طرح آمایش سرزمینی در خوزستان اجرایی نشد

رئیـس سابق مجلس با طرح ایـــن ســوال
«آیا مشکلات خوزستان بــا غمگســاری حــل می‌شــود؟» پیــرامون مساله خوزستان نوشت؟ در ابتدا اینکه مشکل مردم عزیز خوزستان فقط کمبود آب نیست و (فقط) یکی از مشکلات آنان این امر است. توسعه خوزستان یک امر همه‌جانبه است، و از یک برنامه روشن برخوردار نیست؛ لذا مردم نمی‌توانند زندگی امروز و فردای خود را پیش‌بینی کنند. استان‌های دیگر هم از چنین فقدان نظام توسعه‌ای رنج می‌برند. دولت‌ها به‌رغم مصوبات متعدد مجلس در برنامه‌های پنج ساله که موظف بودند طرح آمایش سرزمین را مدون و به اجرا درآورند، هیچ‌یک از دولت‌ها این کار را انجام نداده‌اند. نتیجه این سهل‌انگاری همه دولت‌ها عدم استفاده بهینه از ظرفیت‌های استانی و گاه کجروی از توسعه استان‌ها شده است. هر‌چه در این امر خطیر تاخیر شود به ضرر کلیت نظام توسعه‌ای کشور است. امیدواریم دولت جدید، همتی در این راه داشته باشد. دوم اینکه مساله کمبود آب به یک معضل بزرگ جهانی مربوط است و آن موضوع تغییر اقلیم است. سال‌هاست این موضوع در سطح بین‌المللی به‌عنوان بحران آتی دنیا مطرح است؛ اول باید مسئولان کشور و مردم این معضل را باور کنند تا راهکار آن فراهم شود. ما هنوز در گام نخست آن درگیر هستیم، یعنی مسئولان کشور به یک فهم مشترک -در این بحران آب‌وهوا و تأثیرات آن- در کشور نرسیده‌اند و مردم هم به‌تبع عدم تصمیم مسئولان و عدم اهتمام رسانه‌ها، توجه کافی به این امر نمی‌کنند؛ اما باکمال تأسف باید گفت این‌ یک واقعیت است. روند بارش در ۲۰ سال اخیر هم نشان می‌دهد که پیش‌بینی‌های علمی درست بوده است. برای فرار از این امر علمی نباید با ربط دادن همه امور به اراده الهی، سهل‌اندیشی شود. اراده تامه الهی در جای خود درست است، اما خداوند عقل به بشر داده که با تفکر عقلی و علمی زندگی خود را سامان دهد و در عالم هم نظام علی و معلولی حاکم است. اگر این کار صورت گرفت خداوند نیز به بندگان عنایت خواهد کرد. وقتی همگان هم‌رأی شدند که جهان در یک تغییر اقلیم مهم قرار دارد، باید دید وضع ما چه می‌شود. متأسفانه کشور ما در متن کمبود نزولات و خشکی قرار دارد، یعنی برخی استان‌ها به‌خصوص استان‌های مرکزی دچار خشکی ممتد خواهند شد. پس به‌جای اصرار به روش‌های گذشته کشاورزی در این استان‌ها، باید نوع زیست مردم به‌سوی امور غیر‌کشاورزی یا کشاورزی مدرن سوق پیدا کند و البته وظیفه دولت است که زمینه این تغییر، تحول و سبک زندگی را فراهم کند. البته استان خوزستان در بخش‌هایی با ساختار کشاورزی، می‌تواند ادامه حیات دهد، به‌شرطی که نوع کشت، نحوه آبیاری و نحوه دامداری آن به‌کلی تغییر کند. در این خصوص می‌توان موقتا خروجی آب سدها را افزایش داد و مشکل فعلی را حل کرد ولی استان خوزستان به‌دلیل کشت چهار فصل، در پاییز و زمستان با مشکل آبیاری مواجه می شود؛ یعنی حجم آب در طول سال در دامنه مشخصی قرار دارد، اگر در بخشی از سال به هر دلیلی از آن بیشتر استفاده شد، در ماه‌های بعد باید کمتر از آن بهره گیرند. پس این نحوه علاج مشکل، صرفا به تأخیر انداختن معضل است، نه حل آن. البته در سال‌های گذشته - سال ۹۷ یا ۹۸- در بودجه مصوب کشور، مجلس با عنایت مقام معظم رهبر، ردیفی در حدود ۵۰ میلیون یورو از صندوق توسعه ملی را برای حل مشکل تنش آبی شهرها در نظر گرفت؛ اما نمی‌دانم بعد از آن، این امر ادامه یافت یا خیر. البته اگر آن برنامه به‌طور کامل اجراشده بود، امروز مشکل آب‌شرب در این استان‌ها وجود نداشت، ولی در مورد بحث آب کشاورزی و حق‌آبه محیط‌زیست کشور نیاز به برنامه مدون و اجرایی بلندمدت و همراهی مردم دارد. برای بحث کشاورزی راهکار اصولی تغییر نوع کشت و سیستم‌های آبیاری نوین است که در بودجه سالانه هم مبالغی به این امر اختصاص یافت و باید هر دو موضوع کنار توسعه تولید آب‌شیرین از دریا را جدی‌تر دنبال کرد. البته رویکرد صنعتی‌شدن استان خوزستان یکی از مؤلفه‌های اصلی آتی توسعه این استان باید باشد. باز تکرار می‌کنم اصل مساله ایجاد تمرکز ذهنی و یک باور عمومی در تغییرات اقلیم و تأثیر آن در ایران است. باید اول درد را پذیرفت تا درمان صورت گیرد. البته کمبود آب شرب موضوع حیاتی است که در همه شرایط باید تأمین آن اولویت کار دولت باشد؛ آن‌طور که رسانه‌ها منعکس کردند توجه بیشتر به این امر شده است.