واقعیت نزدیکتر است.
دلایل رشد اقتصاد چه بوده است؟
این اقتصاددان افزود: رشد در فصل بهار اتفاق اتفاده و دلیل آن هم این است که اقتصاد ایران در یکدهه گذشته به اندازه زیادی کوچک شده و با تغییرات اندکی می‌تواند رشد داشته باشد؛ ضمن اینکه اثر اپیدمی ‌کرونا هم تا حدودی در اقتصاد مهار شده و بسیاری از کسب‌وکارهایی که به‌دلیل این بیماری نیمه‌فعال بودند الان فعال‌تر شدند. بخش خدمات هم از شرایط رکود خارج شده و حدود 4.5 درصد رشد داشته است. او ادامه داد: بخش کشاورزی به‌دلیل بی‌آبی و خشکسالی و مشکلاتی که در این حوزه داریم همچنان رشد منفی را تجربه می‌کند. بخش نفت اما رشد بالایی را نشان می‌دهد و بدین معناست که صادرات نفت تا حدودی با دورزدن تحریم‌ها بیشتر شده است. با این حال این رشد اقتصادی خیلی ارزش تحلیل ندارد چون این رشد اقتصادی به‌دلیل کوچکترشدن اقتصاد ایران در سال‌ها گذشته است.