قدِ ايـنترنت «آب» نمي‌رود...

در واقع جبهه پایداری که می‌دید در تلاش برای به نتیجه رساندن این طرح در صحن علنی دو بار ناکام ماند این بار در اقدامی برای مقابله با جریانی که در مجلس موافق با مطرح شدن این طرح نبود به اصل 85 قانون متوسل شد تا از این طریق در جلسه‌ای غیر علنی کار را از تصویب خود طرح، به تصویب بررسی موضوع مطابق با اصل 85 و مطرح شدن آن در کمیسیون بکشاند و به نوعی مجلس را با این کار دور بزند . اقدام نمایندگان در این جلسه غیر علنی از سویی دیگر نیز قابل تامل است و آن اینکه آن‌ها با تصویب چنین طرحی در قالب اصل 85 عملا مغایر با اصل 24 قانون اساسی که به اصل آزادی بیان در مطالب رسانه و نشریات اشاره می‌کند، عمل کردند . در واقع مجلس با این کار زمینه‌های پنهان‌کاری ابعاد و بررسی چنین طرح مهمی در سرنوشت کشور را از رسانه‌ها و مردم فراهم کرد، مسئله‌ای که قطعا نمی‌تواند مورد تایید احدی از آزاد اندیشان باشد. اقدام مجلس در اینباره از سویی دیگر این شائبه را ایجاد می‌کند که با توجه به انبوهی از مشکلات کشور به‌ویژه خوزستان که از بی آبی به تنگ آمده است و نیز بی‌برقی و بی‌واکسنی و مشکلات غیر قابل وصف اقتصادی و اعتراضات و...در واقع تلاشی از سوی این نهاد برای ایجاد اخلال در اطلاع‌رسانی این موارد و همین طور ایجاد انحراف در مطالبات مردم است. این روش قطعا تاثیرات منفی بر آغاز به کار دولت جدید در انتخاب مدیران هم دارد و تندروها می‌کوشند از این طریق آقای رئیسی را هم تحت فشار اهداف سیاسی و سهم خواهی‌ها خود قرار دهند و از این طریق هم مطالبات اصلی مردم نیز تحت الشعاع قرار خواهد گرفت.
غیبت معنادار قالیباف
مجلس در حالی به این طرح رای مثبت داده است که از نکات قابل‌توجه زمان رای‌گیری غیبت معنادار قالیباف رئیس مجلس در آن بوده است. کسی که در چنین شرایطی به سوریه رفته و به قول محمد مهاجری فعال سیاسی «‌قالیباف در شام بود که جبهه پایداری برای ناهار دیگ محدودیت فضای مجازی را بار گذاشت.» شاید هم رئیس مجلس که می‌دانست و بدش هم نمی‌آمد که این طرح به نتیجه برسد، لذا با علم به واکنش‌های منفی بعد از تصویب طرح ترجیحش غیبت دراین جلسه با توجیه حضور درسوریه و از سویی چراغ سبز به تایید موضوع بدون‌دخالت مستقیم در آن بود. در حالی‌که برخی می‌خواستند قالیباف را مصون و جدای از این طرح بدانند اما علی خضریان نماینده مجلس در توئیتی خبر از موافقت صریح قالیباف داده و نوشته است که «از جناب محمد‌باقر قالیباف که (روز تایید طرح) با موافقت صریح با اعمال اصل 85 موجب انسجام بیشتر نمایندگان شدند تشکر می‌کنم.» البته بعد از اوج‌گیری انتقادهای مردم، قالیباف نیز خود در توئیتی نوشت: «عمده ادعاهای مطرح شده درباره طرح مطابق واقع نیست و در طرح وجود ندارد؛ لذا کارشناسان و فعالان دلسوز در نظر داشته باشند که تحت‌تاثیر فضاسازی‌ها و مطالب خلاف واقع، پیش از بررسی دقیق موضع‌گیری نکنند.» او در ادامه به این مساله اشاره می‌کند که «‌تصمیم‌گیری درباره پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام و واتساپ که ده‌ها میلیون نفر از آنها استفاده می‌کنند و هزاران کسب