توافق با آژانس «مُسَکن» بود، نه «درمان»

سفر گروسی به ایران و هم توافق بیشتر حکم یک مسکن را دارد تا درمان. چون هنوز اختلافات ایران با آژانس و جامعه جهانی بر سر پرونده فعالیت‌های هسته‌ای و موارد اختلافی به قوت خود باقی است. در کنار آن هنوز دولت رئیسی موضع مشخصی را در قبال زمان آغاز مذاکرات وین برای احیای برجام اعلام نکرده است. بنابراین قطعاً این تاخیرهای مداوم و عدم اعلام زمان مشخص برای آغاز مذاکرات وین از سوی دولت تا یک جایی قابل پذیرش است و جامعه جهانی تا یک مقطع و برهه‌ای با این سیاست ابهام دولت رئیسی مماشات خواهند کرد. اعتقاد دارم که تا حدی تابوی مذاکرات برای احیای برجام شکسته شده است. دیگر خبری از تجمع و تحصن علیه سفر گروسی در مقابل وزارت امور خارجه، سازمان انرژی اتمی و یا مجلس نیست، چرا؟! چون دولت آنها، روی کار آمده است. البته تغییر لحن و تغییر گفتمان در سیاست خارجی و دیپلماسی به خصوص در حوزه پرونده فعالیت‌های هسته‌ای و مذاکرات وین برای احیای برجام در حوزه اختیارات رهبری است؟ پس باید دید که تغییر فضای سیاسی و یکدست شدن قدرت این آسودگی خیال و تضمین را به حاکمیت می‌دهد که به سمت تغییر لحن و تغییر گفتمان هم برود. اختلافات بین ایران با طرف‌های مذاکره کننده یعنی اعضای ۱+4و همچنین آمریکا به قدری بالاست که به این زودی‌ها مسئله توفیق در مذاکرات و احیای برجام حاصل نخواهد شد، به گونه‌ای که حتی در همان مذاکرات پیشین در دولت روحانی بارها و به کرات عنوان داشتم که این مذاکرات به نتیجه خاص و ملموسی در زمینه احیای برجام و لغو تحریم‌ها منجر نخواهد شد که نهایتاً هم چنین شد. ضمن اینکه چند نکته مهم را هم باید مد نظر قرار داد. در مقام نخست علاوه بر آنکه ایران هم انتظارات خود را به شدت افزایش داده است از آن طرف آمریکایی‌ها در کنار اروپا سعی دارند، هم بازه زمانی و هم تعهدات فرابرجامی را به توافق پیشین بیفزایند. چنانی که خود جو بایدن به صراحت عنوان داشته است که توافق سال ۲۰۱۵ برای آمریکا دیگر اهمیتی ندارد، لذا باید یک توافق جدید در دستور کار قرار گیرد، چون عمر توافق سال ۲۰۱۵ تا ۴ سال دیگر یعنی در سال ۲۰۲۵ به پایان خواهد رسید.

این در حالی است که دو سال دیگر یعنی سال ۲۰۲۳ هم محدودیت‌های موشکی ایران برداشته خواهد شد. در نتیجه نگاه آمریکا این است که یک برجام جدید با یک افق زمانی بلندتر یعنی تا سال ۲۰۵۰ مجدداً در دستور کار قرار دهد. در این رابطه بایدن و کاخ‌سفید عنوان کرده است که حاضر به بازگشت به توافق سال ۲۰۱۵ هستند به این شرط که تاریخ انقضای این توافق به سال ۲۰۵۰ موکول شود، شرطی که قطعا جمهوری اسلامی ایران با آن مخالف است. در نتیجه مذاکرات، نه می‌تواند به نتایج لازم دست پیدا خواهد کرد و نه به این زودی‌ها می‌تواند اختلافات را حل و فصل کند. نباید فراموش کنیم که اکنون کشور با بحران‌های متعدد اقتصادی، معیشتی، بهداشتی، اجتماعی و فرهنگی دست به گریبان است. دولت رئیسی به هیچ وجه در وضعیت مطلوبی قرار ندارد. دولت رئیسی سعی دارد با دیپلماسی اقتصادی و ارتباط با همسایگان چالش‌ها را حل کند. مادامی که برجام احیا نشود و لغو تحریم‌ها در دستور کار قرار نگیرد هیچ کدام از کشورهای جهان، چه همسایگان و چه کشورهای فرامنطقه‌ای، نه تمایل و نه توانی برای برقراری روابط تجاری با ایران دارند. به سفر کاظمی، نخست وزیر عراق به ایران و مواضعش نگاه نکنید. این مواضع مثبت کاظمی برای برقراری روابط تجاری با ایران صرفا موضع‌گیری مثبت دیپلماتیک است که باید انجام شود، کما اینکه هر کشوری هم در لفظ و ادعا خواهان برقراری و تشدید روابط تجاری با ایران است. ما باید ببینیم در صحنه عمل چه اتفاقی برای توسعه روابط تجاری و اقتصادی ما روی می‌دهد؟ آیا تحریم‌ها اجازه می‌دهد تا روابط اقتصادی توسعه پیدا کند؟ ایران و عراق سودای اقتصاد ۳۰ میلیاردی را در سر دارند، ولی در بستر تحریم‌ها این یک خواب و خیال است.