شانگهای فرصت جدی برای اقتصاد ایران

پیمان‌های دوجانبه و چندجانبه امروز یک امر مرسوم در جهان هست. در گذشته نه‌چندان دور هم گات و هم بعدا WTO یا سازمان تجارت جهانی در دنیا ایجاد شد که همه کشورها تقریبا عضو آن سازمان شدند و الان هم عضو آن سازمان هستند. تقریبا در یک دهه اخیر بسیاری از کشورها به دنبال تفاهمنامه‌های دوجانبه یا چندجانبه هستند. ایران قبل از انقلاب به بلوک اقتصادی اکو ملحق شده بود. در سال‌های بعد از انقلاب تقریبا به هیچ بلوکی ملحق نشدیم و فقط در همین سه سال اخیر به کشورهای اوراسیا و در سال جاری به کشورهای عضو شانگهای ملحق شدیم. پیوستن ایران به این دو بلوک ارواسیا و شانگهای منافع اقتصادی منطقه‌ای به دنبال خواهد داشت. چون تجارت بین این کشورها از تعرفه‌های ترجیحی برخوردار خواهد بود و همچنین این کشورهای عضو در مجامع بین‌المللی از حمایت‌های سیاسی نیز برخوردار خواهند شد. البته نباید فراموش کنیم که هم شانگهای و هم اوراسیا دو ظرفیت بالقوه برای اقتصاد ایران هستند. و برای اینکه این ظرفیت‌های بالقوه تبدیل به ظرفیت بالفعل شود، باید همه دستگاه‌های اجرایی و بخش خصوصی برای استفاده از مزیت‌های این دو توافقنامه منطقه‌ای بسیج شوند. کشورهای عضو شانگهای هم به انرژی ایران و هم به مسیرهای ترانزیتی ایران نیاز دارند و برعکس ایران هم به محصولات صنعتی کشورهای عضو نیاز دارد. به‌عنوان مثال امروز هند در چابهار مشغول سرمایه‌گذاری است که کالای خود را به افغانستان برساند. یا چین می‌خواهد راه ابریشم را احیا کند. طبیعتا احیای راه ابریشم از مسیر ایران می‌تواند به تسریع در زیرساخت‌های ایران کمک کند. به عنوان مثال قرار بود گاز ایران به عنوان خط صلح از طریق پاکستان به هندوستان برسد، حالا چون هم پاکستان، هم هندوستان هر دو عضو شانگهای هستند بنابراین یک مزیت برای ایران، پاکستان و هند خواهند بود. ظرفیت صنعتی، بخش خدمات و هم بخش حمل و نقل اعم از حمل و نقل دریایی، ریلی و هوایی در کشورهای عضو شانگهای زیاد است. بالاخره بیش از 40 درصد جمعیت جهان در همین 12 کشور عضو شانگهای هستند و نزدیک به 30 درصد تولید ناخالص ملی مربوط به همین کشورهای عضو شانگهای است. اگر اراده سیاسی در این 12 کشور شکل بگیرد حتما منجر به هم‌افزایی مبادلات تجاری بین کشورها خواهد بود. نکته کلیدی دیگر این است که برخی از کشورهای عضو از جانب آمریکا و برخی بین خودشان چالش جدی دارند. به عنوان مثال آمریکا هم ایران و هم روسیه و هم چین را تحریم کرده. چین با هند چالش دارد، هند با پاکستان چالش دارد، روسیه با برخی از این کشورهای آسیای میانه چالش دارد. لذا در عین حال که چالش داخلی دارند، یک چالش بیرونی هم با آمریکا دارند. ممکن است در ظاهر این یک عیب یا جزء معایب شانگهای باشد اما چون ظرفیت اقتصادی کشورهای عضو زیاد است، شاید با تدبیر بتوانند این تهدیدها را به فرصت برای خود تبدیل کنند. اگر از این مزیت‌ها بین کشورهای عضو بهره گرفته شود، حتما شانگهای چشم‌انداز روشن‌تری خواهد داشت. ولی اگر از ظرفیت‌های هم استفاده نکنند، طبیعی است که فقط یک پیمان روی کاغذ خواهد بود. گرچه همین حالا عضویت دائمی ایران در این پیمان با توجه به تحریم‌های ظالمانه یک بُرد سیاسی است.