و کار در آنها جریان دارد، از اهمیت زیادی برخوردار است و پیچیدگی‌های فراوانی دارد و باید در خصوص آنها متغیرهای زیادی را مدنظر قرار داد؛ لذا طرح‌ باید به‌گونه‌ای اصلاح شود که تصمیم‌گیری‌ نهایی درباره این پلتفرم‌ها مبتنی‌بر منطقی عقلانی به‌صورت مستقیم توسط شورای عالی فضای مجازی صورت گیرد». در این راستا قالیباف سعی دارد ابعاد طرح موجود در رسانه را تعدیل و البته درواقعیت خود طرح را حمایت و تایید کند. این یعنی حتی عدم‌حضور او نیز نتوانسته وی را از انگشت‌های اتهامی که امروز به سوی او در مورد تصویب این طرح نشانه می‌رود، مبرا کند. او در حالی از مصون‌ماندن واتساپ و اینستاگرام سخن می‌گوید که کارشناسان معتقدند در بلندمدت در نهایت همان اتفاقی که نباید برای این پلتفرم‌ها رخ می‌دهد. از طرفی حتی تقی‌پور نماینده تهران که می‌خواهد طرح را خوب‌تر جلوه دهد اظهار می‌کند: «در طرح مجلس، برای گوگل و اینستاگرام تا زمانی که نرم‌افزارهای مشابه در داخل رشد نکنند، هیچ اتفاقی نمی‌افتد.» در حالی‌که اما روی دیگر این اظهارات می‌تواند بدین معنا باشد که با حضور نرم‌افزارهای مشابه داخلی گوگل و اینستاگرام، وی احتمال مسدود شدن اینستاگرام و گوگل را تایید کرده است (!)
نامه آقاتهرانی و پاسخ به ادعایش
در این میان عکاسان با تصویر‌برداری از نامه مرتضی آقا تهرانی رئیس کمیسیون فرهنگی به نمایندگان مجلس در خصوص تصویب اصل ۸۵ طرح صیانت از حقوق کاربران پرده برداشته‌اند، نامه‌ای که در بخشی از آن نوشته شده است: «این طرح برآیند نظرات اجرائی‌، نهادهای حاکمیتی‌، اعضای حقیقی شورای عالی فضای مجازی‌، مسئولان فضای مجازی کشور و‌... امید است که باید مورد عنایت قرا بگیرد..» این عضو جبهه پایداری درواقع این طرح را مورد تایید ارکان حاکمیتی معرفی کرده تا بدین طریق نمایندگان را به رای بر آن مجاب کند. این در حالی است که هادی طحان‌نظیف در توئیتی در پاسخ به کاربری که گفته بود «آقاتهرانی خبر از هماهنگی لازم برای تصویب طرح صیانت در شورای نگهبان داده و مشکلی برای تایید این طرح به شکل فعلی نیست»، نوشته است: «هیچ‌گونه هماهنگی پیشینی درباره مصوبات با شورای نگهبان معنا ندارد زیرا اساسا معلوم نیست تا لحظه آخر چه چیزی در مجلس تصویب خواهد شد. تا زمانی که متن کامل و نهایی مصوبه از سوی مجلس شورای اسلامی برای شورای نگهبان ارسال نشود، نمی‌توان درباره تایید یا رد آن اظهار‌نظر کرد». آقاتهرانی البته اعلام آمادگی کرده است که حاضر است جلسه بررسی طرح به صورت زنده مانند جلسات برجام در مجلس از تلویزیون پخش شود و مردم در جریان آن قرار بگیرند. با این وجود مقامات دولتی به‌شدت نسبت به عواقب چنین طرحی هشدار داده‌اند. نمونه‌ا‌‌‌ش سید‌عباس صالحی وزیر ارشاد که در پی تصویب طرح ضد‌اینترنتی مجلس می‌گوید: «‌با ساطوری پیکر وطن را شقه شقه می‌کنیم.» در حالی‌که نمایندگان و موافقان طرح مرتب می‌خواهند بگویند که این طرح آنطوری که در شبکه‌های مجازی و بین مردم جا افتاده نیست و بهتر از آن است ولی اظهاراتی که آذری‌جهرمی وزیر ارتباطات بیان می‌کند بیانگر این مطلب است که اتفاقا از قرار این طرح ثمره‌اش همانی