فصل واگرایی اصولگرایان

اتحاد به‌معنای همکاری صمیمانه و کار مشترک تا دستیابی به نتیجه قطعی، در سایه انعطافِ معقول و از‌خودگذشتگی و توان اقناع در درون یک گروه یا بین چند گروه حاصل می‌شود. از این جهت، اتحاد نه‌فقط ضروری‌ترین امر اجتماعی؛ بلکه بزرگترین فضیلت سیاسی نیز به حساب می‌آید. افراد و گروه‌های متصلب و خودخواه و ناتوان از اقناع‌سازی و ناآشنایی با آداب و موازین آن، محال است که در امور سازنده و ایجابی با همدیگر متحد شوند. اتحادِ این‌گونه افراد و گروه‌ها عموماً مبتنی‌بر امور سلبی و در نتیجه اقدامی فصلی و زودگذر و بی‌محتواست. ما ایرانی‌ها از هر طیف و جریان و گرایش، معمولاً در امور سلبی متحد و در امور ایجابی اهل تفرقه‌ایم. تمام تاریخ معاصر ایران این واقعیت را به‌روشنی آفتاب نمایش می‌دهد. گروه‌های متنوع اصولگرا تاکنون کم‌و‌بیش با هم متحد بوده‌اند، اما اتحادِ آنها از موضع سلبی و به انگیزه نفی رقیب اصلاح‌طلب و مقابله با آن بوده است. اینک اما با کنترل تمام نهادهای تصمیم‌گیر، اصولگرایان در معرضِ کارِ ایجابی قرار گرفته‌اند. در این موقعیت تازه آیا آنان می‌توانند اتحاد سابق خود را حفظ کنند؟ با این میزان از انجماد فکری و قدرت‌طلبی شخصی و بیگانگی با دانش و هنر اقناع‌سازی به‌خصوص در طیف‌های افراطی آنها، به‌نظرم چنان از هم بپاشند که تعبیر قرآنی «کَالعِهن‌ِ المَنفُوش‌ِ» در موردشان مصداق یابد! طبعاً برخی از آنها برای پیشگیری از این سرنوشتِ محتوم، تلاش خواهند کرد برای حفظ محور اتحاد سلبی خود، از بین نیروهای منتقد «دشمن‌تراشی» کنند. موفقیت آنها در این زمینه البته به‌هوشیاری و عملکرد منتقدان بستگی دارد؛ اما حتی این هم، کمک شایانی به اتحاد اصولگرایان نخواهد کرد. در واقع فصل واگرایی اصولگراها فرا رسیده است، اما این واگرایی توأم با یارگیری طیفی از آنها از بینِ دیگر نیروهای سیاسی جامعه و در نتیجه آغاز روندِ همگرایی‌های تازه‌ای است که شاید مقابله با تندروترین بخش اصولگرایان، اصلی‌ترین محور آن باشد. بر این اساس، صورت‌بندی سیاسی سنتی در حال دگرگونی است. از این پس رفتار افراد و گروه‌ها را نباید در پرتو عملکرد گذشته‌شان پیش‌بینی کرد، بلکه باید به نقطه‌ای نگریست که قرار است از این به بعد در آنجا قرار گیرند.