قدرت‌های فرامنطقه‌ای تنش دریایی ایجاد کرده‌اند

آرمان ملی- علیرضا پورحسین: نخست وزیر عراق به‌دنبال برگزاری کنفرانسی منطقه‌ای با حضور کشورهای همسایه و چند کشور دیگر است. طبق گفته رسانه‌های عربی در همین راستا مصطفی الکاظمی دستور تشکیل کمیته‌ای در هیات‌دولت متشکل از چند مشاور و مقام وزارت خارجه به ریاست قائم‌مقام وزارت امور خارجه عراق، برای انجام تدارکات لازم برای برگزاری این نشست را داده است. به‌نظر می‌رسد عراق قصد داشته باشد تا در این اجلاس از ایران، ترکیه، عربستان، کویت، اردن، سوریه و چند کشور تأثیرگذار دیگر عربی و نیز چند کشور از اتحادیه اروپا دعوت ‌مل آورد. از سوی دیگر یک مقام بلندپایه عراقی عنوان کرده است که هدف از برگزاری این کنفرانس به میزبانی بغداد، نزدیک‌کردن دیدگاه‌‌ها درخصوص مسائل امنیتی و سیاسی مهم میان کشورهایی است که با یکدیگر اختلافاتی دارند. این مقام وزارت خارجه عراق با اشاره به اینکه قرار است این کنفرانس در اواخر ماه جاری میلادی یا اوایل ماه آینده برگزار شود، اذعان کرده است که هنوز هیچ دعوتی از کشورها انجام نشده و موضوع در مرحله تهیه محورها و پرونده‌های مربوط به کنفرانس است، اما انتظار می‌‌رود که همه کشورها به این دعوت پاسخ مثبت دهند و معلوم نیست که مشارکت در چه سطحی باشد. این تلاش‌های دیپلماتیک از یک‌سو و تنش‌های دریای روزهای اخیر از سوی دیگر آینده خاورمیانه را در حالتی ابهام برانگیز نگه داشته است. در راستای بررسی این مساله «آرمان ملی» گفت‌و‌گویی با صباح زنگنه، تحلیلگر ارشد مسائل بین‌الملل داشته است که در ادامه می‌خوانید.
تلاش عراق برای تشکیل اجلاس منطقه‌ای می‌تواند منجر به تغییری جدی در وضعیت خاورمیانه باشد؟
خاورمیانه امروز سرشار از تنش و بحران است و حضور نیروهای نظامی غربی در منطقه هرگز نتوانست ثبات و آرامش را برای خاورمیانه به‌ارمغان آورد. منحنی ثبات یا بی ثباتی در منطقه خاورمیانه امروز قابل ترسیم است و طبق همین برآیند است که امروز می‌توان دید که چه فراز‌و‌نشیب فراوانی داشته است. خاورمیانه برای عبور از این وضعیت نیاز به یک همکاری و هم‌افزایی دارد و مشخصا بدون این امر نمی‌توان وضعیت امروز خاورمیانه را تغییر داد. در این میان هر‌چه اجازه دخالت به نیروهای خارج از منطقه بیشتر داده شود، عملا خاورمیانه به سمت باتلاق کشانده خواهد شد. دخالت‌های فرامنطقه‌ای در دهه‌های اخیر نشان داده است که هیچ‌گاه منجر به استقرار صلح و ثبات نمی‌شود. در این میان تلاش‌هایی از سوی برخی کشورهای منطقه در دستور کار قرار گرفته است که در هفته‌های اخیر یکی از جدی‌ترین پیگیری‌ها از سوی عراق صورت گرفته است. اگر این اراده به صورت واقعی وجود داشته باشد که در رویه‌ها تغییری ایجاد شود، مسلما ایران نیز به‌صورت جدی وارد عرصه می‌شود هرچند که تا امروز نیز بارها ایران طرح‌هایی را برای صلح ارائه داده است.
تنش‌های دریای اخیر به این روند آسیب وارد می‌کند؟
حوادثی که در ماه‌های اخیر در آب‌های بین المللی منطقه رخ داده، ناشی از دخالت‌های قدرت‌های فرامنطقه‌ای است. در این میان رژیم صهیونیستی به‌دنبال این است که از این وضعیت سوءاستفاده کند و با تشدید تنش‌ها برای خود منافعی تعریف کند. اسرائیل به دنبال این است که بهانه‌هایی برای خود تراشیده و اهداف استراتژیک خود را محقق کند. به‌عنوان مثال یکی از اهداف آنها دسترسی به مسیرهای مهم دریایی و سلطه بر آن‌هاست و در همین راستا امروز شاهدیم که قصد دارد تا بر سازمان‌های اطلاعاتی کشورهای جنوبی خلیج فارس سیطره پیدا کند تا به ایران ضربه وارد کند و از این ابزارها به نفع خود استفاده کند. امارات و بحرین نیز امروز مدنظر آن‌هاست. اسرائیل همچنین به‌دنبال این است که کانال سوئز را از حیز انتفاع ساقط کند. آن‌ها با مصر و اردن قراردادهایی دارند، اما به این قراردادها نیز پایبند نبوده و به‌دنبال کسب منافع بیشتر از آن‌هاست. اسرائیل به‌دنبال جایگزین برای کانال سوئز است و حتی قصد دارد برای بنادر اردن محدودیت‌هایی ایجاد کند تا انتفاع این کشورها را به نفع خود مصادره کند. گرد‌و‌غبار این تنش‌ها زمانی فروکش می‌کند که مسئولان کشورهای منطقه اولویت‌بندی کرده و منافع منطقه را در اولویت قرار دهند.
گره ایجاد شده در مذاکرات وین خللی در تلاش‌های منطقه‌ای برای ایجاد صلح در خاورمیانه ایجاد می‌کند؟
مذاکرات وین یک روند موازی است و شاید در تحولات مهم آینده خاورمیانه تاثیر زیادی ایجاد نکند. ایران باید منافع خود را به‌خوبی در منطقه تشخیص دهد و موارد مختلف را نباید به یکدیگر گره زد. اینکه اگر در یک مبحثی گره‌ای ایجاد شد نباید مانع حرکت دیپلماتیک ما در سایر عرصه‌ها باشد. برخی کشورهای عربی به اشتباه تصور می‌کنند که اگر مذاکرات وین به نتیجه نرسد، شرایط آن‌ها بهترمی شود و بهتر می‌توانند از فضای ایجاد شده استفاده کنند. در حقیقت این تصور به دور از عقلانیت است و مشخصا برای ایران حفظ امنیت و تامین منافع ملی خود از اهمیت بسزایی برخوردار است. تامین منافع منطقه نیز برای ایران مهم است و این اهمیت دارد که کشورهای منطقه نیز برای کل منطقه آرامش طلب کنند. باید از این فرصت ایجاد شده در بغداد برای تنظیم روابط خود با ایران به بهترین شکل استفاده کنند. در این میان باید توجه داشت که ایران تمایل ندارد عربستان را که یکی از رقبای خود در منطقه می‌داند را تضعیف کند و حتی ایران تلاش می‌کند اعتبار عربستان را نگه دارد و بیش از این عربستان ضایع نشود. امروز توپ در زمین عربستان است و باید یک تصمیم جدی برای حل مشکلات گیرند و از این وضعیت ابهام‌آمیز فاصله گیرند. ایران دوست ندارد هیچ کشوری در مسیر تزلزل قرار گیرد و همواره تلاش کرده است تا تنشی نیز ایجاد نشود.