است که مردم فکر می‌کنند. وزیر ارتباطات در این باره گفته است این طرح احتمال محدودیت گسترده بر پهنای باند پیام‌رسان‌ها و حتی اعمال فیلتر را به شدت افزایش می‌دهد او از حرکت مردم به سمت اینترنت‌های ماهواره‌ای دراین باره سخن به میان آورده و می‌گوید: «هرچند به نظر نمی‌رسد در کوتاه‌مدت چند ماهه شبکه‌های اجتماعی فیلتر شوند اما مکانیسم پیش‌بینی شده در این پیش‌نویس و ترکیب کمیسیون‌ها و کارگروه‌های تعریف شده در آن احتمال اعمال محدودیت گسترده بر پهنای باند پیام‌رسان‌ها و حتی اعمال فیلتر را به شدت افزایش داده است. بالا رفتن هزینه اینترنت هم از خروجی‌های دیگر این طرح است. البته در کنار آن نباید افزایش تمایل کاربران ایرانی به سمت اینترنت‌های ماهواره‌ای را هم نادیده گرفت.» دراین باره محمود احمدی‌نژاد رئیس دولت سابق هم اظهار داشته است: «متاسفانه عده‌ای امروز به‌دنبال محدود کردن اندک روزنه ارتباطی مردم در فضای مجازی هستند. من با بستن و محدود کردن فضای مجازی مخالفم و آن را بر‌خلاف اصول انسانی و منافی «حق دانستن» و «آزادی انسان‌ها» می‌دانم. به افرادی که اعمال محدودیت در اینترنت و فضای مجازی را کارساز می‌دانند، صراحتاً اعلام می‌کنم که هم فکرشان اشتباه است و هم در هدفی که دنبال می کنند، آشکارا به شکست می‌رسند.» در سویی دیکر افرادی مانند پزشکیان نایب رئیس سابق مجلس نیز براین موضوع تاکید دارند که این طرح عایدی جز ایجاد شکاف بیشتر میان مردم و حاکمیت ندارد و امثال ابوطالبی به عنوان مشاور پیشین روحانی نیز براین نکته تاکید دارند که بررسی طرح ضد‌اینترنت طبق اصل 85 (به صورت مخفیانه) نقض قانون اساسی است.
افشاگری مشاورسابق احمدی‌نژاد
عبدالرضا داوری که مشاوراحمدی‌نژاد بود درصفحه توئیتر خود نوشت:«اینترنت ملی»، رویای بزرگ دولت احمدی‌نژاد بود؛ در سال 1388علاوه بر فلیترینگ توئیتروفیسبوک وتشکیل ارتش سایبری، مخابرات را هم به سپاه واگذار نمود و تا پایان دولتش در 1392اجازه نداد سرعت اینترنت از 128گ.ب بر ثانیه فراتر رود.امروز هم معلم اخلاق دولتش، پرچمدارطرح صیانت است.
نگرانی اصولگرایان از تبعات طرح
اما آش مجلس آنقدر شور شده که حتی موافقین اصولگرا را نیز به این واداشته تا بعضا با اظهاراتی دو‌پهلو که البته نه رد طرح معنا بدهد؛ بلکه به ضرورت اقناع‌سازی مردم اشاره کند بپردازند و می‌گویند اگر این روند ادامه بیابد ممکن است حوادثی مانند وقایع بنزینی که به دلیل عدم‌اقناع افکار عمومی انجام شد تکرار شود. حتی برخی چهره‌ها و رسانه‌های اصولگرا به این مطلب تاکید دارند که این طرح می‌تواند فاجعه‌بار باشد و اگر مردم را قانع نمی‌توان کرد بهتر است کنار گذاشته شود. چهره‌هایی مانند علیرضا زاکانی می‌گویند «‌مصوبه مجلس طبق اصل 85، آغاز بررسی‌های عمیق تر کارشناسان و گفت‌وگو با فعالان این عرصه در تضمین حقوق کاربران است. اقناع افکار عمومی ضرورت است.» سایت‌هایی مانند رجانیوز که از همان رسانه‌های خاص و تند اصولگرایی است نیز نوشته‌اند: «اگر قدرت اقناع مردم را ندارید، پیگیری طرح را متوقف کنید.» و دسته‌ای ازاین جریان هم این طرح را حرکتی علیه دولت رئیسی تعبیر می‌کنند و البته نگران از خشم مردم هستند‌. نمونه‌اش قرارگاه سایبری عمار، که این مساله را کشیدن ضامن نارنجک توسط مجلس توصیف کردند: «طرحی که می‌تواند مانند کشیدن ضامن یک نارنجک در دستان دولت سیزدهم عمل کند. حداقل به حیثیت سیاسی خودتان رحم کنید.» این قرار گاه در ادامه نوشته است: «‌غیبت آقای قالیباف (دراین جلسه ) به علت سفر به سوریه، نمی‌تواند از بار مسئولیت رئیس مجلس کم کند. باید نقشی در حد ریاست قوه ایفا کند و تمام‌قد جلوی طرح کمیسیون فرهنگی ایستادگی کند.» این در حالی است که همانطور که گفته شد خبرها حاکی از موافقت شخص قالیباف با تصمیم چهارشنبه هفته گذشته است. آنچه این روزها بیشتر مورد نگرانی جریان اصولگرا در مخالفت‌هایشان با این طرح است عواقب آن در شرایط فعلی کشور و خشم موجود افکار عمومی است و از همین روست که بیشتر از هرچیز بر اقناع‌‌سازی افکار عمومی تا کید دارند. کار به جایی رسیده که محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام هم از احتمال ورود مجمع تشخیص به این طرح سخن می‌گوید تا مبادا نتیجه کار مخالف با سیاست‌های کلی نظام باشد. او گفته است مردم حق دارند بپرسند طرح اینترنت چه ضرورتی داشته است، این طرح چالشی جدی برای دولت آینده ایجاد خواهد کرد.
بازشدن و بسته‌شدن اینستاگرام اژه‌ای
همه شواهد خبر از آن می‌دهد که با توجه به واکنش‌های موجود احتمالا طرح فعلی قرار نیست مسیر ساده‌ای برای تایید داشته باشد و با توجه به ضروریات توجه به واکنش‌های بسیار بد مردم در شرایط کنونی ساختار کلی کشور می‌خواهد بحران شکل گرفته را مدیریت و احتمالا طرح را تعدیل کند. نشان به آن نشان که درست در روز تصویب این طرح، قوه قضائیه و محسنی‌اژه‌ای رئیس قوه قضائیه صفحه خود را در اینستاگرام باز کردند و با توجه به اقدامات اخیر وی در ارتباط با زندانیان آبان 98 و... که نشان از تلاش او در این دارد که می‌خواهد رویکرد متفاوتی را از خود به نمایش بگذارد ممکن است باز کردن این صفحه اینستاگرامی هم معانی خاصی مثل مخالفت با این طرح داشته باشد. هرچند صفحه او خیلی زود توسط خود اینستاگرام بسته شد و چه‌بسا با این اتفاق باردیگر موافقین طرح مجلس، فرصت مانور علیه این شبکه‌ها را پیدا کنند؛ آنگونه که محمدرضا نقدی معاون هماهنگ‌کننده سپاه در واکنش به بسته‌شدن صفحه اینستاگرام محسنی‌اژه‌ای رئیس قوه قضائیه نوشت: «‌تا کی باید ذلیل باشیم؟ تا کی باید تو سری خور باشیم. وابستگی به استعمار تا کی؟چرا باید صهیونیست‌ها در فضای مجازی هر که را می‌خواهند ضریب بدهند هر صفحه‌ای را می‌خواهند ببندند؟» او ادامه داده‌: «ساماندهی فضای مجازی کار اولویت دار مجلس است. تازه می‌خواهید برای این کار کمیسیون تشکیل دهید و با ترس و لرز راجع به استقلال ایران در فضای مجازی حرف می‌زنید. به این وضعیت خفت‌بار پایان دهید، شما به عنوان نماینده مردم قسم خورده‌اید پاسدار استقلال کشور باشید. یک روز ادامه این وضعیت ننگین در فضای مجازی قابل‌تحمل نیست، این ننگ کمتر از کاپیتولاسیون نیست. نگذارید نام ما هم در تاریخ مثل پذیرندگان کاپیتولاسیون یاد شود.» نقدی گفته است: «از یک مشت منافق کامنت‌گذار که در سالن‌های هدایت جنگ روانی در فضای مجازی در ریاض و آلبانی و دبی و لس‌آنجلس نشسته‌اند و با شیفت‌های شبانه‌روزی که با پول‌های نفتی عربستان! اسرائیل و سازمان سیا با انبوه پیام‌ها خود را، جای افکار عمومی ایران جا زده‌اند نترسید.» وی خطاب به قوه قضائیه نوشته است: «قوه قضائیه محترم این واقعه بزرگترین درس عبرت است، نتیجه محافظه‌کاری‌هایی است که در اعمال قانون داشته‌ایم را دارید می‌بینید چرا باید یک مشت صهیونیست بنشینند برای ملت ما تصمیم بگیرند و صفحه رئیس قوه را حذف کنند؟»
فرصت‌سازی برای شورای نگهبان و رئیسی؟
با این حال عده‌ای فرضیه دیگری را نیز مطرح می‌کنند و آن اینکه با توجه به موقعیت کنونی شورای نگهبان به ویژه بعد از ماجرای انتخابات 1400‌، با رد این طرح بتواند فرصت ترمیم خود در افکار عمومی را تا اندازه‌ای فراهم کند. موضوعی که البته در تکذیب عضو شورای نگهبان نسبت به هماهنگی طرح مجلس می‌توان حس کرد. مساله‌ای که البته در مورد دولت رئیسی نیز به نوعی دیگر مطرح می‌شود. رئیسی پیشتر درزمان تبلیغات انتخاباتی اعلام کرده بود اینکه گفته می‌شود او به دنبال بستن فضای مجازی است در واقع اظهاراتی تخریبی علیه وی است. وی بر ضرورت استفاده از این فضا تاکید داشته و البته ناگفته نماند از مدیریت این فضا و طرحش مبنی بر طبقه‌بندی اینترنت عمومی و تخصصی هم سخن به میان آورده بود که خود این طبقه‌بندی اینترنتی، شائباتی در باره تفاوت و تبعیض اینترنتی و احتمالا محدودیت‌هایی برای اینترنت عمومی ایجاد کرده بود. با این حال اکنون بسیاری می‌گویند طرح مجلس اگر به ثمر بنشیند و بنا باشد رئیسی آن را اجرائی کند عملا نوعی خود‌زنی از سوی جریان مجلس انقلابی در قبال دولت مطلوب و مورد نظر خودشان بوده است؛ چرا که هر اتفاقی در این فضا که شائبه محدودیت ایجاد کند به نام رئیسی نوشته خواهد شد. ازاین رو عده‌ای در کنار احتمال رد طرح توسط شورای نگهبان، رد طرح یا مقابله رئیسی با این طرح را نیز در قالب مشروعیت‌زایی بیشتر وی نزد افکار عمومی مطرح می‌کنند و اینکه از همین رو او فرصت دارد با تاختن به این طرح به نوعی بازی را تغییر داده و زمینه‌های بهبود موقعیت خود نزد اذهان ملت را ایجاد کند. طی روز‌های گذشته بسیاری مسائل پیرامون چرایی این طرح مطرح شده است. در این میان هستند عده‌ای هم که با اشاره به غیر‌اجرائی بودن و نمایشی بودن این طرح و همین‌طور نبود زیر‌سا‌خت‌های آن بر این نکته تاکید دارند که شاید اساسا مطرح کردن این بحث در شرایط فعلی به منظور انحراف مردم از بسیاری از مشکلات دیگر کشور باشد. گروهی هم این طرح را مصداق بارز به مرگ گفتن و به تب راضی‌شدن می‌دانند؛ یعنی طرح تند کنونی و مخالفت‌های امروز که در نهایت به طرحی معتدل‌تر اما با همان مضمون محدودیت‌ها یا نظارت‌ها و مدیریت‌های اینترنتی در کشور ختم خواهد شد. دلیل اقدام مجلس را هر چه بدانیم اکنون این مساله خود به تنش‌‌آفرینی نوینی بدل شده است؛ تنشی که خود مقامات باعث و بانی آن به شمار می‌آیند. به‌ویژه اینکه مجلس با مخفیانه مطرح کردن این موضوع و سپس سلب مسئولیت از خویش قطعا بدعتی نامیمون را رقم زده است.